Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı ve yapay zekâ farkındalık düzeylerinin incelenmesi: Bir karma yöntem araştırması
Investigation of social studies teacher candidates technology literacy and artificial intelligence awareness levels: A mixed method research
- Tez No: 966426
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ABDULLAH GÖKDEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilgiler, teknoloji, teknoloji okuryazarlığı, yapay zekâ, Social Studies, technology, technology literacy, artificial intelligence
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 231
Özet
Bu çalışmanın amacı, Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı ve yapay zekâ farkındalık düzeylerinin, cinsiyet, sınıf düzeyi, yerleşim yeri ve günlük teknoloji kullanım sıklığı değişkenlerine göre incelenmesidir. Bunun yanı sıra Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı ve yapay zekâya ilişkin görüşlerinin incelenmesi amaç edinilmiştir. Araştırmada karma yöntem desenlerinden açımlayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Araştırma için gerekli olan verilerin toplanabilmesi için Ferikoğlu ve Akgün (2022) tarafından geliştirilen“Öğretmenler İçin Yapay Zekâ Farkındalık Düzeyi Ölçeği”, Yiğit (2011) tarafından geliştirilen“Teknoloji Okuryazarlığı Ölçeği”kullanılmıştır. Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı ve yapay zekâya ilişkin görüşlerinin alınabilmesi için araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veri toplama süreci sonunda elde edilen nicel veriler dijital ortamda analiz edilmiştir. Normal dağılım sergilemeyen nicel veriler üzerine parametrik olmayan Kruskal-Wallis H testi, Mann-Whitney U testi ve Spearman's rho korelasyon analizi uygulanmıştır. Elde edilen nitel veriler üzerinde ise içerik analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda, Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı ile yapay zekâ farkındalık düzeyi arasında zayıf düzeyde ve negatif yönlü bir ilişki olduğu, ancak bu ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmanın nicel sonucunda Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı ölçeği ve alt boyutlarına ilişkin düzeyleri incelendiğinde; teknolojik yaşama yönelik beceriler, teknolojinin doğası, tasarım ve teknoloji ve toplum alt boyutları ile genel teknoloji okuryazarlığı düzeylerinin düşük olduğu, yalnızca tasarlanmış dünya alt boyutunda orta düzeyde oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Teknoloji okuryazarlığı düzeyleri cinsiyet ve sınıf düzeyi değişkenine göre farklılık göstermezken, yerleşim yeri ve günlük teknoloji kullanım sıklığı değişkenleri açısından incelendiğinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının Öğretmenler için yapay zekâ farkındalık düzeyi ölçeği ve alt boyutlarına ilişkin düzey dağılımları incelendiğinde ise; inanç-tutum, ilişkilendirme yeteneği ve teorik bilgi alt boyutları ile yapay zekâ farkındalık düzeylerinin orta olduğu, yalnızca pratik bilgi alt boyunda yüksek düzeyde oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Yapay zekâ farkındalık düzeyleri yerleşim yeri ve günlük teknoloji kullanım sıklığı değişkenlerine göre farklılık göstermezken, cinsiyet ve sınıf düzeyi açısından incelendiğinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur. Araştırmanın nitel sonuçları incelendiğinde Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının yapay zekâ ve teknoloji okuryazarlığına ilişkin önemli farkındalıklar geliştirdikleri; Web 2.0 araçları ve yapay zekâ destekli uygulamaları hem kendi öğrenme süreçlerinde hem de gelecekteki mesleki pratiklerinde kullanabileceklerine dair olumlu yönde eğilim gösterdikleri belirlenmiştir. Adayların teknolojiye ilişkin kullanım düzeyleri ve algıları farklılık gösterirken; yapay zekânın öğretim sürecine katkı sunduğu, öğrencilerin dikkatini arttırdığı, öğretmenlerin iş yükünü hafiflettiği ve eğitimde motivasyon sağladığı yönünde ortak kanaatlerin oluştuğu görülmüştür. Bununla birlikte, etik, pedagojik ve teknik sınırlılıklara yönelik eleştiriler de mevcuttur. Teknoloji okuryazarlığının öğretmen adayları açısından mesleki gelişimin önemli bir bileşeni olarak görüldüğü ve bu bağlamda lisans programlarında uygulamalı ve bütüncül ders içeriklerine ihtiyaç duyulduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to examine the technology literacy and artificial intelligence (AI) awareness levels of pre-service Social Studies teachers in relation to variables such as gender, grade level, place of residence, and frequency of daily technology use. In addition, the study aims to explore the opinions of pre-service Social Studies teachers regarding technology literacy and artificial intelligence. An explanatory sequential mixed methods design was employed in the research. To