Kentsel saçaklanmanın nedenleri ve konut üretim yapısını farklılaştıran dinamikleri: İzmir Seyrek örneği
The causes of urban sprawl and its dynamics differentiating the housing production structure: A case of Izmir-Seyrek
- Tez No: 966067
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞEVKET IŞIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Beşeri ve İktisadi Coğrafya Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 178
Özet
Kentsel saçaklanma, kavramsal olarak şehirlerin genellikle plansız, dağınık ve düşük yoğunluklu bir şekilde sıçramalar yaparak yayılmasını ifade etmektedir. Bu süreç, kırsal nitelikli yerleşmelerin, genellikle sanayi olmak üzere başka bir işlev kazanmasıyla gerçekleşmektedir. Çalışma alanını oluşturan Seyrek, 1992 öncesi köy statüsünde iken 1992-2008 yılları arasındaki dönemde belde belediyesi statüsü kazanmış, 2008 yılındaki“Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”ile birlikte belde belediyesi statüsünü kaybederek Menemen ilçesine bağlı bir mahalleye dönüşmüştür (Resmi Gazete, 2008). Kırsal karakterini zaman içinde kaybeden Seyrek, sosyal, ekonomik ve mekânsal değişimler yaşamış ve günümüzde kentsel işlevlerin daha fazla olduğu bir alan haline gelmiştir. Seyrek'teki değişimin sanayi faaliyetleriyle doğrudan bir ilgisinin olmadığı, dolayısıyla gerçekleşen bu dönüşümün, İzmir'in kuzey aksındaki diğer yerleşimlerden farklı bir kentleşme dinamiği ile oluştuğu tespit edilmiştir. Seyrek kuzey aksında gözlemlenen sanayi odaklı gelişmelerin dışında bir yönelimle, 2008 yılında açılan üniversitenin etkisi ile kentleşme baskısı altında kalmıştır. Başlangıçta tarımsal faaliyetlerle öne çıkan bu yerleşim, üniversite sonrası dönemde önemli bir çekim merkezi haline gelmiş, öğrenci ve çalışan nüfusun artışıyla birlikte yeni konut alanlarına ve ticari yapılara olan talep yükselmiştir. Bu süreçte, konut tipolojileri de dönüşmüş; düşük yoğunluklu, az katlı (1-2 katlı) geleneksel yapılar yerini 3-4 katlı, lüks ve site tipi konutlara bırakmıştır. Seyrek Mahallesi'nde gözlemlenen bu dönüşüm, sadece fiziksel yapılaşma açısından değil; sosyal yapı ve mekânsal işlevler açısından da kapsamlı bir değişimin göstergesidir. Üniversitenin bulunduğu Gazi Mustafa Kemal Mahallesi ile birlikte İnönü ve 85. Yıl Cumhuriyet Mahallelerinin çeperlerinde lüks sitelerin yaygınlaşması, kentsel saçaklanma olgusunu somutlaştırmaktadır. Konut dokusundaki dönüşüm süreci, 2008 yılında Gediz Üniversitesi'nin kurulması, ardından kapatılması ve 2016 yılında aynı alanda kurulan Bakırçay Üniversitesi'nde öğrenci sayısının değişimi çerçevesinde ele alınmıştır. Bu bağlamda çalışma, kentsel saçaklanma olgusunu, üniversitenin dönüştürücü etkisi ve buna bağlı olarak farklılaşan konut dokusu üzerinden analiz etmekte ve üniversitelerin kırsal niteliğe sahip yerleşmeler üzerindeki etkisini tartışmayı amaçlamaktadır
Özet (Çeviri)
Urban sprawl conceptually refers to the typically unplanned, scattered, and low density expansion of cities through leapfrogging development. This process often occurs when rural-type settlements acquire new functions, most commonly industrial. Seyrek, the focus area of this study, held village status prior to 1992. Between 1992 and 2008, it gained the status of a town municipality. In 2008, with İzmir being declared a metropolitan municipality, it lost its town municipality status and was transformed into neighborhoods affiliated with the Menemen district. Over time, Seyrek has lost its rural character, undergoing social, economic, and spatial transformations, and has increasingly assumed urban functions. It has been determined that the transformation in Seyrek is not directly related to industrial activities. Therefore, this change has followed a different urbanization dynamic compared to other settlements along İzmir's northern corridor. Unlike the industry driven developments commonly observed in the northern axis, Seyrek has come under urbanization pressure primarily due to the establishment of a university in 2008. Initially characterized by agricultural activities, this settlement has become a significant center of attraction in the post-university period. With the increase in student and staff populations, the demand for new residential areas and commercial buildings has risen. During this process, housing typologies have also undergone transformation; traditional low-density, single- or two-story structures have been replaced by three- to four-story luxury apartment blocks and gated housing complexes. The transformation observed in Seyrek Neighborhood is indicative of a comprehensive change not only in terms of physical development, but also in the social structure and spatial functions. The proliferation of luxury housing complexes on the peripheries of Gazi Mustafa Kemal Neighborhood—where the university is located—as well as in İnönü and 85th Year Republic Neighborhoods, exemplifies the phenomenon of urban sprawl. The transformation of the residential fabric is examined within the framework of the establishment of Gediz University in 2008, its subsequent closure, and the fluctuations in student numbers following the foundation of Bakırçay University on the same site in 2016. In this context, the study analyzes the phenomenon of urban ix sprawl through the transformative impact of the university and the resulting shifts in housing patterns, aiming to explore the influence of universities on settlements with a predominantly rural character.
Benzer Tezler
- Yerleşme ölçeğinde sürdürülebilir tasarım değerlendirme sertifikalarının Türkiye'deki kentsel dönüşüm projelerinde kullanımı üzerine bir inceleme
An analysis of how Turkey uses sustainable design assesments certificates with settlement scales, in urban regeneration projects
SILA YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiGayrimenkul Geliştirme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEGÜM SERTYEŞİLIŞIK
- Construction clusters in Turkiye's metropolitan provinces: A research on urban spatial growth
Türkiye'nin büyükşehirlerinde inşaat kümeleri kentsel mekânsal büyüme üzerine bir araştırma
ECE ÖZDEN PAK
Doktora
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİYE AHU AKGÜN
- Turizm faaliyetlerinin kentsel saçaklanma üzerindeki etkisi: Didim kenti örneği
The effect of tourism actiities on urban sprawl: The case of Didim ci̇ty
CANSEL AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaKonya Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HALE ÖNCEL
- Interaction of urban fringe and transportation system: İstanbul case
Kent çeperi ve ulaşım sistemi ilişkisi: Istanbul örneği
EMEL GÜNAY
Yüksek Lisans
İngilizce
2007
Şehircilik ve Bölge Planlamaİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüŞehir Planlama Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YAVUZ DUVARCI
YRD. DOÇ. DR. ÖMÜR SAYGIN
- Sanayi alanlarının kentsel forma ve saçaklanmaya etkisi: Arnavutköy örneği
The effect of industrial areas on urban form and sprawl: The example of Arnavutkoy
MAHMUT ESAT AKSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Ticaret ÜniversitesiKentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZDEMİR SÖNMEZ