Geri Dön

Kültürlerarasılık ekseninde Nevbet-i Müretteb'in farklı coğrafyalardaki izleri üzerine bir inceleme

An investigation on the traces of Nevbet-i Muretteb in different geographies on the axis of intercultural

PDF İndir

  1. Tez No: 827887
  2. Yazar: ALİ İHSAN ALEMLİ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. NİLGÜN DOĞRUSÖZ DİŞİAÇIK
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Müzik, Sosyoloji, Tarih, Music, Sociology, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Müzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Müzikoloji ve Müzik Teorisi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 258

Özet

Türk müzik kültürü tarihinde müziğin sistematik yapısında zaman zaman çeşitli değişmeler meydana gelmiştir. Uzun bir süreç içerisindeki bu değişmeler Türk müzik kültürünü şekillendirmiş ve bugünkü hâline büründürmüştür. 10. yüzyılda sesin oluşumunu cisimlerin birbirlerine vurulmasıyla ifade eden Farabî, Horasan Tanburu üzerinde 17'li ses sistemini kurmuştur. Sonraki dönemlerde bu ses sistemi, Urmevî, Merâgî, Yusuf Kırşehrî, Hızır bin Abdullah gibi müzik nazariyatçılarının eserlerinde karşımıza çıkmaktadır. Farklı dönemlerde ve coğrafyalarda bu sistem temelinde çeşitli tür ve formlar ortaya çıkmıştır. Makam müziği tarihinde uzun yıllar etkin olan ve müzik çevrelerinde gerek bestelenişi gerekse de icrasıyla itibarlı bir yere sahip olan 'nevbet-i müretteb' de bunlardan biridir. 'Nevbet-i müretteb', önceleri dört bölümden oluşmuş daha sonra Abdülkādir Merâgî'nin beş bölüm olarak bestelediği; bazı müzikologların bir çeşit 'süit'e benzettiği bir müzik türüdür. Bu müzik türünde dikkat çeken temel özellikler bölümlerin tek makamda bestelenmiş olması ve icranın ağır tempodan başlayarak gitgide hızlanan bir yapı sergilemesidir. Özellikle 15. yüzyıl 'edvâr' kitaplarında detaylı teorik açıklamalarına rastlanan 'nevbet-i müretteb', İran ve Anadolu yazılı müzik kaynaklarında saray ve çevresinden ilgi gören son derece itibarlı bir müzik türü olarak ele alınmıştır. Anadolu'da müzik teorisi alanında yazılmış ilk eser olan Yusuf Kırşehrî'nin 'edvâr' kitabında kısmen; yine çağdaşı olan Abdülkādir Merâgî'nin Câmiu'l-elhân, Makāsıd'ül-elhân ve Fevâid-i aşere adlı eserlerinde geniş açıklamaları olan ancak bir ezgi örneği bulunmayan 'nevbet-i müretteb'e; 'metinlerarası ilişkiler' neticesinde farklı yazarların eserlerinde de rastlanmaktadır. Tez çalışmamızda Seyyid Şerîf Cürcânî, Yusuf Kırşehrî, Abdülkādir Merâgî, Benâi, Hızır bin Abdullah, Alişah bin Hacıbüke, Seydî ve Necmeddin Kevkebî'nin eserlerindeki 'nevbet-i müretteb' açıklamaları 'metinlerarasılık' yaklaşımıyla irdelenmiştir. 