İslam ceza muhakemesi usulünde kovuşturma evresi (1879 tarihli usûl-i Muhâkemât-ı Cezaiye Kanun-ı muvakkati örnekliğinde)
Prosecution phase in islamic criminal procedure (as exemplified in the 1879 provisional code of criminal procedure – usûl-i Muhâkemât-i Cezâiye Kanun-i muvakkat)
- Tez No: 965364
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULLAH KAHRAMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: İslâm Ceza Muhakemesi Usulü, 1879 tarihli Usûl-i Muhâkemât-ı Cezaiye Kanun-ı Muvakkati, Kovuşturma, Yargılama, Mahkeme, Kanun, Islamic Criminal Procedure, 1879 dated Usûl-i Muhâkemât-ı Cezaiye Kanun-ı Muvakkati, Prosecution, Trial, Court, Law
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 186
Özet
Osmanlı Tanzimat öncesi dönemde hukuk sistemi, şer'i ve örfi hukuk olmak üzere iki temele dayandırılmıştır. İslâm hukuku ile tayin edilmiş suçlar ve cezaların yanı sıra zamana ve duruma göre ihtiyaç duyuldukça hukuk alanındaki boşluktan istifade edilerek adaletin ve kamu düzeninin sağlanması için örfi hukuk kuralları da belirlenmiştir. Tanzimat sonrasında ise ıslahat hareketleri kapsamında pek çok alanda, özellikle adliye teşkilatıyla ilgili hususlarda önemli düzenlemeler yapılarak yeni kavramlar ve yeni usuller ortaya konulmuştur. 25 Haziran 1879 tarihli Usûl-i Muhâkemât-ı Cezâiyye Kânun-ı Muvakkati de adlî alanda yapılan yenilik çalışmaları neticesinde yürürlüğe konulan usul kanunlarından bir tanesidir. Bu çalışmada ceza muhakemesi usulünün genel kavramlarının ve tarihçesinin verilmesinin ardından mahkemeyi harekete geçirme süreci olan kovuşturma evresi; Osmanlı devletinin ilk modern ve sistematik ceza usul kanunu olma özelliğini taşıyan ve günümüz yargılama usulüne de temel teşkil eden Usûl-i Muhâkemât-ı Cezâiyye Kânun-ı Muvakkati örnekliğinde incelenmiştir. Kanunnamenin şerhleri ile bu kanunnameye ilişkin müstakil çalışmalar incelenmiş olup, yargılama sürecinin akabindeki istinaf ve temyiz aşamaları, ayrı uzmanlık gerektiren hususlar olduğundan ve tezin kapsamını aşacağından araştırma alanı dışında bırakılmıştır. Kovuşturma evresi ile ilgili kanun maddeleri Türk Ceza Muhakemesi Kanunu ile karşılaştırmalı verilmekle birlikte yer yer Tanzimat öncesi dönemdeki usule dair kısa bilgiler de verilmiştir. Yapılan karşılaştırmalar sonucunda Usûl-i Muhâkemât-ı Cezâiyye Kânun-ı Muvakkati'nin kovuşturma evresine dair maddelerinin klasik dönem Osmanlı ceza muhakemesi usulü ile kısmen, günümüz ceza muhakemesi usulü ile de büyük oranda benzerlikler içerdiği görülmüştür. Ayrıca kanunnamenin yürürlükte olduğu döneme ait arşiv belgelerinin incelenmesi sonucunda da yürürlükte kaldığı süre zarfında gereğince uygulanmaya çalışıldığı gözlemlenmiştir.
Özet (Çeviri)
Prior to the Tanzimat period, the Ottoman legal system was founded upon two main pillars: Sharīʿa (Islamic law) and ʿurfī (customary law). In addition to the crimes and punishments prescribed by Islamic law, regulations grounded in customary law were enacted in response to temporal and circumstantial needs—particularly to address legal lacunae and to maintain justice and public order. Following the Tanzimat era, significant reforms were introduced in various domains, notably in matters concerning the judicial organization. These reforms gave rise to novel concepts and procedural practices. Among the procedural laws promulgated as part of these modernization efforts in the field of justice is the Provisional Code of Criminal Procedure (Usûl-i Muhâkemât-ı Cezâiyye Kânun-ı Muvakkati), enacted on 25 June 1879. This study begins by presenting the general concepts and historical development of criminal procedure, then proceeds to examine the prosecution phase—the process by which the court is activated—through the example of the Provisional Code of Criminal Procedure (Usûl-i Muhâkemât-ı Cezâiyye Kânun-ı Muvakkati), notable for being the Ottoman Empire's first modern and systematic criminal procedure code and a foundational source for contemporary procedural law. The code's commentaries and independent academic studies on it have been analyzed. As the appellate stages (istinaf and temyiz) require specialized expertise and fall beyond the scope of this thesis, they have been excluded from the research. Although the provisions regarding the trial phase are primarily presented through a comparative approach with the Turkish Code of Criminal Procedure, brief references to procedural aspects prior to the Tanzimat era have also been included at certain points. As a result of these comparisons, it has been observed that the articles concerning prosecution within the Provisional Code show partial resemblance to classical Ottoman criminal procedure and substantial similarity to current criminal procedural norms. Additionally, archival documents from the period during which the code was in force indicate that it was actively implemented throughout its effective duration.
Benzer Tezler
- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda iddianamenin iadesi
The return of the indictment as per the Code of Criminal Procedure no. 5271
OYA AKBULUT ÖZEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VESİLE SONAY EVİK
- Ceza muhakemesinde tesadüfen elde edilen deliller
Başlık çevirisi yok
KADİR İSLAM GEDİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Hukukİstanbul Medipol ÜniversitesiKamu Hukuku Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE NUHOĞLU
- İslâm Ceza Muhâkemesi usûlünde ispat vâsıtaları ve değişim
The means of proofs and change in Islamic Penal Procedure
MUHAMMED EMİN AK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinGaziosmanpaşa ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET İNANIR
- Afgan Ceza Muhakeme Usulünde bir ispat vasıtası olarak şahitlik
Witness as a means of proof in the Afgan Criminal Procedure
JONİDULLAH AZHAR AMİNİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İSMAİL BİLGİLİ