Ortaokul müdürlerinin çoklu liderlik stilleri ile örgütsel şeffaflık ve karara katılım arasındaki ilişkiler
Relationships between secondary school principals' multiple leadership styles and organizational transparency and participation in decisions
- Tez No: 967350
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ YAŞAR YAVUZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi ve Denetçiliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 274
Özet
Bu araştırmada, İzmir ilinin resmi ortaokullarında görev yapan öğretmenlerin algıları doğrultusunda, okul müdürlerinin sergiledikleri çok faktörlü liderlik stillerinin örgütsel şeffaflık ve karara katılma ile olan ilişkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini, İzmir ilinde yer alan 492 ortaokul ve bu okullarda çalışan toplam 14.767 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise, İzmir Ticaret Odası (İTO) tarafından hazırlanan“İzmir İlçelerinin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Tahlili (2022)”ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın“Hizmet Alanları ve Hizmet Puanları Çizelgesi”ölçüt alınarak seçilen ilçeler ve okullardan araştırmaya katılan 551 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma, nicel desenler içerisinde yer alan ilişkisel tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Veri toplama sürecinde, Avolio ve Bass (2004) tarafından geliştirilen ve Aksu (2017) tarafından Türkçe'ye uyarlanan“Çok Faktörlü Liderlik Ölçeği”, Tosun ve Çelik (2022) tarafından geliştirilen“Okul Şeffaflık Ölçeği”ve Yavuz (2001) tarafından geliştirilen“Karara Katılma Ölçeği”kullanılmıştır. Toplanan verilerin analizinde SPSS istatistik programı kullanılmıştır. Verilerin normal dağılım göstermesi ve analiz koşullarının sağlanması nedeniyle parametrik testler uygulanmıştır. Öğretmenlerin, okul müdürlerinin liderlik stillerine ilişkin algıları; yaş, cinsiyet, branş, görev yaptıkları okuldaki hizmet süresi, toplam mesleki hizmet süresi, okul türü, mesleki kariyer basamağı, çalıştıkları hizmet bölgesi ve ilçenin gelişmişlik düzeyi gibi değişkenler açısından incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, okul müdürleri arasında en yaygın liderlik stili, çok faktörlü liderlik modelinin dönüşümcü liderlik alt boyutu olarak belirlenmiştir. Bu liderlik stilini sırasıyla etkileşimci liderlik ve serbestlik tanıyan liderlik alt boyutları takip etmiştir. Öğretmenlerin liderlik algıları; yaş, mesleki hizmet süresi, okul türü ve mesleki kariyer basamağı değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Bununla birlikte, etkileşimci liderlik alt boyutunda erkek öğretmenlerin kadın öğretmenlere kıyasla ve sosyal bilgiler branşında görev yapan öğretmenlerin, fen bilimleri branşı ve sanat-spor branşlarda görev yapan öğretmenlere kıyasla okul müdürlerini daha yüksek bir ortalamayla değerlendirdikleri görülmüştür. Çok faktörlü liderliğin tüm alt boyutları açısından, öğretmenlerin görev yaptıkları okuldaki hizmet süresi değişkenine bağlı olarak anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Buna göre, öğretmenlerin aynı okulda çalışma süreleri arttıkça, okul müdürlerine yönelik liderlik algılarının, dönüşümcü liderlikten serbestlik tanıyan liderliğe doğru değişim gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca, 3. ve 5. hizmet bölgelerinde çalışan öğretmenlerin, okul müdürlerini hem dönüşümcü hem de etkileşimci liderlik alt boyutlarında, diğer