İsmâil Hakkı Bursevî'nin Kitâbu İzzi'l-Âdemî ve Risâle-i tasavvuf adlı eserlerinde tasavvufî kavramlar
Sufi concepts in the works of Ismail Hakkı Bursavî, Kitâbu Izzi'l-Âdemî and Risâla-i Tasawwuf
- Tez No: 966009
- Danışmanlar: PROF. DR. VAHİT GÖKTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: İsmâil Hakkı Bursevî, Kitâbu İzzi'l-Âdemî, Risâle-i Tasavvuf, Tahalluk, Tahakkuk, Ismâil Hakkı Bursavî, Kitâbu Izzi'l-Âdemî, Risâla-i Taṣawwuf, Tahalluq, Tahaqquq
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tasavvuf Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 223
Özet
Bu tez, Osmanlı tasavvuf geleneğinin önemli isimlerinden İsmâil Hakkı Bursevî'nin kaleme aldığı Kitâbu İzzi'l-Âdemî ve Risâle-i Tasavvuf (1-2) adlı eserlerde geçen tasavvufî kavramları incelemektedir. Çalışmada Bursevî'nin bu eserlerinde kullandığı temel kavramlar sistematik bir şekilde ele alınarak, Tahalluk ve Tahakkuk başlıkları altında sınıflandırılmıştır. Tahalluk başlığı altında ibadet, ahlâk ve zâhirî pratiklerle ilgili kavramlara; Tahakkuk başlığı altında ise kalbî tecrübe, mârifet ve hakikat bilgisiyle ilgili kavramlara yer verilmiştir. Kavramların anlamları, bağlamları ve tasavvuf geleneği içindeki yerleri incelenerek özellikle ibadet, ahlâk, mânevî eğitim ve tasavvufî bilgi bağlamında nasıl yorumlandıkları detaylı biçimde analiz edilmeye çalışılmıştır. Tezde, metin analizi yöntemi kullanılarak Bursevî'nin eserlerinin içerik ve şekil özellikleri, dil ve üslup açısından ayrıntılı şekilde değerlendirilmiştir. Çalışma boyunca birincil ve ikincil kaynaklar titizlikle karşılaştırılarak Bursevî'nin tasavvufî kavramlara kazandırdığı özgün yorumlar ve literatüre olan katkıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın bir diğer önemli hedefi ise, eserlerdeki kavramların dönemsel ve kültürel bağlamdaki anlamlarını netleştirmek ve Bursevî'nin tasavvuf anlayışının günümüzdeki yansımalarını irdelemektir. Böylece, İsmâil Hakkı Bursevî'nin tasavvufî bakış açısının modern tasavvuf araştırmalarına ve genel anlamda din bilimleri çalışmalarına sağlayabileceği katkılar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
This dissertation examines the Sufi concepts found in Kitâbu Izzi'l-Âdemî and Risâla-i Taṣawwuf (1-2), two significant works authored by İsmail Hakkı Bursavî, a prominent figure of the Ottoman Sufi tradition. The study systematically categorizes the core concepts employed in these texts under two principal headings: Tahalluq and Tahaqquq. Concepts under Tahalluq relate to worship, ethics, and outward spiritual practices, while those under Tahaqquq pertain to inner spiritual experience, gnosis (maʿrifa), and knowledge of divine realities. The meanings, contextual usage, and positions of these concepts within the broader Sufi tradition are analyzed in detail, with a particular focus on how they are interpreted in relation to worship, ethics, spiritual training, and mystical epistemology. Using textual analysis as its primary method, the thesis offers a comprehensive assessment of the content, structure, language, and stylistic features of Bursavî's works. Both primary and secondary sources are critically compared to identify Bursavî's original contributions to Sufi terminology and to evaluate his influence on the Islamic intellectual heritage. Another key aim of this research is to clarify the historical and cultural contexts of the examined concepts and to explore the contemporary relevance of Bursavî's Sufi thought. In doing so, the study seeks to demonstrate the potential contributions of Bursavî's thought to modern Sufi studies and, more broadly, to the academic field of religious studies.
Benzer Tezler
- İsmail Hakkı Bursevi'nin Kitabü'l-Envar adlı eseri
Başlık çevirisi yok
NAİM AVAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
DinYüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDÜLHAKİM YÜCE
- İsmail Hakkı Bursevi'nin Kitabül-Envar'ı ve şerh (hayatı-inceleme-tenkidli metin)
İsmail Hakkı Bursevi'nin Kitabü'l-Envar and his explanation method (his life-explanation method-edition critic)
NEVİN GÜMÜŞ
- İsmail Hakkı Bursevi'nin Kitabu'n-Netice adlı eserindeki tasavvufi ıstılahlar
The Sufic consepts in İsmail Hakkı Bursevi's book name Kitabu'n Netice
İHSAN SOYSALDI
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
DinHarran ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM DÜZEN
- İsmail Hakkı Bursevî'nin Kitâbü'l-Hucceti'l-Bâliğa adlı eseri: İnceleme-metin
Başlık çevirisi yok
ABDULLAH KARGILI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REŞAT ÖNGÖREN
- İsmail Hakkı Bursevî'nin 'Kitâbu'l-fazl ve'n-nevâl' adlı risalesi (Metin transkribe ve tahlili)
The risala of Ismail Haqqi Bursawi 'Kitab al-Fadl We'n-Nawal'(Text translation and analysis)
DAVUT ÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BETÜL GÜRER