Geri Dön

Tek tanrılı dinlerde ibadete çağrının mimariye yansıması

The reflection of the call to worship in the architecture of monotheistic religions

PDF İndir

  1. Tez No: 966652
  2. Yazar: GAMZE HOROZ
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. FİLİZ İNANAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Sanat Tarihi, Art History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Bursa Uludağ Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Bizans Sanatı Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 114

Özet

Tez çalışması, tek tanrılı dinler olan Yahudilik, Hristiyanlık ve İslamiyet'te ibadete çağrı olgusunun tarihsel gelişimini ve bu çağrının mimariye yansımalarını kültürel, teolojik ve sanatsal bağlamda incelemeyi amaçlamaktadır. İbadete çağrı, her ne kadar temel olarak inananları toplu ibadete davet eden bir işlev görse de, zamanla bu işlevin ötesine geçmiş; dinlerin toplumsal organizasyonlarına, mekân kullanım biçimlerine ve dinî yapılarının gelişimine yön veren simgesel bir unsur haline gelmiştir. Yahudilikte şofar, Hristiyanlıkta çan ve çan kuleleri, İslamiyet'te ise ezan ve minare, bu çağrının farklı dinî ve kültürel bağlamlardaki karşılıkları olarak ele alınmıştır. Çalışmada bu araçlar, yalnızca ritüel işlevleri açısından değil; aynı zamanda mimariyle kurdukları ilişkiler ve bıraktıkları izler bakımından değerlendirilmiştir. Tez kapsamında, Yahudilikte ibadete çağrı aracı olarak kullanılan şofarın tarihsel kökeni, ritüel değeri ve yer sembolü anlamı ele alınmış, ancak bu aracın Tanrı ile bireysel iletişimin aracı olduğu, mekânsal bir mimari ögeye dönüşmediği görülmüştür. Şofar, daha çok kutsal zamanların ilanı, halk ile iletişimin bir ifadesi ve ruhsal uyanışın aracı olarak kullanılmıştır. Buna karşın, Hristiyanlıkta çan ve çan kuleleri erken dönemden itibaren mimarinin ayrılmaz bir parçası haline gelmiş; özellikle Batı Avrupa'da çan kuleleri kiliselerin hem fonksiyonel hem de sembolik merkezleri olarak inşa edilmiştir. Çan kuleleri yalnızca ibadet zamanlarını bildirmekle kalmamış; kent siluetlerini belirleyen, toplumsal hafızaya kazınan ve estetik değer taşıyan yapılar olarak gelişmiştir. Gotik dönemle birlikte bu kuleler, hem mimari hem de teolojik birer anlama kavuşmuş, yüksekliği Tanrı'ya yaklaşmanın metaforu olarak yorumlanmıştır. İslamiyet'te ise ibadete çağrı, doğrudan ilahi bir emir olarak şekillenmiş ve ezan ile somutlaştırılmıştır. Ezanın duyurulması amacıyla zamanla minareler inşa edilmiş, bu yapılar İslam mimarisinde camilerle özdeşleşerek sadece işlevsel değil, aynı zamanda sanatsal, siyasal ve sembolik anlamlar taşıyan mimari unsurlar haline gelmiştir. Minareler, farklı dönem ve coğrafyalarda çeşitli biçimsel evrimler geçirmiş, ancak inancın kamusal mekanda görünür kılınması yönündeki ortak amaca hizmet etmişlerdir. Özellikle Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde minareler anıtsal birer yapı haline gelmiş, camilerin kimliğini belirleyen öğeler olarak öne çıkmıştır. Bu bağlamda çalışma, ibadete çağrı araçlarının sadece ritüel bir gereklilik değil, aynı zamanda kültürel belleği oluşturan, dinî kimliği görünür kılan ve mekânı kutsallaştıran unsurlar olduğunu göstermektedir. Dinler farklı teolojik anlayışlarla ve ritüel biçimlerle sahip olsa da, inanan bireyleri Tanrı'ya çağıran sesin yükseldiği yapıların birer mimari hafıza mekânı haline geldiği görülmektedir. Sonuç olarak, şofar, çan kulesi ve minare gibi yapılar, ibadete çağrının ritüel noktasından öte, zamanla dinî kimliğin mimari bir mekanda cisimleştiği semboller olarak değer kazanmış ve her biri kendi kültürel bağlamı içinde kalıcı birer temsili araca dönüşmüştür.