hizmet bölgelerinde görev yapan öğretmenlere göre daha yüksek ortalamalarla değerlendirdikleri ortaya çıkmıştır. Genel olarak 3. bölge büyükşehir merkezinde yer alan ilçelerin dezavantajlı yerleri iken; 5. bölge büyükşehir merkezinin dışında kalan ilçelerin köy ve kasabalarıdır. Bu bulguya göre, şehir merkezlerinde çalışan öğretmenlerin kendi okul müdürlerinin liderlik stilini ağırlıklı olarak etkileşimci liderlik; dezavantajli yerler ile köy ve kasabalarda çalışan öğretmenerin ise kendi okul müdürlerinin liderlik stilini ağırlıklı olarak dönüşümcü liderlik şeklinde değerlendirdikeri görülmüştür. Öğretmenlerin örgütsel şeffaflık algıları genel olarak yüksek düzeydedir. Öğretmenlerin bu algıları yaş, cinsiyet, branş, toplam hizmet süresi, okul türü ve mesleki kariyer basamağı değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Ancak, öğretmenlerin okuldaki hizmet süreleri arttıkça örgütsel şeffaflık algılarında bir düşüş olduğu tespit edilmiştir. 3. ve 5. bölgede çalışan öğretmenlerin örgütsel şeffaflık algısı diğer bölgelerde çalışan öğretmenlere kıyasla yüksektir. Ayrıca 5. kademe ilçelerde çalışan öğretmenlerin örgütsel şeffaflık algısının diğer kademe ilçelerde çalışan öğretmenlere göre yüksek olduğu da bulgulanmıştır. Son olarak, öğretmenlerin karara katılma düzeyine ilişkin algıları yüksek bulunmuştur. Öğretmenlerin bu algıları arasında; yaş, cinsiyet, branş, toplam hizmet süresi, okul türü ve mesleki kariyer basamağı değişkenleri açısından farklılık bulunmamıştır.. Bununla birlikte, öğretmenlerin okuldaki hizmet süreleri arttıkça, karara katılmaya ilişkin algılarında bir düşüş olduğu görülmüştür. Ayrıca 3. ve 5. bölgede çalışan öğretmenlerin karara katılma algısı diğer bölgelerde çalışan öğretmenlere kıyasla yüksektir. Okul müdürlerinin çok faktörlü liderlik stilleri ile örgütsel şeffaflık arasında anlamlı ve istatistiksel olarak belirgin ilişkiler tespit edilmiştir. Sonuçlar, dönüşümcü liderlik ile örgütsel şeffaflık arasında pozitif yönlü ve yüksek düzeyde bir ilişki olduğunu göstermektedir (r = 0,73). Etkileşimci liderlik ile örgütsel şeffaflık arasında ise pozitif yönlü orta düzeyde bir ilişki bulunmuştur (r = 0,49). Serbestlik tanıyan liderlik ile örgütsel şeffaflık arasında ise negatif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmüştür (r = -0,50). Müdürlerin çok faktörlü liderlik stilleri, örgütsel şeffaflığın %56'sını açıklamaktadır. Dönüşümcü liderlik stili, varyansın %64'ünü pozitif yönde açıklarken, serbestlik tanıyan liderlik %19'unu negatif yönde açıklamaktadır. Etkileşimci liderliğin ise örgütsel şeffaflık üzerinde herhangi bir etkisi bulunmamıştır. Çok faktörlü liderlik stilleri ile karara katılma arasında da anlamlı ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Okul müdürlerinin, dönüşümcü ve etkileşimci liderlik stili ile karara katılma arasında pozitif yönlü ve orta düzeyde ilişkiler bulunmaktadır. Buna karşılık, serbestlik tanıyan liderlik ile karara katılma arasında negatif yönlü ve düşük düzeyde bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Çok faktörlü liderlik stilleri, öğretmenlerin karara katılma düzeylerinin %19'unu açıklamaktadır. Açıklanan bu varyansın %37'lik kısmı, dönüşümcü liderlik stilinden olumlu yönde etkilenmektedir. Buna karşılık, etkileşimci liderlik ve serbestlik tanıyan (laisser-faire) liderlik stillerinin karara katılma üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi bulunmamıştır.