'Nevbet-i müretteb'in 16. yüzyıla kadar saray ve müzik çevrelerinde rağbet görmesine karşın, 16. yüzyıl itibarıyla adından söz edilmemesi bu tezin ana problemini oluşturmaktadır. Elimizde bulunan kaynaklarda 'nevbet-i müretteb'in sadece teorik bilgilerine ulaşılabilirken bazı güfte mecmualarında da 'nevbet-i müretteb' bestelerinin sözleriyle birlikte makam ve usûlleri hakkında bilgi sahibi olunmaktadır. Günümüzde sadece teorik bilgilerine sahip olabildiğimiz 'nevbet-i müretteb'in elimizde bir nota örneği bulunmamaktadır. Yapılan bu tez çalışmasına temel teşkil edecek sorular şunlardır: 'Nevbet-i müretteb'in tarihsel süreç içinde ortaya çıkışı, serüveni ve değişmesiyle birlikte farklı kültürlerdeki yansımaları ne şekilde meydana gelmiştir? Çeşitli 'edvâr' kitaplarında teorik açıklamaları olan; çeşitli güfte mecmualarında güfte, makam ve usûlleri hakkında bilgiler olan 'nevbet-i müretteb' yeniden canlandırılabilir mi? Bu tez çalışmasında temel olarak 'karma yöntem' araştırmaları çerçevesinde, kaynaklardan bilgi tarama, sınıflandırma, elde edilen bulguların sistemleştirilerek sunulması ile 'nitel araştırma yöntemi' kullanılmıştır. Yine bu çalışmada 'nevbet-i müretteb'in farklı kültürlerde nasıl bir değişime uğradığının 'kültürlerarasılık' ve 'metinlerarasılık' kavramları açısından değerlendirmeleri yapılmıştır. 'İlişkisel araştırma teknikleri' ve 'nedensel karşılaştırma araştırma teknikleri'nin de öne çıktığı bu çalışmada 'nevbet-i müretteb' türüne tarih, müzikoloji, edebiyat ve sosyoloji alanları çerçevesinde disiplinlerarası yaklaşılmıştır. Bu araştırma sonucunda 'nevbet-i müretteb'in kültürlerarası etkileşimler neticesinde bir değişmeye uğradığı tespit edilmiştir. Bu değişmeler, geniş bir coğrafyaya yayılarak farklı kültürlerde farklı isimlerle karşımıza çıkmaktadır. 'Nevbet-i müretteb'; Mağrip ülkelerinde 'nuba', 'al ma'luf', 'al-âla', Türkiye'de 'fasıl', Suriye ve Mısır'da 'vaslah', İran'da 'destgâh', Azerbaycan'da 'mugam', Özbekistan ve Tacikistan'da 'makam' (şeşmakam), Malezya'da 'nobat', Doğu Türkistan'da 'mukam' olarak kendini gösterir. 'Nevbet-i müretteb'in çıkış noktası için, bahsi geçen türlerin en eskisi olarak yazılı kaynaklarda 8. ve 9. yüzyıllarda karşılaştığımız 'nuba'yı göstermek mümkündür. Ayrıca tez çalışmamızda Nuruosmaniye Kütüphanesi 3135 numaralı güfte mecmuasında güftesi bulunan Abdülkādir Merâgî'nin 'kûçek makamı'ndaki 'nevbet-i müretteb' eseri 'sakîl-i evvel usûlü'yle yeniden bestelenmiştir. Bu beste denemesinde kullanılan 'kûçek makamı', son zamanlarda besteciler tarafından tercih edilmemiş; yine kullanılan 'sakîl-i evvel usûlü' de tamamen unutulmuş bir usûldür. Bu deneme, tarihî müzikoloji çalışmalarında nota örneği bulunmayan eserlerin; eldeki veriler ışığında yeniden canlandırma yöntemiyle vücuda getirilmesi için bir zemin hazırlayabilir. Bu tez çalışmasının eksenini oluşturan 'nevbet-i müretteb' müzikolojik olduğu kadar toplumsal etkilerle de çeşitli kültürlerde farklı isimlerle varlığını sürdürmüştür. Bu etkilerin, toplumun her kademesinde gerek iktidar çevresinde gerekse de halk içinde çeşitli yansımaları olmuştur. Bu araştırmada 'nevbet-i müretteb'; farklı coğrafyalarda girdiği reaksiyonlar sonucu uğradığı değişmelerle müziğin hem etkileyen hem de etkilenen bir olgu olduğunu bize göstermektedir.“Bir memleketin nasıl yönetildiğini anlamak istiyorsanız müziğine kulak veriniz.”diyen Konfüçyüs ve“Müzik ileriyi görür.”diyen Jacques Attali müzik ve müziğin toplumsal bağlarını tek cümleyle özetler.

