Sözcüğün dijitalleşmesi: Yeni medyanın getirdiği etkileşimli e-yayıncılık üzerine bir inceleme
Digitalization of the word: A study on interactive e-publishing brought by new media
- Tez No: 965372
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET SENA KÖSEDAĞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İletişim Bilimleri, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İletişim Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 252
Özet
Bu doktora tezi, dijitalleşmenin sözcüğün biçimsel, anlamsal ve işlevsel dönüşümüne etkilerini iletişim, medya ve yayıncılık ekseninde disiplinlerarası bir yaklaşımla incelemektedir. Çalışmada, sözcüğün geleneksel biçimden dijital ortama geçiş süreci tarihsel, kuramsal ve uygulamalı bağlamlarda ele alınmıştır. Sözcüğün papirüsten dijital platformlara uzanan yolculuğu; yazının görselleşmesi, matbaanın gelişiyle metalaşması ve yeni medya teknolojileriyle yeniden yapılandırılması gibi evrelerle açıklanmıştır. Roman Jakobson'un dil işlevleri, Saussure'ün gösterge kuramı, Barthes'ın göstergebilimsel çözümlemeleri gibi klasik yaklaşımların yanı sıra, yeni medya kuramları, dijital okuryazarlık, medya estetiği ve katılımcı kültür gibi çağdaş çerçeveler kullanılarak teorik temel oluşturulmuştur. Ayrıca, görsel algı kuramları (örneğin Gestalt ilkeleri, yapılandırmacı kuram ve nörofizyolojik yaklaşımlar), dijital yayın tasarımı bağlamında değerlendirilmiştir. Araştırmada, dijital yayıncılık türleri ve teknik altyapısı da kapsamlı biçimde ele alınmış; e-dergi, e-kitap, e-gazete gibi formatların üretim süreçlerinde kullanılan dijital tasarım yazılımları (Adobe InDesign, Photoshop, Animate, Axure RP vb.) açıklanmıştır. Dijital yayınların okuyucu üzerindeki etkisini gözlemlemek amacıyla geleneksel basılı dergi formatında hazırlanmış bir içerik, dijital araçlarla etkileşimli bir e-dergiye dönüştürülmüştür. Söz konusu etkileşimli dergide video, ses, animasyon, hiperbağlantı ve yönlendirici butonlar gibi öğeler entegre edilerek okuyucunun içerikle kurduğu ilişki daha etkileşimli, çoklu duyusal ve yönlendirilebilir hâle getirilmiştir. Araştırma, nicel yöntem yaklaşımıyla gerçekleştirilmiştir. Model olarak tarama modeli ve tanımlayıcı-nedensel karşılaştırmalı desen kullanılmıştır. Çalışmanın evrenini Kayseri Üniversitesi'nin öğrencileri ile akademik ve idari personeli oluşturmuş; kolayda örnekleme yöntemiyle belirlenen 618 katılımcıya ulaşılmıştır. Veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen, uzman görüşleri ve ön uygulama doğrultusunda içerik geçerliği sağlanan 5'li Likert tipi bir anket aracılığıyla toplanmıştır. Anket formu nihai hâlini almadan önce ön uygulama (pilot çalışma) gerçekleştirilmiş; bu süreçte katılımcılardan elde edilen geri bildirimler doğrultusunda ifadelerde anlam belirsizlikleri giderilmiş, ölçme aracının anlaşılırlığı ve işlevselliği artırılmıştır. Ön çalışmadan elde edilen bulgular ışığında gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra anket, esas uygulama kapsamında örneklem grubuna uygulanmıştır. Bu süreç, ölçme aracının hem geçerlik hem de güvenirlik açısından yeterli düzeye ulaşmasını sağlamıştır. Anket, katılımcılara önce basılı dergi, ardından etkileşimli dijital dergi deneyiminden sonra uygulanmıştır. Veriler SPSS v.23 programında analiz edilmiş; analiz sürecinde betimleyici istatistiklerin yanı sıra bağımsız örneklemler t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), post-hoc