Ebû mansûr el-Mâtürîdî'nin peygamber ve sünnet anlayışı
Понимание пророка и сунны абу мансуром аль-матуриди
- Tez No: 968177
- Danışmanlar: PROF. DR. BEKİR TATLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Hadis, Haber, Mâtürîdî, Mütevâtir, Âhâd
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 209
Özet
İslam düşüncesinde Kur'an-ı Kerîm'in ardından ikinci temel kaynak olarak kabul edilen hadisler, Hz. Peygamber'in (s.a.s.) söz, fiil ve takrirlerini ihtiva etmesi sebebiyle hem dinî hükümlerin belirlenmesinde hem de ahlâkî, toplumsal ve bireysel hayatın şekillen-mesinde önemli bir yer tutmaktadır. Hz. Peygamber'in (s.a.s.) örnekliği, İslam'ın sadece teorik bir inanç sistemi değil, aynı zamanda yaşanan bir hayat düzeni olduğunu ortaya koyar. Bu nedenle hadisler, başta fıkıh, kelâm ve tefsir olmak üzere bütün İslamî ilimle-rin teşekkülünde belirleyici bir rol oynamış; ilk dönemlerden itibaren büyük bir titizlikle hem yazılı hem de sözlü yollarla muhafaza edilerek günümüze kadar ulaşmıştır. Hadislerin bu kadar merkezî öneme sahip olması, onların hem bilgi kaynağı olarak gü-venilirliğini hem de yorumlanma biçimlerini tartışma konusu haline getirmiştir. Özellik-le hadislerin epistemolojik değeri, bağlayıcılığı, delil oluş şekli ve yorumlanma yönte-mi, kelâm ve usûl âlimleri tarafından farklı bakış açılarıyla ele alınmıştır. Bu bağlamda Ehl-i Sünnet kelâm ekolünün iki temel temsilcisinden biri olan Mâtürîdîlik, akıl-vahiy dengesini önceleyen yaklaşımıyla öne çıkar. Mâtürîdîliğin kurucusu olan Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed el-Mâtürîdî (ö. 333/944), özellikle kelâm, tefsir, fıkıh ve usûl gibi alanlarda verdiği eserlerle İslam düşünce tarihinde derin izler bırakmış, hadis ve sünnet anlayışında ise özgün metodolojik tutumuyla dikkat çekmiştir. Mâtürîdî'nin peygamber anlayışı, onun bütün düşünce sisteminin temel taşlarından biri-dir. Ona göre peygamberlik, yalnızca ilahî bilgiyi insanlara aktarmakla sınırlı bir görev değil; aynı zamanda insanlara doğruyu yanlıştan ayırma kabiliyeti kazandıran, onların akıl ve iradelerini harekete geçiren kapsamlı bir rehberliktir. Peygamber, hem vahyin taşıyıcısı hem de onun hayata aktarılmasını sağlayan uygulayıcıdır. Bu yönüyle Hz. Peygamber'in söz, fiil ve onayları, sadece tarihsel bağlamda değil, evrensel bir ahlâkî ve dinî model olarak değerlendirilir. Mâtürîdî'ye göre peygamberler masum (ismet sahibi) olmakla birlikte, bu masumiyet onların insanlık vasfını ortadan kaldırmaz. Bilakis, onların insan olmaları, rehberlikleri-nin etkinliğini artırır; çünkü insanlar için en etkili örneklik, yine bir insan aracılığıyla mümkündür. Bu bağlamda Hz. Peygamber, hem akıl sahibi bir birey hem de vahiy alan bir elçi olarak, Allah'ın mesajını en doğru şekilde anlamış ve yaşanabilir hale getirmiş-tir. Mâtürîdî, Hz. Peygamber'in sünnetini, Kur'an'ın maksatlarını açıklayıcı ve pekişti- rici bir unsur olarak görürken; onun her sözünü ve fiilini mutlak anlamda bağlayıcı ka-bul etmez. Ona göre sünnetin bağlayıcılığı, Kur'an'ın ruhuna, evrensel akıl ilkelerine ve şeriatın genel maksatlarına uygunluk taşıdığı ölçüde geçerlidir. Dolayısıyla Mâtürîdî'nin peygamber anlayışı, Hz. Muhammed'i (s.(a.s.)) hem ilahî me-sajın taşıyıcısı hem de o mesajın insanlara en uygun biçimde ulaştırılmasında aklî ve ahlâkî örnekliğin timsali olarak konumlandırır. Bu bakış açısı, onun hadis ve sünneti değerlendirirken sergilediği seçici, sorgulayıcı ve bütüncül yaklaşımın da temelini oluş-turur. İmam Mâtürîdî, bilgi sistematiği içerisinde hadisi Kur'an'dan sonra ikinci sırada değer-lendirmekte, haber kavramı çerçevesinde ele almaktadır. Ona göre bilgi veren haberler kaynağına göre ikiye ayrılır: Bunlardan ilki doğrudan Allah'tan gelen vahiydir. İkincisi ise, Resul vasıtasıyla nakledilen, yani iki türü bulunan haber: mütevâtir ve âhâd haber-ler. Mâtürîdî, mütevâtir haberleri kesin bilgi veren ve itikadî meselelerde delil olabile-cek düzeyde görürken, âhâd haberleri daha ihtiyatlı bir yaklaşımla değerlendirmiş, özel-likle akıl ve Kur'an ile çelişen rivayetleri kabul etmemiştir. Bu tutum, onun hadis an-layışını şekillendiren temel ilkelerden biri olmuştur. Bu çalışmada, İmam Mâtürîdî'nin hadise, sünnete bakışı, onun Te'vîlâtu'l-Kur'ân adlı tefsir eseri temel alınarak incelenmiştir. Eserde geçen hadislerin nasıl kullanıldığı, nasıl yorumlandığı ve bu rivayetlerin ne derece bağlayıcı görüldüğü açıklanmıştır.
