Geri Dön

Mesnevîhânlık geleneği ve mesnevîhân şairler

Mathnawi-khan tradition and mathnawi-khan poets

PDF İndir

  1. Tez No: 967985
  2. Yazar: ÖMER FARUK KAYGISIZ
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİ İHSAN AKÇAY
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Bursa Uludağ Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk İslam Edebiyatı Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 300

Özet

Bu tez, Mesnevîhânlık geleneğini edebî, bilimsel, kültürel ve kurumsal yönleriyle kapsamlı biçimde ele almaktadır. Toplam 91 şair Mesnevîhân tespit edilmiş; ayrıca şair olmamakla birlikte geleneğin güçlü temsilcileri arasında yer alan 5 önemli isim de çalışmaya dâhil edilmiştir. Bu şahsiyetlerin biyografileri, Mesnevî eğitimi aldıkları kaynaklar, faaliyet yürüttükleri coğrafyalar ve yetiştirdikleri talebeler ayrıntılı biçimde incelenmiş; şair olanların şiirlerinden örnekler sunulmuştur. Mevlânâ'nın hayatı ve Mesnevî'nin yazım süreci kaynaklara dayalı olarak özetlenmiş; Mesnevî'nin klasik Türk edebiyatındaki estetik ve poetik etkileri değerlendirilmiştir. Mesnevîhânlar yalnızca edebî bir figür değil, aynı zamanda tasavvufî, kültürel ve sosyal bir otorite olarak konumlandırılmıştır. Çalışmada, Mesnevî'nin camilerde, tekkelerde, konaklarda ve medreselerde okutularak geniş kitlelere ulaştığı; Dâru'l-Mesnevîler aracılığıyla kurumsallaştığı tespit edilmiştir. Mesnevîhânların farklı tarikatlara mensubiyetleri, geleneğin Mevlevîlik sınırlarını aşarak tasavvufî gelenekler arasında ortak bir kıraat ve yorum pratiğine dönüştüğünü göstermektedir. Ayrıca, anlatıcının metin anlamı üzerindeki belirleyici rolü vurgulanmış, birey merkezli modern okuma biçimlerinin bu çok katmanlı yapıyı anlamada yetersiz kaldığı ifade edilmiştir. Sonuç olarak, Mesnevîhânlık geleneği Somut Olmayan Kültürel Miras kapsamında yaşatılabilir bir kültürel değer olarak değerlendirilmiş; aynı zamanda geleneksel bilgi aktarımı ve kıraat kültürü üzerinden bilim tarihine önemli bir katkı sunduğu ortaya konmuştur.

Özet (Çeviri)

This thesis provides a comprehensive examination of the tradition of Mathnawi-khanship, analyzing its literary, scientific, cultural, and institutional dimensions. A total of 90 poet Mathnawi-khans have been identified, along with 5 prominent non-poet figures who were also significant representatives of the tradition. The biographies of these individuals, the sources from which they received their Mathnawi education, the regions in which they operated, and the disciples they trained are presented in detail. Selected poems are included to exemplify the literary identities of the poet Mathnawi-khans. The life of Rumi and the writing process of the Mathnawi are summarized based on historical sources, and the work's aesthetic and poetic impact on classical Turkish literature is evaluated. Mathnawi-khans are portrayed not only as literary figures but also as cultural, Sufi, and social authorities. The thesis reveals that the Mathnawi was recited widely in mosques, lodges, mansions, and madrasas, eventually gaining institutional structure through the establishment of Dâr al-Mathnawi centers. The affiliation of Mathnawi-khans with various Sufi orders beyond the Mevlevî tradition demonstrates that Mathnawi-khanship evolved into a shared practice of recitation and interpretation across different mystical schools. The study emphasizes the central role of the narrator in constructing meaning and contrasts this with modern, individual-centered reading approaches, which often fall short in comprehending the multilayered structure of the Mathnawi. In conclusion, the tradition of Mathnawi-khanship is assessed as an intangible cultural heritage with the potential for preservation and revival, while also contributing significantly to the history of science through its role in traditional knowledge transmission and oral interpretative culture.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    186571

    Neccar-zade Mustafa Rıza'nın hayatı, eserleri ve tasavvufi görüşleri

    Neccar-zade Mustafa Rıza's life, works and sufist sight

    ÖMER BOZKIR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2006

    BiyografiAtatürk Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    Y.DOÇ.DR. CENGİZ GÜNDOĞDU

  2. Tez No

    475856

    Tahirü'l Mevlevi ve islam tarihçiliği

    Tahirü'l-Mevlevi and his islamic historiography

    ÖMER GÖKSAL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    TarihSüleyman Demirel Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İSMAİL HAKKI GÖKSOY

  3. Tez No

    221442

    Muhammed Esad Dede ve Mesnevî Şerhi

    Muhammed Esad Dede and his Commentary of Mesnevî

    NESRİN ÖKTAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2008

    Türk Dili ve EdebiyatıMarmara Üniversitesi

    İlahiyat Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HASAN AKSOY

  4. Tez No

    481331

    Mevlevî Mustafa Rüşdî ve eserleri

    Mustafa Rusdi, who is Mevlevi, and his works

    SELMA ATAMAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Türk Dili ve EdebiyatıOrdu Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NECİP FAZIL DURU

  5. Tez No

    333760

    Tasavvuf edebiyatı terminolojisi açısından Mehmed Murad Nakşibendî'nin şerhleri

    Mehmed Murad Naksibendi's commentaries in the contex of sufi literature terminology

    HATİCE ÖZDİL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Karşılaştırmalı EdebiyatFatih Üniversitesi

    Karşılaştırmalı Edebiyat Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. YUSUF ÇETİNDAĞ

Geri Dön