Ali El-Kârî ve Saçaklızâde bağlamında Osmanlı Dönemi ebeveyn-i resûl tartışmaları
Ottoman Period discussions about the parent of the prophet in the context of Ali El-Kari and Saçaklızâde
- Tez No: 966705
- Danışmanlar: DOÇ. DR. KADİR GÖMBEYAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Ebeveyn-i Resûl, Kelâm, Ebû Hanîfe, Osmanlı Dinî Düşüncesi, Tasavvuf, Nûr-i Muhammedî, el-Fıkhu'l-ekber, Ali el-Kârî, Saçaklızâde Mar'aşî, Abawān al-Rasūl, Kalām, Abū Ḥanīfa, Ottoman religious thought, Sufism, al-Nūr al-Muḥammadī, al-Fiqh al-Akbar, Ali al-Qārī, Saçaklızāde Mar'ashī
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 210
Özet
Hz. Peygamber'in anne ve babasının dinî ve uhrevî durumu meselesi, İslâm düşüncesinde hem akidevî hem de duygusal yönüyle ele alınan konulardan biridir. Farklı dönemlerde gündeme gelen bu mesele, rivâyetlerin anlamlandırılması ve yorumlanması sürecinde mezheplerarası yaklaşım farklılıklarını da beraberinde getirmiştir. Özellikle el-Fıkhu'l-ekber adlı eserde yer alan“Hz. Peygamber'in anne ve babası küfür üzere ölmüştür.”ifadesi çerçevesinde oluşan literatür, konunun sadece bir rivâyet meselesi olmadığını aynı zamanda kelâmî, ahlakî ve sosyolojik boyutlarıyla da değerlendirildiğini göstermektedir. Molla Ali el-Kârî ve Saçaklızâde gibi isimler üzerinden yürütülen tartışmalar, literal ve bağlamsal yorum yöntemlerinin meseleyi nasıl farklılaştırdığını ortaya koymaktadır. Osmanlı ilim çevrelerinde bu tartışma, toplumsal duyarlılıklar ve peygamber sevgisiyle birleşerek daha derin bir anlam kazanmıştır. Tasavvufî yaklaşımlar ise nûr-i Muhammedî ve hakikat-i Muhammediyye gibi kavramlar aracılığıyla meseleyi metafizik düzlemde yeniden yorumlamış, Hz. Peygamber'in soyunun iman ve safiyetle örülü olduğunu vurgulamıştır. Çalışmada yapılan değerlendirmeler, bu konunun ilim, inanç ve edep dengesi içerisinde ele alınması gerektiğini ortaya koymuştur. Çalışmanın birinci bölümünde, Ebeveyn-i Resûl meselesinin İslâm düşünce tarihindeki yeri kavramsal açıdan ele alınmış; erken dönem rivâyetler ışığında konunun nasıl şekillendiği ortaya konulmuştur. İkinci bölümde, Molla Ali elKârî'nin konuya dair fikirleri analiz edilerek onun rivâyet merkezli ve literal yaklaşıma dayalı düşüncesi detaylandırılmıştır. Üçüncü bölümde, Saçaklızâde'nin ebeveyn-i Resûl konusuna yaklaşımı incelenmiştir. Dördüncü ve son bölümde ise her iki âlimin görüşleri karşılaştırmalı bir bakış açısıyla değerlendirilmiş; metot, dil, kaynak ve sonuç açısından benzerlik ve farklılıkları ortaya koyan kapsamlı bir analiz yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
The religious and eschatological status of the Prophet Muhammad's parents has been one of the most debated issues in Islamic thought, carrying both theological and emotional dimensions. This topic, which has surfaced in various periods of Islamic history, has been interpreted differently by religious groups, especially in light of narrations with contested meanings. The statement“They died upon disbelief”found in al-Fiqh al-Akbar became a focal point of interpretation, leading to diverse theological responses. Scholars such as Molla Ali al-Qārī and Saçaklızāde Mar'ashī exemplify the contrast between literal and contextual interpretative methods. Within the Ottoman intellectual tradition, the issue was not only approached on a scholarly basis but also shaped by public sensitivities and deep reverence for the Prophet. Sufi scholars, in particular, offered metaphysical interpretations using concepts such as al-Nūr al-Muḥammadī and al-Ḥaqīqat al-Muḥammadiyya, emphasizing the purity and faith of the Prophet's lineage. The overall analysis in this study highlights the necessity of approaching the subject through a balanced lens of knowledge, etiquette, and faith. The first chapter outlines the conceptual framework and early development of the Abawān al-Rasūl issue, tracing its roots to the Companions and the Successors. The second chapter examines Molla Ali al-Qārī's narration-based and textual interpretation. The third chapter analyzes Saçaklızâde's theological and contextual approach to the same issue. Finally, the fourth chapter presents a comparative analysis of both scholars in terms of method, language, sources, and conclusions.
Benzer Tezler
- Ali el-Kârî ve şerh metodu (Mirkâtu'l-Mefâtîh örneği)
Aliyyul-Kârî and method of commentary (Example on The Mirkatu'l-Mefatih)
RUFET ŞİRİNOV
Doktora
Türkçe
2019
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT YEŞİL
- Ali El-Kârî ve Şeyhzâde Mehmed Emin El-Üskübî'nin vekâletle hacca dair iki risâlesi (tahkik-tercüme-latinize ve değerlendirme)
Two treatises of Ali El-Kâri and Sheikhzâde Mehmed Emin El-Üskübi on hajj by proxy (authorization-translation-latinized and evaluation)
ÖMER ESENER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinBalıkesir ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖZKAN
- Zencani'nin Et-Tasrıfu'l-İzzi adlı eserinde sarf ilmi (Ali el-Kari ile Ali el-Geylani Şerhlerinin mukayesesi)
The science of morphology in Zencani's at-Taṣrīfu'l-'Izzī: A comparative analysis of the commentaries by 'Alī al-Qārī and 'Alī al-Ghaylānī
MOHAMAD AMIR OSTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DilbilimUşak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM KOCABIYIK
- Ali el-Kârî mushafı ve mushaf imlâsına etkisi
Ali al-Qari's mushaf and it's effect on the ortography of the Qur'an
FATMA GÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA KILIÇ
- Ali el-Kâri'nin Hâşiyetü Tahrîci'l-Kırâât Fî Tefsîri'l-Beydâvî adlı eserinin tahkik ve tahlili
Research and analysis of Ali Al-Qari's work named Hâşiyetu Tahrîci'l-Qirâat Fî Tafsîri'l-Baydâwî
LACHIN GULIYEV
Doktora
Türkçe
2025
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET EFE