Tukey HSD testi, Pearson korelasyon analizi ve çok değişkenli varyans analizi (MANOVA) gibi ileri düzey istatistiksel yöntemlerden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular, etkileşimli dijital yayınların kullanıcı deneyimi üzerinde önemli farklılıklar yarattığını ortaya koymuştur. Etkileşimli e-dergiler, dikkat düzeyini artırmış, bilgiye erişim sürecini hızlandırmış, metnin hatırlanabilirliğini güçlendirmiş ve kullanıcı memnuniyetini olumlu yönde etkilemiştir. Ayrıca dijital içerik ile daha aktif ve yönlendirici bir ilişki kurulduğu, kullanıcıların yalnızca okuyucu değil aynı zamanda anlam kurucu ve içerik yöneticisi hâline geldiği gözlemlenmiştir. Demografik değişkenlere göre yapılan analizlerde; eğitim düzeyi yüksek, internet kullanımı yoğun bireylerin etkileşimli içeriklere daha açık olduğu; kadın katılımcıların duygusal ve estetik öğelere, erkek katılımcıların ise işlevsel araçlara daha duyarlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma bulguları, dijital yayıncılığın yalnızca teknik bir dönüşüm süreci olmadığını; aynı zamanda epistemolojik, kültürel ve iletişimsel düzeyde köklü bir paradigma değişimini temsil ettiğini ortaya koymaktadır. Dijitalleşme sürecinde sözcük, artık yalnızca yazılı bir ifade aracı olmaktan çıkarak; görsel, işitsel ve etkileşimsel öğelerle yeniden inşa edilen çok katmanlı bir anlam nesnesine dönüşmektedir. Bu dönüşüm, bireylerin okuma ve anlama alışkanlıklarını değiştirdiği gibi, toplumsal ölçekte bilgi üretimi ve tüketimi pratiklerini de dönüştürmektedir. Tez kapsamında yapılan analizlerde, dijital yayıncılığın kullanıcı merkezli yapısı sayesinde okuyucunun içerikle kurduğu ilişkinin daha etkileşimli, dinamik ve kişiselleştirilmiş bir hâl aldığı gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, dijital yayıncılık yalnızca estetik ve deneyimsel fırsatlar sunmakla kalmamakta; aynı zamanda içerik güvenliği, telif hakları, veri mahremiyeti ve yapay zekâ destekli üretim süreçleri gibi çok boyutlu etik ve hukuki sorun alanlarını da gündeme taşımaktadır. Özellikle dijital ortamda bilgi üretimi ve paylaşımı sırasında karşılaşılan bu sorunlar, iletişim bilimleri disiplininde yeni normatif çerçevelerin geliştirilmesini gerekli kılmaktadır. Çalışmada ayrıca, dijital yayıncılığın kapsayıcılık ve eşit erişim açısından sağladığı avantajlara da dikkat çekilmiştir. Özellikle engelli bireylerin medya içeriklerine erişimini kolaylaştıran sesli anlatımlar, altyazılı videolar ve interaktif navigasyon sistemleri, dijital yayınların kapsayıcı niteliğini ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra açık erişim uygulamaları, bilginin demokratikleşmesi açısından önemli bir araç olarak değerlendirilmiş; bilgiye erişimdeki sosyoekonomik eşitsizliklerin azaltılmasına katkı sunduğu vurgulanmıştır. Sonuç olarak bu çalışma, iletişim bilimleri literatürüne“sözcüğün dijitalleşmesi”olgusunu hem kuramsal hem de uygulamalı yönleriyle ele alan bütüncül ve özgün bir katkı sunmaktadır. Dijital sözcük, yalnızca metinsel bir yapıdan ibaret değil; aynı zamanda görsel, işitsel, etik ve etkileşimsel bileşenleriyle birlikte yeni medya ortamlarının sunduğu olanakların bir yansımasıdır. Bu yönüyle çalışma, medya okuryazarlığı, kullanıcı deneyimi, yayın estetiği ve çoklu anlam üretimi gibi alanlarda yeni açılımlar sunmakta; dijital çağın iletişimsel dinamiklerini yeniden düşünmeyi mümkün kılmaktadır.