Özet (Çeviri)

Thesis aims to examine the historical development of the concept of calling to worship in the monotheistic religions of Judaism, Christianity, and Islam, and to analyze how this call has been reflected in architecture within cultural, theological, and artistic contexts. Although the call to worship primarily functions as an invitation for believers to gather for communal worship, over time it has transcended this basic role to become a symbolic element that influences the social organization of religions, their use of space, and the evolution of religious structures. In Judaism, the shofar; in Christianity, bells and bell towers; and in Islam, the adhan and minaret represent this call within different religious and cultural frameworks. This study evaluates these instruments not only in terms of their ritual functions but also in relation to their architectural impact and the traces they have left. Within the scope of the thesis, the shofar—used in Judaism as an instrument for calling to worship—is examined in terms of its historical origin, ritual value, and symbolic meaning in relation to place. However, it is observed that the shofar, while being a means of individual communication with God, did not evolve into a spatial architectural element. It has been used more as a tool for announcing sacred times, communicating with the people, and awakening the soul. In contrast, bells and bell towers in Christianity became integral parts of religious architecture from the early periods onward. Especially in Western Europe, bell towers were constructed as both functional and symbolic centers of churches. Bell towers not only served to announce worship times but also became structures that shaped urban skylines, were etched into social memory, and carried aesthetic significance. With the Gothic period, these towers gained both architectural and theological meaning, with their height symbolizing the metaphorical ascent toward God. In Islam, the call to worship took form as a direct divine command and was embodied through the adhan. To amplify the adhan, minarets were gradually constructed. These structures became synonymous with mosques in Islamic architecture, evolving into architectural elements that carried not only functional but also artistic, political, and symbolic meanings. Minarets underwent various stylistic transformations across different periods and regions, but they consistently served the common purpose of making faith visible in public spaces. Particularly during the Seljuk and Ottoman periods, minarets became monumental structures and defining elements of mosque identity. In this context, the study demonstrates that the instruments of calling to worship are not merely ritual necessities, but also elements that form cultural memory, make religious identity visible, and sanctify space. While each religion holds different theological perspectives and ritual forms, the structures from which the voice calling believers to God rises have become architectural memory spaces. Ultimately, structures such as the shofar, bell tower, and minaret have evolved from simple ritual instruments into symbols where religious identity is embodied in architectural space. Each, within its own cultural context, has become a lasting medium of representation.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    332991

    Tapınma ritüeli ile ibadet mekânı arasındaki ilişkinin göstergebilimsel bağlamda okunması: Cemevi yapıları

    Reading the relationship between rituals of worship and place of worship with the context of semiology: Cem house buildings

    GÖZDE ÜLGER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Dilbilimİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SİNAN MERT ŞENER

  2. Tez No

    926618

    Tek tanrılı dinler bağlamında erkeklerin kadınlar üzerinde hakim olması sorunu

    The problem of men's domination over women in the context of monotheistic religions

    NURGÜL KARTAL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DinOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Kadın ve Aile Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. CENGİZ BATUK

  3. Tez No

    873277

    İbadet yapılarında tasarım sorunsalı

    Design problem in worship buildings

    ŞÜKRAN KARABACAK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    MimarlıkBurdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SEVİM ATEŞ CAN

  4. Tez No

    829995

    Mardin merkezdeki dini yapılarda yer alan bezeme unsurları kaynak alınarak takı koleksiyonu oluşturulması

    Creating a jewelry collection by combining the elements of decoration in religious buildings in Mardin city center with welding

    EMİNE DALICI

    Sanatta Yeterlik

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    El SanatlarıDokuz Eylül Üniversitesi

    Geleneksel Türk Sanatları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. GONCA KARAVAR

  5. Tez No

    583197

    Bizans tasvir sanatında kurban sahneleri CİLT-1

    The sacrifice scenes in Byzantine depiction art

    FERAY KORUCU YAĞIZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. GÜLGÜN KÖROĞLU

Geri Dön