Nizâmî Gencevî'nin sûfî kimliği ve tasavvufî görüşleri
Nizāmī Ganjavi's sufi identity and views
- Tez No: 964133
- Danışmanlar: PROF. DR. REŞAT ÖNGÖREN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Üsküdar Üniversitesi
- Enstitü: Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Medeniyeti, Düşüncesi, Tarihi ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 832
Özet
Farsça edebiyatın en mâhir şâirlerinden, Türk dünyasının dâhi bilgelerinden olan Nizâmî Gencevî, dünya edebiyatı tarihinde Homeros, Firdevsî, Ali Şîr Nevâî ve Shakespeare gibi şâirlikte en üst seviyeye ulaşmış söz üstatlarından biri olarak kabul edilmektedir. Uzmanların ortak görüşüne göre, Nizâmî Gencevî'nin beş mesnevîden oluşan Penc Genc/Hamse isimli başyapıtı, edebî bir şaheser olmanın yanı sıra çeşitli bilim dallarına ilişkin zengin ilmî veriler ve derin hikmet hazîneleri de ihtivâ etmektedir. Şâirin hayatı ile ilgili günümüze ulaşmış yazılı kaynakların çok kısıtlı olmasından dolayı onun millî ve sûfî kimliğiyle birlikte birçok dile çevrilmiş, üzerine yüzlerce nazîre yazılmış, sayısız araştırmalara konu olmuş mesnevîlerinin tasavvufî niteliği son yüzyılda farklı platformlarda yoğun tartışmalara konu olmuştur. Literatür taraması, şâirin mesnevîlerinin tasavvufî bakış açısıyla detaylı olarak incelenmesinin günümüze dek yapılmadığını göstermiştir. Bu çalışmada, şâirin mesnevîleri orijinal metinlerden yakın okumalar yapılarak ve onlara yazılmış şerhlerden faydalanılarak incelenmiş, eserlerinde tasavvufî altyapının bulunup bulunmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda Nizâmî Gencevî'nin ciddî tasavvufî eğitimden geçmiş bir sûfî, devrinin hükümdarlarına seyrüsülûk yaptırmış bir mürşit olduğu ve eserlerinde tasavvufî görüşlerini farklı idrak seviyelerinden olan insanlar için ayrı ayrı ele aldığı; dînî kavramlara şeriat, tarîkat ve hakîkat mertebelerinden yaklaşarak hem kelâmî hem de tasavvufî açıklamalar sunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, Nizâmî'nin tasavvufî görüşleri, onun döneminde Azerbaycan coğrafyasında etkili olmuş Ebû Saîd-i Ebü'l-Hayr, Cüneyd-i Bağdâdî, İmam Gazzâlî gibi meşhur sûfîlerin görüşleriyle karşılaştırılmış, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, İbnü'l-Arabî ve takipçilerinin Vahdet-i Vücud anlayışıyla mukayeseli olarak değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
In the history of World Literature Nizāmī Ganjavī is considered as one of the five skilled artisans of language who craft words with precision and creativity, reaching the highest point in poetry along with Homer, Firdausī, Navā'ī and Shakespeare. He stands as one of the most prominent and influential figures in both Persian and Turkish literary traditions. Based on the consensus of experts, Nizāmī Ganjavī's magnum opus Panj Ganj/Khamsa which dates to the XII century and consists of five masnavi poems, is not only a literature masterpiece but also contains vast scientific data from various branches of science and deep treasures of wisdom. Given the limited information available from written historical sources about the poet's life, his nationality and Sufi identity—along with the Sufi themes in his poetry, which have been translated into numerous languages and extensively studied—have been subjects of frequent debate across various platforms over the past century. However, examining the published sources we realized that a detailed analysis of Nizāmī Ganjavī's masnavi poems from a Sufi perspective has not yet been made. Since written poetry serves as the most significant resource for understanding an author's personality, our study seeks to explore the poet's worldview by examining his works directly from original sources and to determine whether his poems contain Sufi elements. Our research revealed that the poet was a serious Sufi master who passed long tariqa education and all his masnavis have sufi content. But in his poems, he explained the concept of Sufism in a manner tailored to individuals with varying levels of understanding. He addressed his poems from the perspectives of sharia, tariqah and haqiqah, seamlessly blending theological and Sufi interpretations. The information provided by Nizāmī Ganjavī about his sufi views have been compared with the definitions offered by renowned Sufis who were influential in the Azerbaijānī geography during his lifetime, such as Abu Sa'īd Abu'l Khayr, Junāid Baghdādī, Imam Ghazālī and with the sufi views of Mevlana Jalaladdin Rumi and basic principles of the understanding of Wahdat al-Wujud concept of Ibn al-'Arabī and his followers.
Benzer Tezler
- Nizami Gencevi'nin 'Şerefnâme' adlı eserinde halkbilimi unsurlarının tespiti
Determination of the folklore components in Nezami Ganjavi's 'Serefname'
LEMAN BAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Medeniyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NEŞE IŞIK
- Bezmiâlem Vâlide Sultan Koleksiyonu'nda yer alan bir 16. yüzyıl Nizâmî Hamsesi: Beyazıt 5710 numaralı nüsha
16th century Khamsa of Nizâmî from the Bezmiâlem Vâlide Sultan Collection: The Beyazit b5710 manuscript
SEHEL FİDAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Sanat Tarihiİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ASLIHAN ERKMEN BİRKANDAN
- Nizâmî Gencevî'nin felsefesinde manevi değerler
Spiritual values in philosophy of Nizami Ganjavi
LAMİYA MUSTAFAYEVA
Doktora
Türkçe
2022
DinBursa Uludağ ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AKİF KILAVUZ
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde bulunan H.762 envanter numaralı Hamse-i Nizami'in tezhip yönünden incelenmesi ve günümüz tezhip anlayışı ile yorumlanması
The analysis and interpretation of the illumination of Hamse-i̇ Nizami with inventory number H.762 in the Topkapi palace museum library from the perspective of contemporary illumination art
SEDA ALBAYRAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Nizami Gencevi'de değer problemi
Esthetic in Nizami Gencevi as a value
SAİM YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1995
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe Grubu Eğitimi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ABAMÜSLÜM AKDEMİR