Özet (Çeviri)
Во исламской мысли хадисы, содержащие слова, действия и молчаливые одобрения Пророка Мухаммада (с.а.в.) считаются вторым по значимости источником после Священного Корана. По этой причине они играют важную роль как в формировании религиозных норм, так и в моральной, общественной и индивидуальной жизни. Пример Пророка показывает, что ислам - это не только теоретическая система вероучения, но и практический образ жизни. Поэтому хадисы сыграли решающую роль в становлении всех исламских наук - таких как фикх, калам и тафсир - и с первых времен тщательно сохранялись как в устной, так и в письменной форме, дойдя до наших дней. Центральное положение хадисов привело к тому, что их достоверность как источника знаний и способы их интерпретации стали предметом обсуждений. В особенности, эпистемологическая ценность хадисов, степень их обязательности, форма доказательства и методы толкования рассматривались учёными калама и усуля с разных точек зрения. В этом контексте школа Матуридизма, одна из двух основных школ суннитского калама, выделяется своим акцентом на равновесии между разумом и откровением. Основатель Матуридизма, Абу Мансур Мухаммад ибн Мухаммад аль-Матуриди (ум.333/944) оставил глубокий след в истории исламской мысли своими трудами в области калама, тафсира, фикха и усуля, а также своей оригинальной методологией в понимании хадисов и сунны. Аль-Матуриди в своей эпистемологии рассматривает хадис как второй источник после Корана и анализирует его в рамках понятия «хабар». По его мнению, сообщения, дающие знание, делятся по источнику на два типа: первый -это откровение, непосредственно от Алла Таъала; второй - сообщения, переданные через Посланника, которые в свою очередь делятся на мутаватир и ахад хадисы. Аль-Матуриди считает мутаватир-хадисы достоверным источником знания, достаточным для использования в вопросах вероубеждения, тогда как к ахад-хадисам он подходит более осторожно, особенно отвергая те, которые противоречат разуму или Корану. Эта позиция является одной из основ его понимания хадисов. В данной работе взгляд аль-Матуриди на хадисы и сунну рассматривается на основе его тафсира «Таьвилят аль-Куран». Анализируются способы использования хадисов в этом труде, их интерпретация и степень обязательности. Несмотря на принадлежность к ханафитской школе, аль-Матуриди при оценке хадисов руководствуется не только мазхабом, но и такими принципами, как разумность, логическая последовательность и надежность текста. Ключевые слова: Хадис, Хабар, Матуриди, Мутаватир, Ахад, Таьвилят аль-Коран, Сахаба, Таьвил.
Benzer Tezler
- Mâtürîdî'nin epistemoloji anlayışı
Mâturidî's understanding of epistemology
HAYRUNNİSA DAĞDELEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinGAZİANTEP İSLAM BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SELİM GÜLVERDİ
- Ebû Mansûr Muhammed el-Mâtürîdî'de büyük günah-şefaat ilişkisi
The great sinner-shafaa'h relation in Abû Mansūr Mohammed al-Māturīdī
KEVSER TEKE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinKırıkkale ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HARUN ÇAĞLAYAN
- Ebû Mansûr el-Mâtürîdî'ye göre mürtekib-i kebîre
The stuaition of the great sinner in Abu Mansur al-Maturidi thought
MUHARREM ALTINHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜLYA TERZİOĞLU
- Mâtürîdî mezhebinde hüsun-kubuh anlayışının dönüşümü
The transformation of the concept of good and evil (Ḥusn and qubḥ) in the Māturīdī school
YAHYA ZAKARİA AHMAD YAHYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN YILDIRIM