Yapım tarihinde kültürleşme örneği olarak anadolu ve iran'daki tarihi ahşap sütunlu camiler
A case of acculturation in construction history: historical timber pillared mosques in anatolia and iran
- Tez No: 964697
- Danışmanlar: PROF. DR. HİLAL TUĞBA ÖRMECİOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 104
Özet
Bu çalışma, 11. ile 14. yüzyıllar arasında Anadolu ve İran'da inşa edilen ahşap sütunlu camilerin yapısal sistemlerini karşılaştırmalı olarak inceleyerek, mimari gelenekler arasındaki kültürel etkileşimleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada, mimari formun yalnızca süsleme düzeyinde değil, tektonik yapı sistemleri üzerinden de okunabileceği varsayımından hareket edilmiştir. 10 cami örneği üzerinden gerçekleştirilen analizler, kiriş yerleşimi, sahın organizasyonu, pencere açıklıkları, giriş kurgusu, sütun başlıkları ve yapısal bağlantı detayları gibi unsurlar üzerinden her iki bölgenin mimari yaklaşımını değerlendirmeye olanak tanımıştır. Anadolu'daki örneklerde kirişler genellikle kıble duvarına dik olarak yerleştirilmiş, bu düzenleme iç mekânda orta sahının belirginleşmesine katkı sağlamıştır. İran'daki camilerde ise kirişlerin kıble duvarına paralel yerleşimi, daha yatay bir mekân kurgusuna ve yönlenmesi daha az belirgin bir plana yol açmıştır. Anadolu'da genellikle taş, İran'da ise tuğla kullanılmıştır. Bu durum, pencere boyutları ve konumları gibi açıklık düzenlemelerine de yansımıştır. Anadolu'da pencereler daha küçük ve tavana yakın yerleştirilmişken, İran'da daha büyük açıklıklar ve aşağı kotlarda konumlandırmalar tercih edilmiştir. Ek olarak, Anadolu'da yapıların sismik dayanımını artırmak amacıyla ahşap hatıllar kullanılmış, İran'da ise beden duvarlarındaki düzenli açıklıklarla yapısal denge sağlanmıştır. Her iki bölgede de çiftli kiriş sistemleri kullanılmış ve yapıların yerleşiminde parsel geometrisinin yönlendirici bir rol oynadığı gözlemlenmiştir. Bulgular, yapı sistemlerinde tarihsel bir sürekliliğin varlığını ve bu sürekliliğin kültürleşme süreçleriyle yakından ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışma, İslam mimarisinin yalnızca bezemeye indirgenemeyecek kadar karmaşık, çok katmanlı ve bağlamsal bir yapı sistemi içerdiğini; bu nedenle kültürel üretimin tarihsel ve toplumsal bağlamda ele alınmasının gerekliliğini vurgulamaktadır.
Özet (Çeviri)
This study aims to reveal the cultural interactions between architectural traditions by comparatively analysing the structural systems of timber pillared mosques built in Anatolia and Iran between the 11th and 14th centuries. The research is based on the assumption that architectural form can be read not only at the level of ornamentation but also through tectonic structural systems. Analyses of 10 mosque examples have allowed the architectural approach of both regions to be evaluated through elements such as beam placement, pitch organisation, window openings, entrance setup, column capitals and structural connection details. In the Anatolian examples, the beams were generally placed perpendicular to the qibla wall, and this arrangement contributed to the prominence of the central nave in the interior space. In Iranian mosques, on the other hand, the placement of the beams parallel to the qibla wall led to a more horizontal spatial configuration and a less orientated plan. Stone was generally used in Anatolia, while brick was used in Iran. This is also reflected in the arrangement of openings, such as window sizes and positions. In Anatolia, windows are smaller and placed close to the ceiling, whereas in Iran, larger openings and lower elevations are preferred. In addition, wooden reinforcements were used in Anatolia to increase the seismic resistance of the buildings, while in Iran, structural balance was achieved through regular openings in the walls. In both regions, double beam systems were used and it was observed that the geometry of the parcel played a guiding role in the layout of the buildings. The findings reveal the existence of a historical continuity in building systems and that this continuity is closely related to acculturation processes. The study emphasises that Islamic architecture contains a complex, multi-layered and contextual building system that cannot be reduced to decoration only; therefore, cultural production should be considered in a historical and social context.
Benzer Tezler
- Kültürlerarasılık ekseninde Nevbet-i Müretteb'in farklı coğrafyalardaki izleri üzerine bir inceleme
An investigation on the traces of Nevbet-i Muretteb in different geographies on the axis of intercultural
ALİ İHSAN ALEMLİ
Doktora
Türkçe
2022
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLGÜN DOĞRUSÖZ DİŞİAÇIK
- Dünden bugüne rebab ve yeniden ele alınması
Başlık çevirisi yok
M. REFİK KAYA
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1998
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Sanat Müziği Ana Sanat Dalı
DOÇ. M. CAHİT ATASOY
- Üsküp şehrinde modernizm ve kültürel kimlik Üsküp hükümet binası örneği
Modernism and cultural identity in the city of Skopje: An example of Skopje governmental building
SENA METALAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET MURAT GÜL
- Kuir ikon kimliğin günümüz sanatına yansımaları: Zeki Müren örneği
Reflections of queer icon identity in contemporary art: Zeki Müren example
NURAN LEYLA ERSEN KILINÇKAYA
Doktora
Türkçe
2022
Sanat Tarihiİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EBRU YETİŞKİN DOĞRUSÖZ
- Le bonheur le travail et les choix dans l'ethique
Etikte mutluluk iş ve seçimler
YILDIZ GÜL HACIEVLİYAGİL CÜCELOĞLU