Özet (Çeviri)

In the history of Turkish music culture, various changes have occurred in the systematic structure of music from time to time. Over a long period of time, these changes have shaped Turkish music culture and brought it to its current state. Expressing the formation of sound by striking objects against each other in the 10th century, Farabi established a 17-tone sound system on the 'Horasan Tanburu'. In the following periods, this sound system appears in the works of music theorists such as Urmevi, Merâgî, Yusuf Kırşehri, Hızır bin Abdullah. Various types and forms have emerged on the basis of this system in different periods and geographies. 'Nevbet-i müretteb', which has been active for many years in the history of makam music and has a prestigious place in music circles with its composition and performance, is one of them. 'Nevbet-i müretteb' is dated to the 8th century as its origin in the researches. This cyclical type, which appears in different forms in a process that covers a very wide time period and geography; It is a communal concert program that is formed by the articulation of four or five forms (sections) in a single 'makam' and 'usûl' in general. 'Nuba', which is accepted as the ancestor of the 'nevbet-i müretteb', emerged during the Abbasid period. This genre, which is also called nawba in various sources, was used to define the order of the musicians in the musical performances made in the presence of the caliph in the early times. Considering its etymological similarity, the term nevbet also means work done in rotation. 'Nuba', which is the order of musical performance performed on certain days of the week in the presence of the caliph, was shaped as a series of songs performed one after the other in an arranged manner in later periods. It can be said that this genre began to spread to different geographies with the migration of Ali bin Nafi, nicknamed Ziryab, who is known to have composed the first 'nuba' compositions from Baghdad to Andalusia. In later times, a type of poetry called 'muvaşşah' appeared in Andalusia. 'Nuba' composed with these poems became popular. In the 13th century, when Andalusia came under Christian domination, 'nuba' continued its geographical journey with the forced migration of Muslim people to North African countries. This type of Muslim geographies, which continued to exist as 'nawba' (nuba) in Morocco, 'al-ma'luf' in Tunisia, and 'al-âlâ' in Algeria, showed itself. 'Nuba', with intercultural interactions and some minor transformations, has preserved its main structure with its cyclical feature and being performed in a single mode, albeit with different names in different cultures. We can evaluate the journey of 'nuba' in different geographies in four phases, in connection with all cyclical music genres that come from the same root. This cyclical music genre, which emerged with 'nuba' in the first phase, continued its existence in North Africa with names such as 'nawba', 'al-ma'luf', 'al-âlâ' as a result of various migrations and intercultural interactions in the second phase; In the third phase, he had a highly respected period in music circles under the name of 'nevbet-i müretteb' in Iran and Azerbaijan. In this fourth phase, which continues to spread as 'destgâh' in Iran, 'mugam' in Azerbaijan, and 'mukam' in East Turkestan, at the time we consider as the end of the same universe; It exists as 'vaslah' in Syria and Egypt, and as 'şeşmakam' in Uzbekistan and Tajikistan. 'Nevbet-i müretteb', which is the subject of this thesis, shows itself in Persian and Turkish cultures. 'Nevbet-i müretteb', which has detailed theoretical explanations especially in 15th century 'edvâr' books, shows itself as an extremely prestigious music genre that attracts attention from the palace and its surroundings in Iranian and Anatolian written music sources. In the 'edvâr' book of Yusuf Kırşehrî, which is the first work written in the field of music theory in Anatolia; In the works of Abdülkādir Merâgî, who was born in the city of Meraga in today's Iran, Câmiu'l-elhân, Makāsıd'ül-elhân and Fevâid-i aşere, although there are extensive explanations, 'nevbet-i müretteb' can be found in the works of different authors as a result of intertextual relations. In our thesis study, the 'nevbet-i müretteb' explanations in the works of Seyyid Şerîf Cürcânî, Yusuf Kırşehri, Abdülkādir Merâgî, Benâi, Hızır bin Abdullah, Alişah bin Hacıbüke, Seydî and Necmeddin Kevkebî were examined with an intertextuality approach. The main problem of this thesis is that although 'nevbet-i müretteb' was popular in the palace and music circles until the 16th century, its name was not mentioned as of the 16th century. In the sources we have, only the theoretical information of 'nevbet-i müretteb' can be reached, while in some 'güfte mecmua's (lyrics journals), information about the makam and methods of 'nevbet-i müretteb' compositions is obtained. Today, we do not have a musical note sample of the 'nevbet-i müretteb', of which we can only have theoretical knowledge. The questions that will form the basis of this thesis work are as follows: How did the emergence, adventure and change of 'nevbet-i müretteb' in different cultures occur? Having theoretical explanations in various 'edvâr' books; Can the 'nevbet-i müretteb', which has information about lyrics, makams and methods in various lyrics journals, be revived? In this thesis, basically, within the framework of mixed method research, qualitative research method was used with information scanning from sources, classification, systematizing the findings. Again in this study, how the 'nevbet-i müretteb' has undergone a change in different cultures has been evaluated in terms of the concepts of interculturality and intertextuality. In this study, in which relational research techniques and causal comparison research techniques come to the fore, 'nevbet-i müretteb' is approached interdisciplinary within the framework of history, musicology, literature and sociology. As a result of this research, it has been determined that the 'nevbet-i müretteb' has undergone a change as a result of intercultural interactions. These changes spread over a wide geography and appear with different names in different cultures. 'Nevbet-i müretteb'; 'nuba', 'al ma'luf', 'al-âlâ' in the Maghreb countries, 'fasıl' in Turkey, 'vaslah' in Syria and Egypt, 'destgâh' in Iran, 'mugam' in Azerbaijan, 'şeşmakam' in Uzbekistan and Tajikistan, 'nobat' in Malaysia, It manifests itself as 'mukam' in East Turkestan. It is possible to show the 'nuba', which we encountered in the 8th and 9th centuries in written sources, as the oldest of the mentioned species, for the starting point of 'nevbet-i müretteb'. In addition, in our thesis study, the 'nevbet-i müretteb' work of Abdülkādir Merâgî in the 'kûçek makam', whose lyrics are included in the Nuruosmaniye Library's 'lyrics jurnal' numbered 3135, was recomposed in the 'sakîl-i evvel usûl'. Abdülkādir Merâgî, as it is known, has included extensive explanations about 'nevbet-i müretteb' in his theory books. In the early periods, the 'nevbet-i müretteb' genre consisted of four parts called 'kavl', 'gazel', 'terâne' and 'fürûdaşt', but it gained a wider structure with the 'müstezâd' added as the fifth section by Merâgî. In the aforementioned 'lyrics jurnal' in the Nuruosmaniye Library, we come across a five-part, large-formed 'nevbet-i müretteb' record. As mentioned above, this work, which is stated to be in the 'kûçek makam' in Nuruosmaniye Library's lyrics jurnal numbered 3135, was recomposed with a revival approach, due to the absence of a surviving musical note example of the 'nevbet-i müretteb' genre. The original makam of this recomposed work was remained faithful, but since its method was not specified in the 'lyrics journal', the rhythmic cycle of the composition was established with 'sakîl-i evvel', which Merâgî showed as one of the most composed methods in his 'edvâr's. This composition essay is an example of works that do not have musical notes in historical musicology studies; In the light of the available data, it can prepare a ground for the regeneration method. 'Nevbet-i müretteb', which constitutes the axis of this thesis, has continued its existence under different names in various cultures with social as well as musical effects. These effects have had various reflections at every level of society, both in the circle of power and in the public. In this research, 'nevbet-i müretteb'; It shows us that music is a phenomenon that both affects and is affected by the changes it undergoes as a result of reactions in different geographies. Confucius who said“If you want to understand how a country is governed, listen to its music.”and Jacques Attali who said“Music sees the future.”summarize the social bonds of music and music in one sentence.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    760990

