Türk laikliğinin temelleri: Ziya Gökalp ve Mehmed Fuat Köprülü'de din ve devlet ilişkileri
The foundations of Turkish secularism: Religion and state relations in Zi̇ya Gökalp and Mehmed Fuat Köprülü
- Tez No: 966636
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MURAT COŞKUNER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Political Science
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 233
Özet
Osmanlı'dan Cumhuriyet'e uzanan tarihsel kesitte, din-devlet ilişkileri bir yandan modernleşmenin taşıyıcısı reformlarla dönüşürken, diğer yandan bu dönüşüm, toplumun kültürel kodlarıyla sürekli bir gerilim içinde biçimlenmiştir. Bu çalışmada, söz konusu tarihsel-siyasal dönüşüm süreci kavramsal bir titizlikle ele alınmış, özellikle Fransız devrimci laikliği ile Anglo-Sakson sekülerizmi arasındaki farklar bağlamında Türkiye'deki laiklik modelinin özgün niteliği tartışılmıştır. Modernleşme ve laiklik ilişkisi, Tanzimat'tan itibaren devlet merkezli bir yapı üzerinden değerlendirilmiş; pozitivist bir modernlik tahayyülünün, dinin toplumsal rolünü kamusal alandan dışlayarak bireysel inanca indirgemesi süreci analiz edilmiştir. Bu bağlamda, Gökalp'in kültür-medeniyet ayrımı çerçevesinde inşa etmeye çalıştığı uyum modeli ile Köprülüzade'nin tarihsel-toplumsal analizleri, dönemin düşünsel iklimi ve devlet aklıyla ilişkili olarak yorumlanmıştır. Çalışma, nitel bir araştırma yöntemiyle kurgulanmış; tarihsel-sosyolojik çözümlemeler ile kavramsal karşılaştırmalar temelinde yapılandırılmıştır. Bu kapsamda birincil anayasal belgeler, kurumsal reformlar ve dönemin söylem örüntüleri analiz edilmiş, ayrıca birçok düşünürün kuramsal yaklaşımlarından faydalanılmıştır. Araştırmanın amacı, Türkiye'deki laiklik anlayışının tarihsel dayanaklarını ve bu anlayışın din-devlet-toplum ilişkilerini nasıl biçimlendirdiğini sorgulamak; laikliğin bir yönetim ilkesi olmaktan öte, bir modernlik ve iktidar pratiği olarak nasıl işlediğini ortaya koymaktır. Çalışma, dinin kamusal alandan dışlanması ile devletin dini kontrol altına alma stratejisi arasındaki çelişkiyi açığa çıkararak, laikliğin Türkiye'de neden sıklıkla otoriterleşen bir forma büründüğünü tartışmaya açmaktadır.
Özet (Çeviri)
In the historical period spanning from the Ottoman Empire to the Republic, religious-state relations underwent a transformation through reforms that were the vehicle of modernisation, while at the same time this transformation was shaped by constant tension with the cultural codes of society. In this study, the aforementioned historical-political transformation process is examined with conceptual rigour, and the unique nature of Turkey's model of secularism is discussed, particularly in the context of the differences between French revolutionary secularism and Anglo-Saxon secularism. The relationship between modernisation and secularism has been evaluated through a state-centred structure since the Tanzimat; the process of a positivist vision of modernity reducing the social role of religion to individual belief by excluding it from the public sphere has been analysed. In this context, Gökalp's model of harmony, constructed within the framework of his distinction between culture and civilisation, and Köprülüzade's historical-sociological analyses have been interpreted in relation to the intellectual climate and state ideology of the period. The study was designed using a qualitative research method and structured on the basis of historical-sociological analyses and conceptual comparisons. In this context, primary constitutional documents, institutional reforms, and the discourse patterns of the period were analysed, and the theoretical approaches of many thinkers were also utilised. The aim of the research is to question the historical foundations of the understanding of secularism in Turkey and how this understanding shaped the relations between religion, state and society; to reveal how secularism functioned as a practice of modernity and power rather than as a principle of governance. The study reveals the contradiction between the exclusion of religion from the public sphere and the state's strategy of controlling religion, and discusses why secularism in Turkey has often taken on an authoritarian form.
Benzer Tezler
- Atatürk'ün laiklik anlayışının eğitim sistemimizdeki yansımaları (1919-1938)
Reflections of Atatürk's secularism manner on our education system (1919-1938)
FERİHA ÖZKAN
- Türk basınının laiklik konusundaki tutumu: 1950 Seçimleri öncesi ve sonrası
Başlık çevirisi yok
ERSEN FAZIL ÇÖLLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Kamu YönetimiSakarya ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM EROL KOZAK
- İttihat ve Terakki Dönemi cemiyet hayatında meydana gelen değişiklikler
The Changes during the period of Union and Progress Committee
AYSU DEMİRGÜÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
TarihGazi ÜniversitesiTürkiye Cumhuriyeti Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ŞAHİNGÖZ
- Türkiye'de laiklik anlayışı üzerine eleştirel bir inceleme: Anayasa Mahkemesi kararlarında laiklik
A critical review on laicism in Turkey: Constitutional Court decision on laicism
ŞÜKRÜ ÜNLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Kamu YönetimiArdahan ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKKI BÜYÜKBAŞ
- Türkiye'de laiklik uygulamaları (1938-1960)
Secularism practices in Turkey (1938-1960)
ERTUĞRUL DALMIŞ
Doktora
Türkçe
2022
Siyasal Bilimlerİstanbul ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEZMİ ERASLAN