Özet (Çeviri)
This study aims to examine the relationships between the multifactor leadership styles exhibited by school principals and organizational transparency and teacher participation in decision-making, based on the perceptions of teachers working in public secondary schools in İzmir, Turkey. The study population consists of 14,767 teachers employed at 492 secondary schools across the city. The sample comprises 551 teachers who participated in the survey and were selected from various schools and districts based on the“Analysis of Socio-Economic Development Levels of İzmir Districts (2022)”report prepared by the İzmir Chamber of Commerce (İTO) and the Ministry of National Education's“Service Areas and Service Points Chart.”The research was designed using the relational survey model, one of the quantitative research approaches. Data were collected using the“Multifactor Leadership Questionnaire”developed by Avolio and Bass (2004) and adapted into Turkish by Aksu (2017), the“School Transparency Scale”developed by Tosun and Çelik (2022), and the“Participation in Decision-Making Scale”developed by Yavuz (2001). The data were analyzed using the SPSS statistical software. Since the data met the assumptions of normal distribution, parametric tests were applied. Teachers' perceptions of school principals' leadership styles were analyzed in relation to variables such as age, gender, subject area, years of service at the current school, total professional experience, school type, professional career stage, service region, and the socio-economic development level of the district. The results indicated that the most common leadership style among school principals was transformational leadership, followed by transactional leadership and laissez-faire leadership, respectively. Teachers' perceptions of leadership did not significantly differ by age, total professional experience, school type, or career stage. However, male teachers and those teaching social studies rated their principals higher in terms of transactional leadership compared to their female counterparts and those teaching science, arts, or physical education. Significant differences were found in all sub-dimensions of multifactor leadership based on the length of service at the current school. Specifically, as teachers' tenure at a school increased, their perception of the principal's leadership shifted from transformational to laissez-faire leadership. Additionally, teachers working in the 3rd and 5th service regions rated their principals higher in both transformational and transactional leadership than those in other regions. In this context, the 3rd region generally represents disadvantaged urban areas, while the 5th region refers to rural areas outside city centers. These findings suggest that teachers working in urban areas tend to perceive their principals as primarily transactional leaders, whereas those working in disadvantaged or rural regions perceive them more as transformational leaders. Teachers' perceptions of organizational transparency were generally high. These perceptions did not significantly differ by age, gender, subject area, total years of experience, school type, or career stage. However, a decline in perceived transparency was observed as teachers' years of service at the school increased. Moreover, teachers working in the 3rd and 5th service regions reported higher perceptions of organizational transparency compared to those in other regions. Similarly, teachers working in the most underdeveloped (5th-tier) districts also reported higher levels of perceived transparency. Teachers' perceptions of their participation in decision-making were also found to be high. These perceptions did not significantly differ according to age, gender, subject area, total experience, school type, or career stage. However, as teachers' years of service at the school increased, a decline in perceived participation in decision-making was observed. Teachers working in the 3rd and 5th regions also reported higher levels of participation compared to their peers in other regions. Significant and statistically meaningful relationships were found between principals' multifactor leadership styles and organizational transparency. The results revealed a strong and positive relationship between transformational leadership and organizational transparency (r = ,73). A moderate, positive relationship was also found between transactional leadership and organizational transparency (r = .49), whereas a moderate, negative relationship was identified between laissez-faire leadership and organizational transparency (r = -,50). Multifactor leadership styles explained 56% of the variance in organizational transparency. Transformational leadership accounted for 64% of the variance in a positive direction, while laissez-faire leadership explained 19% of the variance in a negative direction. Transactional leadership had no significant effect on organizational transparency. Similarly, significant relationships were identified between multifactor leadership styles and teacher participation in decision-making. The results indicated a moderate, positive correlation between transformational and transactional leadership styles and participation in decision-making. Conversely, a weak, negative relationship was found between laissez-faire leadership and participation. Multifactor leadership styles explained 19% of the variance in teachers' participation in decision-making. Among the leadership styles, transformational leadership contributed positively to 37% of the explained variance. However, transactional and laissez-faire leadership styles did not have a statistically significant impact on participation in decision-making.
Benzer Tezler
- Ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre çoklu liderlik stilleri ve örgütsel belirsizlik
Multifactor leadership styles and organizational uncertainty according to the perceptions of secondary school teachers
UĞUR ULAŞ YAMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiEğitim Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ AKSU
- Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki (Hakkari ili örneği)
The relationship between school heads' leadership styles and teachers' perceptions of organizational cyprus (Hakkari province example)
ZİKRİ KIVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimHakkari ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NACİYE AYNAS
- Ortaokul müdürlerinin liderlik stilleri, okul kültürü ve okul dinamizmi arasındaki ilişkiler
Relationship between middle school managers' leadership styles, school culture and school dynamism
ASLI YURTTAŞ
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ AKSU
- Ortaokul yöneticilerinin liderlik stilleri ile örgüt iklimi arasındaki ilişkinin öğretmen algılarına göre incelenmesi
Examination of the relationship between leadership styles and organizational climate of secondary school administrators according to teacher perceptions
RAMAZAN BİLGİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
Eğitim ve ÖğretimDicle ÜniversitesiEğitim Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEMAL AKÜZÜM
- Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile okulların gevşek yapılı örgütler olması arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi
The relationship between leadership styles of administrators and schools as lousely coupled systems and examining according to some variables
MEHMET EMİN ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT GÜRKAN GÜLCAN