Türkiye'de zihin yetersizliği olan bireylerin mesleki eğitimi ve istihdamıyla ilgili yapılmış araştırmalar: Bir sistematik derleme
Vocational education and employment of inviduals with intellectual disabilities i̇n Turkey: Systematic review
- Tez No: 967878
- Danışmanlar: PROF. DR. SAFİYE SUNAY YILDIRIM DOĞRU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Eğitim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Özel Eğitim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 127
Özet
Zihin yetersizliği olan bireylerin yetişkinlik döneminde toplumsal yaşama etkin biçimde katılabilmeleri, bağımsız yaşam becerilerini geliştirebilmeleri ve toplum içinde üretken bireyler olarak varlık gösterebilmeleri için nitelikli bir mesleki eğitim sürecinden geçmeleri ve istihdam olanaklarına erişebilmeleri büyük önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı, Türkiye' de zihin yetersizliği olan bireylerin mesleki eğitim ve istihdamına ilişkin yapılmış çalışmaları çeşitli değişkenlerle sistematik biçimde inceleyerek, alandaki durumu değerlendirmek ve gelecekte yapılacak araştırmalara yönelik öneriler geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda Türkiye'de 2000–2025 yılları arasında zihin yetersizliği olan bireylerin mesleki eğitimi ve istihdamına yönelik yapılmış çalışmalar, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan sistematik derleme yöntemi ile incelenmiş; elde edilen veriler betimsel analiz yoluyla değerlendirilmiştir. Araştırmanın verilerine ProQuest, Google Scholar ve YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanları taranarak ulaşılmıştır. Araştırmanın örneklemini 34 lisansüstü tez ve 10 makale oluşturmuştur. Araştırmaya dâhil edilen çalışmalar; yayın yılı, araştırma türü ve kullanılan yöntemler açısından incelenerek analiz edilmiştir. Araştırmaya dâhil edilen çalışmalar yöntemsel, uygulamaya ilişkin ve katılımcılara yönelik özellikler bakımından incelenmiştir. Ayrıca çalışmaların anahtar kelimeleri analiz edilerek bir anahtar kelime kontrol listesi oluşturulmuş ve bu liste üzerinden içerik değerlendirmesi yapılmıştır.“Zihin yetersizliği olan bireyler”kavramının zaman içerisinde farklı terimlerle ifade edilmiş olduğu dikkate alınarak, bu kavramın yıllara göre gösterdiği kavramsal değişim de araştırmanın bir boyutu olarak ele alınmıştır. Araştırmanın bulgularına göre 44 çalışmanın 7 tanesi doktora tezi, 27 tanesi yüksek lisans tezi ve 10 tanesi makale çalışmasıdır. Dâhil edilen en erken tarihli çalışmanın 2001 yılında yüksek lisans tez çalışması olarak yapıldığı görülmektedir. Yapılan çalışmaların araştırma yöntemi incelendiğinde 44 araştırmanın; 17 tanesinde (n=17) nicel araştırma yöntemi, 23 tanesinde (n=23) nitel araştırma yöntemi 2 tanesinde (n=2) karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Yapılan 2 araştırmada (n=2) araştırma yöntemi belirtilmemiştir. Araştırmalarda en çok nitel araştırma yönteminin kullanıldığı görülmektedir. En az (n=2) karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışmalarda kullanılan anahtar kelimeler de incelenmiş ve en sık kullanılan ifadenin“zihin yetersizliği olan birey”olduğu belirlenmiştir. Bu durum, araştırmaların özellikle bu yetersizlik grubuna odaklandığını göstermektedir. Ayrıca,“zihin yetersizliği olan birey”kavramının zaman içerisinde farklı şekillerde ifade edildiği ve günümüzde bu alanda ortak bir terminolojik birlik sağlanamadığı görülmüştür. Araştırmadan elde edilen bulgular, mevcut literatür ışığında değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda araştırmacılar, uygulayıcılar ve diğer ilgili paydaşlara yönelik çeşitli önerilere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The participation of individuals with intellectual disabilities in social life during adulthood, the development of independent living skills, and their presence as productive members of society largely depend on receiving a qualified vocational education and gaining access to employment opportunities. The aim of this study is to systematically review and evaluate the studies conducted in Turkey on the vocational education and employment of individuals with intellectual disabilities across various variables, and to provide recommendations for future research. For this purpose, studies conducted in Turkey