collect the necessary data, the“Artificial Intelligence Awareness Scale for Teachers”developed by Ferikoğlu and Akgün (2022), and the“Technology Literacy Scale”developed by Yiğit (2011), were used. To gather insights into the opinions of the pre-service Social Studies teachers on technology literacy and artificial intelligence, a semi-structured interview form developed by the researcher was utilized. The quantitative data obtained at the end of the data collection process were analyzed in digital format. For the quantitative data that did not display a normal distribution, non-parametric tests including the Kruskal-Wallis H test, Mann-Whitney U test, and Spearman's rho correlation analysis were applied. Content analysis was conducted on the qualitative data. As a result of the study, it was found that there is a weak and negative but statistically significant relationship between the technology literacy and AI awareness levels of pre-service Social Studies teachers. In the quantitative findings of the study, when the technology literacy scale and its sub-dimensions were examined, it was found that the participants' skill levels in technological life, the nature of technology, design and technology, and technology and society were low, while only the sub-dimension of the designed world was at a moderate level. Technology literacy levels did not significantly differ by gender or grade level; however, statistically significant differences were found based on place of residence and frequency of daily technology use. Regarding the AI awareness levels measured by the“Artificial Intelligence Awareness Scale for Teachers”and its sub-dimensions, it was found that participants had moderate levels in belief-attitude, ability to relate, and theoretical knowledge, while the practical knowledge sub-dimension was at a high level. AI awareness levels did not significantly differ by place of residence or frequency of daily technology use, but statistically significant differences were observed based on gender and grade level. When the qualitative results of the study were analyzed, it was determined that pre-service social studies teachers developed significant awareness about artificial intelligence and technological literacy and showed a positive tendency to use Web 2.0 tools and artificial intelligence-supported applications both in their own learning processes and in their future professional practices. While the level of use and perceptions of the candidates regarding technology varied, it was seen that there were common opinions that artificial intelligence contributed to the teaching process, increased students' attention, lightened the workload of teachers and provided motivation in education. However, there are also criticisms regarding ethical, pedagogical and technical limitations. It has been concluded that technology literacy is considered an important component of professional development for pre-service teachers, and that there is a need for practical and integrated course content in undergraduate programs in this context.
Benzer Tezler
- Sosyal bilgiler öğretimi bağlamında okul bahçe ve alanlarının eko-girişim etkinliklerinde kullanımı
Use of school, garden and fields in the context of social studies course eco-entrepreneurship activities
NECLA DURHASAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimMersin ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKAN AKDAĞ
- Sosyal bilgiler öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeyleri
Digital literacy levels of social science teachers
ELİF KOSDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimAfyon Kocatepe ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NUSRET KOCA
- Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlıkları ve dijital vatandaşlıkları arasındaki ilişkinin farklı değişkenler açısından incelenmesi
Investigation of the relationship between technological literacies and digital citizenship of social studies teacher candidates from different variables perspectives
AYSİMA DURMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiSosyal Bilgiler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ MEYDAN
- Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı düzeylerinin ve teknoloji ile bütünleştirilmiş sosyal bilgiler öğretimine yönelik görüşlerinin belirlenmesi
Determination of the technological literacy levels of pre-service teachers of social studies and their views on technology integrated social studies
EMİNE ÖZLEM YİĞİT
- Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlık durumları
Technology literacy status of social studies teacher candidates
AYDIN GÜLLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimKastamonu ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MELİKE FAİZ