Sovyetler Birliğinin Azerbaycan Türklerine karşı uyguladığı deportasiya (sürgün) siyaseti (1948-1953)
Deportation policy of the Soviet Union againstAzerbaijani Turks (1948-1953)
- Tez No: 965030
- Danışmanlar: PROF. DR. MUALLA UYDU YÜCEL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Sovyetler Birliği, Azerbaycan Türkleri, Stalin, Sürgün, Etnik Temizlik, Türksüz Ermenistan, Revan, Soviet Union, Azerbaijani Turks, Stalin, Exile, Ethnic Cleansing, Turkless Armenia, Revan
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Türk Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 628
Özet
Sovyetler Birliği'nin 20. yüzyılın ortalarında uyguladığı sürgün siyaseti, etnik kimlikleri hedef alan baskıcı politikaların en acımasız örneklerinden biridir. Özellikle Josef Vissarionoviç Stalin döneminde (1878-1953) zirveye çıkan bu siyaset, siyasî muhalifleri baskı altına almak, iç düzeni sağlamak ve sınır bölgelerindeki demografik yapıyı yeniden şekillendirmek amacıyla kullanılmıştır. Bu dönemde Sovyetler Birliği, birçok halkı kendi topraklarından sürerek, stratejik çıkarlarını koruma yoluna gitmiştir. Stalin döneminde uygulanan sürgünler genellikle etnik ve siyasî nedenlerle gerçekleştirilmiştir. Kırım Türkleri, Çeçenler, Ahıska Türkleri gibi birçok halk, siyasî güvenlik gerekçesiyle topraklarından sürülmüş, Kazakistan ve Sibirya gibi uzak bölgelere gönderilmiştir. Azerbaycan Türklerinin sürgünü ise farklı bir karakter taşımaktadır. 1948-1953 yılları arasında Azerbaycan Türklerinin Qarbî Azerbaycan'dan (günümüz Ermenistan) Azerbaycan SSC'nin Kür-Aras Ovası topraklarına sürgün ettirilmesi, diğer sürgünlerden farklı olarak“gönüllülük ilkesi”bahanesiyle gerçekleştirilmiş, bu nedenle de Sovyet tarih yazımında ele alınmamış, hatta örtbas edilmiştir. Sovyetler Birliği'nin Bakanlar Kurulu, 23 Aralık 1947 ve 10 Mart 1948 tarihlerinde aldığı kararlarla, Azerbaycan Türklerini Ermenistan'dan Azerbaycan SSC'ye sürgün etmeyi hedeflemiştir. Bu süreç, Sovyetler Birliği'nin Türksüzleştirme politikasının bir devamı olarak görülmelidir. Sovyet yönetimi, Azerbaycan Türklerine bu sürgünün gönüllülük ilkesine dayandığını belirtse de, gerçekte zorlayıcı ve baskıcı yöntemlerle gerçekleştirilmiştir. Sürgün edilenler, Kür-Aras Ovası gibi son derece zor yaşam koşullarına sahip bölgelere yerleştirilmiş, yaşam alanları olarak vaat edilen konutlar ya hiç inşa edilmemiş ya da son derece kötü durumda olmuşlardır. Bu durum, arşiv belgelerinde ve resmî raporlarda yer alan bilgilerle çelişmektedir. Dönemin gazete ve dergilerinde de sürgün süreciyle ilgili bilgilere nadiren rastlanılmış ve sürgünün gerçek yüzü gizlenmeye çalışılmıştır. Çalışmamız, Sovyetler Birliği'nin 1948-1953 yılları arasında Azerbaycan Türklerine yönelik uyguladığı sürgün siyasetini, arşiv belgeleri ve dönemin resmî raporları ışığında tarihsel, sosyolojik ve siyasî boyutlarıyla değerlendirmeye çalışmıştır. Sürgün siyaseti, Sovyetler Birliği'nin etnik kimliği hedef alan siyasetlerinin bir parçası olarak ele alınmış, sürgünlerin hem demografik hem de sosyo-ekonomik sonuçları ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