between 2000 and 2025 on the vocational education and employment of individuals with intellectual disabilities were examined using the systematic review method, one of the qualitative research approaches, and the data obtained were evaluated through descriptive analysis. The research data were collected by searching the ProQuest, Google Scholar, and the Council of Higher Education (YÖK) National Thesis Center databases. The sample of the study consisted of 34 postgraduate theses and 10 articles. The included studies were analyzed in terms of publication year, research type, and methodology. Furthermore, methodological, practical, and participant-related features of the studies were examined. In addition, the keywords used in the studies were analyzed, and a keyword checklist was created to conduct content evaluation. Considering that the term“individuals with intellectual disabilities”has been expressed through different terminologies over time, the conceptual changes in this terminology across years were also addressed as a dimension of the study. According to the findings, among the 44 studies, 7 were doctoral dissertations, 27 were master's theses, and 10 were articles. The earliest study included was a master's thesis conducted in 2001. In terms of research methods, 17 studies (n=17) used quantitative methods, 23 studies (n=23) employed qualitative methods, and 2 studies (n=2) adopted mixed-method designs, while 2 studies (n=2) did not specify their methodology. It was observed that qualitative research methods were the most frequently used, whereas mixed methods were employed the least (n=2). An analysis of the keywords revealed that the most frequently used term was“individuals with intellectual disabilities,”indicating a specific focus on this disability group. Moreover, it was found that the concept of“individuals with intellectual disabilities”has been expressed in different forms over time and that there is still no terminological consensus in this field. The findings of the study were interpreted in the light of the existing literature. Based on the results, several recommendations were provided for researchers, practitioners, and other relevant stakeholders.
Benzer Tezler
- Zihin yetersizliği olan bireylerin istihdam sürecinde yer alan paydaşların istihdam sürecine yönelik görüş ve önerileri
Opinions and suggestions of the stakeholders involved in the employment process of individuals with intellectual disabilities for the employment process
AHMET SERHAT UÇAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
Eğitim ve ÖğretimAnadolu ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ATİLLA CAVKAYTAR
- Türkiye'de zihin yetersizliğine sahip bireylerin sanal ortamda karşılaşabilecekleri tehlikeli durumların ve bu durumlardan korunma becerilerinin ebeveynlerin gözünden incelenmesi
Examination of the dangerous situations that individuals with mental disabilities may face in the virtual environment in Turkey and their protection skills from these situations through the eyes of parents
ULKAR ASGARZADE
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimAnadolu ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEZGİN VURAN
- Sosyal bilgiler dersi öğrencilerinin kentsel alanda yakın çevre algıları: İstanbul örneği
Intermediate surrounding perception of social studies lesson students in urban area: A case study of İstanbul
HATİCE FULDEN HAZIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimYıldız Teknik ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA SAĞDIÇ
- Hafif düzey zihin yetersizliği olan öğrencilerin okul içi ve okul dışı mesleki eğitim sırasındaki görev dışı davranışlarına olumlu davranışsal desteğin etkisi
The effect of positive behavioral support on off-task behaviors of students with mild intellectual disability during in-school and out-of-school vocational education
ARZU SARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RUKİYE KONUK ER
- Ebeveynlerin gelişim yetersizliği olan çocuklarına ilişkin sharenting davranışlarının incelenmesi
Investigation of parents' sharenting behaviors of their children with developmental disabilities
ELİF ŞANLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimAnadolu ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GİZEM YILDIZ