Evidentiality as a deceptive function: A cross-linguistic study in English, French, Turkish, and Japanese
Aldatıcı bir işlev olarak kanıtsallık: İngilizce, Fransızca, Türkçe ve Japoncada diller arası bir çalışma
- Tez No: 968404
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÇAĞLA AYDIN BAYSAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Psikoloji, Linguistics, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Sabancı Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 85
Özet
Bu tez çalışması, yalan söylemenin dilsel yapısını incelemiş ve bilgi kaynağını dizinleyen bir dil bilgisi işareti olarak kanıtsallığa odaklanmıştır. Bu çalışma, özellikle kanıtsallığın zorunlu (kanıtsal) veya isteğe bağlı olduğu (kanıtsal olmayan) dillerde kullanımının, doğru ve yalan içerikli anlatımlar arasında, aldatmanın ipucu olarak belirli dilsel yapıların üretimindeki rolünü araştırmıştır. Tam çaprazlanmış, dengelenmiş bir tasarımda, tipolojik olarak farklı kanıtsallığa sahip dil gruplarından (kanıtsal olmayan İngilizce ve Fransızca, kanıtsal Türkçe ve Japonca) katılımcılar (N = 217), kısa öyküler biçiminde sunulan olayları iki ayrı manipülasyon ile (sunum formatı: sessiz video görüntüleri veya ses kayıtları; doğruluk: dürüst veya aldatıcı) dört farklı kombinasyonda yazılı olarak anlatmışlardır. Anlatılar, içerdikleri zaman kipleri, olumsuzluk ifadeleri ve kanıtsal belirteçleri kapsayan dil bilgisi ve sözcük biçimlerinin sıklıklarına göre kodlanmış ve koşullar arasındaki dağılımlar diller arasında incelenmiştir. Bulgular, kanıtsal dillerde yalan söyleyenlerin dolaylı kanıtlayıcıların aksine doğrudan kanıtlayıcıları daha sık kullandıklarını ve kanıtsal belirteçlerden birinci elden anlatımlar olarak faydalandıklarını ortaya koymuştur. Kanıtsal olmayan dilleri konuşan katılımcılar kanıtsal yapıları farklı biçimlerde kullanmıştır: aldatma koşullarında algısal fiiller İngilizcede daha az ve onaylama zarfları Fransızcada daha yüksek oranda gözlemlenmiştir. Bununla birlikte her iki dilde de aldatıcı anlatımlarda daha olumsuz bir ton benimsenmiş, önceki bulgular doğrulanmıştır. Bu çalışma, bugüne dek göz ardı edilen bir dil bilgisi kategorisi olan kanıtsallığı ilk kez aldatıcı bir ipucu olarak tanımlamış ve aldatma tespiti araştırmalarına diller arası kapsamlı bir yaklaşım sunmuştur.
Özet (Çeviri)
This thesis study examined the linguistic structure of lying, focusing particularly on the use of evidentiality–a grammatical marker indexing the information source. In particular, this study investigated how the obligatory (evidential) and the optional (non-evidential) categories of grammatical evidentiality in language impact the production of certain linguistic structures as subtle cues of lying in deceitful versus truthful retellings. In a fully crossed, counterbalanced design, participants (N = 217) from language groups typologically diverse in evidential marking (i.e., non-evidential languages of English and French, evidential languages of Turkish and Japanese) provided written accounts of the events from brief stories under two manipulations: presentation modality (i.e., silent video clips or audio recordings) and veracity (i.e., either truthfully or deceitfully). Narratives were coded for the frequencies of the grammatical and lexical forms covering tenses, negations, and evidential markers, and then, cross-linguistically examined for their distribution across the conditions. The results revealed that lie tellers in evidential languages exploit direct evidentials in their statements–not the indirect ones, suggesting a pragmatic use of evidentials as firsthand accounts. The speakers of non-evidential languages used evidential markers without uniformity in deception conditions, such that perception verbs were fewer in English and affirmation adverb rates were higher in French, except both languages adopted a more negative tone in their lies, confirming the previous evidence. Overall, this study identifies an overlooked grammatical category, evidentiality, as a deceptive cue for the first time and provides a comprehensive approach to deception detection research cross-linguistically.
Benzer Tezler
- Türkçe'deki Tanıtsallık Belirten Sıfatların ve Belirteçlerin Yabancı Dil Olarak Türkçe Derslerinde Öğretimi
Teaching the Adverbs and Adjectives Express Evidentiality in Turkish as a Foreign Language Classes
KUDRET ÖKTEM ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DilbilimDokuz Eylül ÜniversitesiYabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. V. DOĞAN GÜNAY
- Azericede evidensiyel kategorisi
Category of evidentiality in Azerbaijanian
CANAN ÖZBAYKAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ASLAN DEMİR
- Kanıtsallık ulamının Türkçe ve Fransızcada karşıtsal bir incelemesi
A contrastive study of evidentiality in Turkish and French
NURCAN YALMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimTekirdağ Namık Kemal ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SONEL BOSNALI
- Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde '-DI' ve '-mIş' biçimbirimlerinin kanıtsallık işlevinin incelenmesi
Analysis of evidential functions of morphemes '-DI' and '-mIş' in teaching Turkish as a foreign language
SELİN ALPTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ASLAN DEMİR
- Evidentiality and second-order social cognition
Delile dayalıklık ve ikinci derece sosyal biliş
BURCU ARSLAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2012
DilbilimOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBilişsel Bilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RİNEKE VERBRUGGE
YRD. DOÇ. DR. ANNETTE HOHENBERGER