The Soviet Union's policy of exile in the mid-20th century is one of the most brutal examples of repressive policies targeting ethnic identities. This policy, which reached its peak especially during the reign of Iosif Vissarionovich Stalin (1878-1953), was used to suppress political opponents, maintain internal order and reshape the demographic structure in border regions. During this period, the Soviet Union sought to protect its strategic interests by expelling many peoples from their lands. However, the deportation of Azerbaijani Turks in 1948-1953 has not been sufficiently analysed within the framework of this general deportation policy. The deportations during the Stalin period were generally carried out for ethnic and political reasons. Many peoples such as Crimean Turks, Chechens, Meskhetian Turks, etc. were expelled from their lands on the grounds of political security and sent to distant regions such as Kazakhstan and Siberia. However, the deportation of Azerbaijani Turks has a different character. Unlike other deportations, the deportation of Azerbaijani Turks from West Azerbaijan (today's Armenia) to the Kura-Aras Plain lands of the Azerbaijan SSR between 1948-1953 was carried out under the pretext of 'voluntary principle', therefore it was not sufficiently addressed in Soviet historiography and even covered up. With the decisions taken by the Council of Ministers of the Soviet Union on 23 December 1947 and 10 March 1948, the Soviet Union aimed to remove Azerbaijani Turks from Armenia and resettle them in the Azerbaijan SSR. This process should be seen as a continuation of the Soviet Union's policy of de-Turkification. Although the Soviet administration stated that this deportation of Azerbaijani Turks was voluntary, in reality it was carried out through coercive and oppressive methods. The deportees were settled in regions with extremely difficult living conditions, such as the Kura-Aras Plain, and the dwellings promised as living quarters were either never built or were in extremely poor condition. This situation contradicts the information contained in archival documents and official reports. In the newspapers and magazines of the period, information about the exile process is rarely encountered, and the real face of the exile is tried to be hidden. Our study evaluates the exile policy of the Soviet Union towards Azerbaijani Turks between 1948-1953 in the light of archival documents and official reports of the period with its historical, sociological and political dimensions. The deportation policy was considered as a part of the Soviet Union's policies targeting ethnic identity, and both the demographic and socio-economic consequences of the deportations were analysed in detail.
Benzer Tezler
- Türkiye'nin Orta Doğu'daki sınır komşuları ile ilişkileri (1970-1997)
Turkey's relations with its border neighbours in the Middle East
TÜREL YILMAZ
Doktora
Türkçe
1997
Uluslararası İlişkilerGazi ÜniversitesiUluslararası İktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REFET YİNANÇ
- Билим, илим жана маданият тармагындагы Кыргызстан менен Түркиянын кызматташтыгы (1992-2012 жж.)
Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında eğitim, bilim ve kültürel ilişkiler (1992-2012)
KADRİ AĞGÜN
Doktora
Kırgızca
2016
TarihKyrgyz State University named after I ArabaevTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÖLÖBEK ABDRAHMANOV
- Din, mezhep ve milli kimlik unsurları bağlamında İran-Azerbaycan ilişkilerinin temel meseleleri
Basic issues of Iran-Azerbaijan relations in the context of religion, sect and national identity
ALI AGHAYEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Uluslararası İlişkilerKarabük ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ ASKER
- Güney Azerbaycan'da öğrenci hareketleri (1925-2006)
Student movements in Southern Azerbaijan (1925-2006)
MEHTAP KIZILKAYA
- Bolşevik komiseri Stephan Şaumyan'ın Bakü'deki faaliyetleri(1917-1918)
The acti̇vi̇ti̇es of the bolshevi̇k commi̇ssi̇oner Stephan Shaumyan i̇n Baku(1917-1918)
CANAN KUKU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihAydın Adnan Menderes ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET TOKSOY