    Egzotizm ve kültürlerarasılık kavramları ekseninde shakulute

    'Shakulute' on the axis of exoticism and intercultural concepts

    ELİF KAY ERGEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Müzikİstanbul Teknik Üniversitesi

    Performans Ana Sanat Dalı

    DOÇ. DR. ZEYNEP GONCA İNCEDERE

  2. Tez No

    555566

    Kültürlerarasılık bağlamında dschungelkınd adlı bestseller romanla aynı adlı filmin karşılaştırılması

    Comparisoning of the bestseller roman dschungelkind and thesame names called film as part of interculturality

    MERVE ALTINTAŞ ORTAKCI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Alman Dili ve EdebiyatıSakarya Üniversitesi

    Alman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FUNDA KIZILER EMER

  3. Tez No

    273140

    Çok kültürlülük, kültürlerarasılık ve entegrasyon tartışmaları bağlamında Alman eğitiminde Türk öğrenciler: Bremen örneği

    In the context of discussions concerning multiculturalism, intercultural and integration, the Turkish students in German education system: Bremen sample

    NESRİN AKINCI ÇÖTOK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    SosyolojiSakarya Üniversitesi

    Sosyoloji Bölümü

    PROF. DR. H. MUSA TAŞDELEN

  4. Tez No

    680771

    Yade Kara'nın 'Cafe Cyprus' adlı romanında yabancı düşmanlığı

    Xenophobia in Yade Kara's novel 'Cafe Cyprus'

    NURAN KARACA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Alman Dili ve EdebiyatıAnkara Üniversitesi

    Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÜNAL KAYA

  5. Tez No

    204913

    Konkrete poesie im dienste interkulturellen lernens am beispiel von daf-unterricht. eine empirische untersuchung anhand deutscher und Türkischer texte

    Yabancı dil Almanca örneğinde kültürler arası öğrenme malzemesi olarak somut şiir. Almanca ve Türkçe metinler üzerinde uygulamalı bir araştırma

    UMUT BALCI

    Yüksek Lisans

    Almanca

    Almanca

    2006

    Eğitim ve ÖğretimÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

    Alman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. ALİ OSMAN ÖZTÜRK

Geri Dön