Türkiye tarımında işçileşme dinamikleri: Neoliberal dönem
The dynamics of proletarianization in Turkish agriculture: The neoliberal period
- Tez No: 966043
- Danışmanlar: PROF. DR. ALP YÜCEL KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bölgesel Kalkınma İktisadı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Kapitalizmin tarımsal üretim ilişkilerini dönüştürme süreci, özellikle neoliberal dönemin ileri aşamalarında (2000-2023) yoğunlaşarak, köylülüğün işçileşme dinamiklerini ve yarı-proleterleşme olgusunu merkeze taşımıştır. Bu süreç, tarımsal nüfusun üretimden kopuşunu mutlak bir proleterleşmeyle değil, kısmi ve eşitsiz bir dönüşümle gerçekleştirmiştir. Türkiye'de bu olgu, bölgesel farklılıklar, göç, kentleşme ve sınıf mücadeleleriyle iç içe geçerek karmaşık bir yapı sunmaktadır. İlgili literatür, Marx'ın kapitalizmin tarımsal yapıyı çözme eğilimine dair teorik çerçevesinden hareketle, Kautsky ve Chayanov'un köylülüğün tasfiyesi/sürekliliği tartışmaları etrafında şekillenmiştir. Bu tezde Kautsky'nin geliştirdiği güzergah temel alınacaktır. Daha yakın tarihte ise, Arrighi'nin işlediği“yarı-proleterleşme”kavramı, bu bağlamda Türkiye'deki dönüşümü anlamak için kritik bir analiz aracı sunmaktadır. Türkiye özelinde İlhan Tekeli , 1950'ler sonrasında yarı-üretici/yarı-işçi konumundaki küçük işletmelerin yükselişine dikkat çekerken; Burak Gürel, kırsal nüfusun tam mülksüzleşmeden ziyade göç ve bölgesel eşitsizliklerle yarı-proleterleştiğini vurgular. Keyder ve Yenal ise Arrighi'den yola çıkarak, kısmi, geçici ve zorla mülksüzleştirmeye dayalı proleterleşme biçimlerinin Türkiye'de iç içe geçtiğini belirtir. Bu çalışma, TÜİK'in Hanehalkı İşgücü Anketleri (2009-2023) verilerini ve çeşitli saha çalışmalarının bulgularını dikkate alarak, proleterleşmeyi ve yarı-proleterleşmeyi (tarımda kendi hesabına çalışırken ikinci bir işte ücretli/yevmiyeli çalışanlar) karşılaştırmalı olarak analiz etmektedir. Nicel bulgular, neoliberal politikaların tarımsal yapıyı dönüştürürken, mutlak bir işçileşme yerine yarı-proleterleşmeyi de nasıl yaygınlaştırdığını ortaya koymayı hedeflemektedir. Ayrıca tezde, bölgesel işgücü piyasalarındaki farklılaşmalar ve kırsal politikaların etkileri incelenerek, tarihsel üretim ilişkilerindeki eğilimler değerlendirilecektir. Sonuç olarak, bu araştırma, Türkiye'de kapitalist tarımsal dönüşümün toplumsal sonuçlarını, proleterleşme ve yarı-proleterleşme pratikleri üzerinden okumayı amaçlamakta; göç, sınıf mücadelesi ve kır-kent ilişkilerine dair politik önerilere ampirik bir zemin sunmaktadır. Neoliberalizmin kırsal alanda yarattığı parçalı yapı, ancak bu dinamiklerin bütüncül bir analiziyle anlaşılabilir.
Özet (Çeviri)
The process through which capitalism transforms agricultural production relations has intensified during the later stages of the neoliberal period (2000-2023), bringing the dynamics of peasant proletarianization and the phenomenon of semi-proletarianization to the forefront. Rather than a complete detachment from production through absolute proletarianization, this process has unfolded unevenly, marked by partial and fragmented transformation. In Turkey, this phenomenon presents a complex structure, intertwined with regional disparities, migration, urbanization, and class struggles. The relevant literature builds upon Marx's theoretical framework on capitalism's tendency to dissolve agrarian structures, further developed through debates between Kautsky and Chayanov on the dissolution/persistence of the peasantry. This thesis adopts Kautsky's trajectory as its foundation. More recently, Arrighi's concept of“semi-proletarianization”provides a critical analytical tool for understanding Turkey's agrarian transformation. In the Turkish context, İlhan Tekeli highlights the rise of small-scale producers who simultaneously engage in wage labor (semi-producer/semi-worker) post-1950s, while Burak Gürel emphasizes that rural populations have undergone semi-proletarianization through migration and regional inequalities rather than full dispossession. Keyder and Yenal, drawing on Arrighi, identify three intertwined paths of proletarianization in Turkey: partial, temporary, and dispossession-based semi-proletarianization. This study employs a comparative analysis of proletarianization and semi-proletarianization (self-employed farmers who also engage in wage labor as a secondary occupation), using data from TurkStat's Household Labor Force Surveys (2009-2023) and findings from various field studies. The quantitative findings aim to demonstrate how neoliberal policies have restructured agricultural production, not through full proletarianization but also by expanding semi-proletarianization. Additionally, the thesis examines regional labor market disparities and the effects of rural policies to assess historical trends in production relations. Ultimately, this research seeks to interpret the social consequences of capitalist agrarian transformation in Turkey through the lens of proletarianization and semi-proletarianization, providing an empirical basis for policy discussions on migration, class struggle, and rural-urban relations. The fragmented rural structure produced by neoliberalism can only be understood through a holistic analysis of these dynamics.
Benzer Tezler
- Neoliberal subjectification through family medicine model in Turkey: An online ethnography
Türkiye'de aile hekimliği modeli ve neoliberal öznellik inşası
EMİNCAN FİDAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Siyasal BilimlerGalatasaray ÜniversitesiSiyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
DR. CEMİL YILDIZCAN
- Türkiye'de sosyoekonomik gelişim sürecinde iş yasalarında kadınlara yönelik düzenlemeler
Regulations related to women in Turkish labur codes under the influence of socioeconomic developments
ÇİĞDEM PINAR ATA SEVİM
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
HukukKocaeli ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULKADİR ŞENKAL
- Türkiye'de tarımsal dönüşüm ve mevsimlik tarım işçiliği: Adana örneği
Seasonal agricultural labor and agri̇cultural transformation in turkey: The case of Adana
BETÜL BAŞ
- An inner Aegean peasant-miner community in transformation: Uncovering migrant workers' perspectives in the Soma coal basin
Dönüşen bir iç Ege köylü-madenci topluluğu: Göçmen işçilerin gözünden Soma kömür havzası
İSMAİL ŞAHİN
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
AntropolojiBoğaziçi ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BERNA YAZICI TEPEYURT
- GR6J hidrolojik modelindeki artık yağış ayrıştırma sabitinin model kalibrasyonuna etkisi
Effect of residual rainfall separation constant on model calibration in the GR6J hydrological model
HALİL İBRAHİM DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET CÜNEYD DEMİREL