Özet (Çeviri)
This doctoral dissertation examines the effects of digitalization on the formal, semantic, and functional transformation of the word with an interdisciplinary approach, focusing on communication, media, and publishing. The study examines the transition of the word from its traditional form to the digital environment within historical, theoretical, and applied contexts. The journey of the word from papyrus to digital platforms is explained through phases such as the visualization of writing, its commodification with the advent of the printing press, and its restructuring by new media technologies. The theoretical foundation is established using classical approaches such as Roman Jakobson's linguistic functions, Saussure's theory of the sign, and Barthes's semiotic analyses, as well as contemporary frameworks such as new media theories, digital literacy, media aesthetics, and participatory culture. Furthermore, theories of visual perception (e.g., Gestalt principles, constructivist theory, and neurophysiological approaches) are evaluated within the context of digital publication design. The research also comprehensively examines the types and technical infrastructure of digital publishing; Digital design software (Adobe InDesign, Photoshop, Animate, Axure RP, etc.) used in the production processes of formats such as e-magazines, e-books, and e-newspapers are explained. To observe the impact of digital publications on readers, content prepared in a traditional print magazine format was transformed into an interactive e-magazine using digital tools. Elements such as video, audio, animation, hyperlinks, and navigational buttons were integrated into this interactive magazine, making the reader's relationship with the content more interactive, multisensory, and navigable. The research was conducted using a quantitative methodology. A survey model and a descriptive-causal comparative design were used as the models. The study population consisted of students, academic, and administrative staff at Kayseri University; 618 participants were selected through convenience sampling. Data were collected using a 5-point Likert-type survey developed by the researcher and whose content validity was ensured based on expert opinions. Before the survey form was finalized, a preliminary application (pilot study) was conducted; During this process, ambiguities in the wording were resolved based on feedback from participants, and the instrument's clarity and functionality were enhanced. After making the necessary adjustments based on the findings from the preliminary study, the survey was administered to the sample group as part of the main study. This process ensured that the instrument reached sufficient levels of validity and reliability. The survey was administered to participants first after they had experienced the print magazine and then the interactive digital magazine. Data were analyzed using SPSS v.23, and advanced statistical methods such as independent samples t-test, one-way analysis of variance (ANOVA), post-hoc Tukey HSD test, Pearson correlation analysis, and multivariate analysis of variance (MANOVA) were utilized in the analysis. The findings revealed that interactive digital publications make significant differences in the user experience. Interactive e-magazines increased attention, accelerated information access, enhanced text memorability, and positively impacted user satisfaction. It has also been observed that a more active and directive relationship is being established with digital content, with users becoming not only readers but also meaning-makers and content managers. Analyses based on demographic variables indicate that individuals with higher levels of education and extensive internet use are more receptive to interactive content; female participants are more sensitive to emotional and aesthetic elements, while male participants are more sensitive to functional tools. The research findings reveal that digital publishing is not merely a technical transformation process; it also represents a radical paradigm shift at the epistemological, cultural, and communication levels. In the process of digitalization, the word is no longer merely a written medium of expression; it is transforming into a multilayered object of meaning, rebuilt with visual, auditory, and interactive elements. This transformation not only alters individuals' reading and comprehension habits but also transforms information production and consumption practices on a societal scale. The analyses conducted within the scope of this thesis observed that, thanks to the user-centered nature of digital publishing, the reader's relationship with content has become more interactive, dynamic, and personalized. Furthermore, digital publishing not only offers aesthetic and experiential opportunities; it also raises multifaceted ethical and legal issues such as content security, copyright, data privacy, and artificial intelligence-assisted production processes. These challenges, particularly those encountered during the production and sharing of information in the digital environment, necessitate the development of new normative frameworks within the discipline of communication sciences. The study also highlights the advantages of digital publishing in terms of inclusivity and equal access. Audio narrations, subtitled videos, and interactive navigation systems, which facilitate access to media content, particularly for individuals with disabilities, demonstrate the inclusive nature of digital publications. Furthermore, open access practices have been considered a significant tool for the democratization of information and emphasized their contribution to reducing socioeconomic inequalities in access to information. In conclusion, this study offers a holistic and original contribution to the literature on communication sciences, addressing the phenomenon of the“digitization of the word”from both theoretical and practical perspectives. The digital word is not merely a textual structure; it also reflects the possibilities offered by new media environments, encompassing visual, auditory, ethical, and interactional components. In this respect, the study offers new insights into areas such as media literacy, user experience, broadcast aesthetics, and the production of multiple meanings, enabling a rethinking of the communicative dynamics of the digital age.
Benzer Tezler
- 7. sınıf öğrencilerinin hedef söz varlığı ve Türkçe sözlüğü
Target vocabulary and Turkish dictionary of seventh grade students
BEDRETTİN KOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAMİ BASKIN
- Yazılı kültür-dijital kültür bağlamında mesajın değişen yapısı (Örnek olay: Ana Britannica Ansiklopedisi ile ekşi sözlük karşılaştırması)
Changing structure of the message in the context of written and digital culture (Case study: A comparison of 'Ana Britannica Enyclopedia' and 'Eksi Sozluk')
RIDVAN YÜCEL
- Dîvânu Gülzâr Li-Hâfız Sa'di adlı eserin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü
Contextual index and functional dictionary of the work named Dîvânu Gülzâr Li-Hâfız Sa'di
MELTEM DOĞRU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAKUP POYRAZ
- 6-8 yaş aralığındaki kekemeliği olan ve olmayan çocukların fonolojik farkındalık becerilerinin karşılaştırılması
Comparison of phonological awareness skills of 6-8 years old children with and without stuttering
GÜL SEVİLGEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıKapadokya ÜniversitesiDil ve Konuşma Terapisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT DOĞAN
- Yabancı dil öğretiminde sözcüğün anlamını kestirme stratejisinin okuduğunu anlamaya etkisi
Effects of word guessing strategies on reading comprehension in foreign language teaching
ESİN ERASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZCAN DEMİREL