Azericede evidensiyel kategorisi
Category of evidentiality in Azerbaijanian
- Tez No: 566131
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEMA ASLAN DEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 82
Özet
Evidensiyel bir konuşurun ifade ettiği cümledeki bilginin kaynağını bildiren bir gramer kategorisidir. Bilgi, doğrudan ya da dolaylı olarak elde edilebilir. Doğrudan bilgi, konuşurun hiçbir aracı olmadan gördüğü veya tecrübe ettiği ya da olgusal bir gerçeklik olarak kabul edilen bilgidir. Dolaylı bilgi ise çıkarım yoluyla, ikinci veya üçüncü el bilgi kaynaklarından aktarma yoluyla elde edilebilir. Evidensiyellikte konuşur, olay zamanında değil olay gerçekleştikten sonra devreye girer (Doğan 2018: 1). Konuşurun sonradan fark ettiği, sebep sonuç ilişkisi kurarak çıkardığı bilgi dolaylıdır. Ayrıca konuşurun başkasından duyduğu söylenti, alıntı ve anlatı türü bilgiler de dolaylı bilgidir. Dünya dillerinde bilgi kaynağının gösterilmesi dilden dile farklılık göstermektedir. Bazı diller bilgi kaynağının doğrudan ya da dolaylı olduğunu morfolojik yolla, bazıları leksik-sentaktik yolla işaretleyebilir. Türk dillerinde doğrudan ve dolaylı bilgi kaynakları genellikle morfolojik yolla belirtilmektedir. Geçmiş zaman ekleri olarak adlandırılan eklerin tek işlevi zaman bildirmek değil, bilginin doğrudan veya dolaylı olduğunu da işaretlemektir. Türkçede doğrudan bilgiler –DX, dolaylı bilgiler –mXş ekiyle ve -(y)mXş ek fiiliyle işaretlenirken Azericede doğrudan bilgiler –dX, dolaylı bilgiler –mXş, -Xb(dXr) eki ve –(y)mXş ek fiiliyle işaretlenir. Azerice gramerlerde modal sözlər olarak adlandırılan elə bil, yəqin, deməli gibi leksik birimler bilgi kaynağını hissettirmekle birlikte evidensiyel işaretleyicilerinin cümleye kattığı pragmatik anlamların ortaya çıkmasında önemli rol oynamaktadır. Bu çalışmada Azerice –mXş, -Xb(dXr) ekleri ve –(y)mXş ek fiili evidensiyel kategorisi bağlamında yeniden yorumlanacaktır. Dolaylı bilgiyi işaretlerken hangi durumda –mXş, hangi durumda –Xb(dXr) işaretleyicisinin tercih edildiği tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu ekler dil ilişkileri bağlamında da ele alınacaktır. Özellikle evidensiyel kategorisi bağlamında Farsça Azerice dil ilişkileri üzerinde durulacaktır. Azericede yer alan evidensiyel eklerinin pragmatik anlamları örneklerle açıklanacaktır. Azericedeki modal sözler ve bu sözlerin evidensiyel kategorisine etkisi üzerinde durulacaktır.
Özet (Çeviri)
Evidentiality is a grammatical category which is informs source of knowledge in a sentence expressed by speaker. The source of knowledge can be obtained directly or indirectly. The direct knowledge refers to knowledges that obtained by perception of the speaker directly without any intermediaries or as a result of experience. The indirect knowledge could be achieved by inference, quotation from second or a third hand information source. Speaker in evidentiality comes into play after the event, not at the time of the event (Doğan 2018: 1). The knowledge that the speaker notices subsequently, gained by establishing a cause and effect relationship is indirect. In addition, rumor, quotation and also referenced to expressions on narratives from another which heard by speaker are expressing as indirect knowledge markers. Showing the source of knowledge in world languages are different language by language. Some languages could mark source of knowledge with directly or indirectly, either morphological way or lexical-syntactic way. In Turkic languages directly and indirectly knowledge sources is stated with morphological way. Suffixes named with past tense suffixes not only function to declare tense, mark also directly and indirectly knowledge sources. The direct knowledges are marked with -dX, the indirect knowledges are marked with -mXş, -Xb(dXr) suffix and -(y)mXş complementary verb in Azerbaijani, while the direct knowledges are marked with -DX, the indirect knowledges are marked with -mXş suffix and –(y)mXş complementary verb in Turkish. Lexical units like elə bil, yəqin, deməli named with modal sözlər in Azerbaijani grammar, consolidate knowledge source and also take a considerable role to ascertainment the pragmatic meanings that markers add to sentence. In this study, Azerbaijani will be reviewed again on –mXş, -Xb(dXr) suffixes and -(y)mXş complementary verb in the context of evidential category. When marking the indirect knowledge, it will be tried to determine in which state –mXş or –Xb(dXr) marker is preferred. These suffixes will also be discussed in the context of language relations. Especially focus will be on to the Persian-Azerbaijani language relations in the context of the evidential category. The pragmatic meanings of the evidential suffixes in Azerbaijani will be explained with examples. Modal words in Azerbaijani and their effect on the evidential category will be emphasized.
Benzer Tezler
- Sadıki'nin Osmanlı şairleri tezkiresi
Sadiki's tazkira of Ottoman poets
AHMET RAUF KARHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Arel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÜZEYİR ASLAN
- Azerî bir müfessir Şekevî (1853-1932) ve tefsiri
An azerbaijanian interpreter Shekevy (1853-1932)
VAGİF HAMZAYEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET SACİT KURT
- Machine translation from Turkish to other Turkic languages and an implementation for the Azeri language
Başlık çevirisi yok
İLKER HAMZAOĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
1993
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolBoğaziçi ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELAHATTİN KURU
- Müasir kipr Türk poeziyasının formalaşmasında Osman Türkayın rolu
Başlık çevirisi yok
ELMİRA MEMMEDOVA
Doktora
Azerice
2007
Halk Bilimi (Folklor)Azerbaijan National Academy of SciencesDR. BARAT RəHİM QIZI OSMANOVA
- Stress şəraitində baş beyin strukturlarında bir sıra aminturşularının və ümumi zülalın dəyişilməsi dinamikası
Başlık çevirisi yok
AYNUR RAHIMOVA