Çarlık Rusyasının sömürge siyasetinin kültür boyutu: İlminskiy sistemi ve Ceditçilik
Cultural facet of colonial politics of tsarist Russia: Ilminsky system vs. Jadid
- Tez No: 968658
- Danışmanlar: PROF. DR. TEVFİK ERDEM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Kamu Yönetimi, Siyasal Bilimler, Public Administration, Political Science
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
Çarlık Rusyası'nın egemenliği altına aldığı Türklere ve Hıristiyan olmayan diğer halklara yönelik siyaseti yüzyıllar boyunca kültür boyutunu büyük ölçüde kapsamamıştır. Bu topluluklara yönelik Çarlık Rusyası'nın ilk ve son kültür siyaseti İlminskiy sistemidir. Çok yönlü bir misyoner ve eğitimci olan Nikolay İvanoviç İlminskiy'in (1822-1892) geliştirdiği misyonerlik sistemi, müellifinin kişiliği gibi çok yönlü bir eğitim sistemi olarak dil başta olmak üzere etkileri bugünlere kadar ulaşan bir modeldir. İlminskiy sistemi Çarlık yönetimi tarafından da takdir görmüş, Hıristiyan olmayan halklara yönelik resmi eğitim (ve kültür) programı olarak uygulanması kararlaştırılmıştır. Böylece bu çalışmada, Çarlık Rusyası'nın sömürge siyasetinin kültür boyutu İlminskiy sistemi üzerinden ve Hıristiyan olmayan halklara yönelik olarak ele alınmıştır. Çalışmanın amacı üç parçalıdır; bir eğitim doktrini ve kültür siyaseti haline gelen İlminskiy'in misyonerlik programının daha iyi anlaşılması, eşzamanlı organik bir hamle olan Ceditçilik ile mukayesesi ve Türk halkları üzerinde mevcut dil, kimlik ve diğer yönlerden yarattığı etkinin köken ve temelinin nasıl oluştuğunun incelenmesidir. İlminskiy sisteminin daha iyi anlaşılabilmesi ve özünün ortaya konulması için mevcut yazın eleştirel bir yaklaşımla ele alınmış, daha güvenilir bir dayanak olarak İlminskiy'e ve onun beraber çalıştığı diğer isimlere ait orijinal kaynaklara başvurulmuştur. İlminskiy'in görüşleri ve sistemi bugüne kadar herhangi bir dilde yapılmış en kapsamlı ölçekte tasvir edildikten sonra Ceditçilik ile karşılaştırılmış ve İlminskiy'in SSCB dönemine yansımalarına değinilmiştir. Böylece tarihsel süreç içindeki önemi ve etkileri, bugüne kadar gelen sonuçları da göz önüne alınarak değerlendirilmiştir. Tezin yöntemi, orijinal kaynakların nitel olarak incelenip buralardan süzülen öğelerin derlenip sunulmasına ve oluşturulan bu olgu sepetinin incelenip yorumlanmasına dayanmaktadır. Yapılan inceleme sonucunda, İlminskiy sisteminin tıpkı bir toplum mühendisliği gibi kültürü ve kimliği tasarlamaya giriştiği tespit ve teyit edilmiş, hedeflerinin bir kısmına ulaştığı görülmüş, Türk halklarını tarihi köken ve ortak paydadan nasıl uzaklaştırmaya çalıştığı ve ayrıştırdığı ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
Towards Turkic peoples (Turks) and other subjugated non-Christian peoples, Russian Empire's policies, more or less, did not cover culture sphere for hundreds of years. Ilminskiy system is the first and the last cultural policy of the Empire in this context. The missionary system developed by the multifaceted missionary and educator Nikolai Ivanovich Ilminskiy (1822-1892) is a model whose effects, foremost on language, reach up to 21st century and itself is a multifaceted system like its founder's personality. Ilminskiy's system (or Ilminskiy system) was appreciated by Tsarist government and opted to be executed on non-Christian peoples as an official education (and cultural) program. As such, this study takes on cultural aspect of Russian Empire's colonial policies towards non-Christian peoples based on Ilminskiy system. The purpose of the study has three pivots; providing a better understanding of Ilminskiy's missionary program which had become an education program and cultural policy, comparing it with the Jadidism which was a contemporary organic movement, and examining the way of formation of basics and roots for effects it cast on Turkic peoples in language, identity and other fields. In order to achieve a better understanding of Ilminskiy's system and to exhibit its essence, existing literature was reviewed with a critical approach, and original sources belonging to Ilminskiy and his fellow colleagues were invoked. After providing a depiction of Ilminskiy's views and system in the most comprehensive scale that had ever been published in any language, it is compared with the Jadidism and Ilminskiy's reflections on USSR are mentioned. Thereby, its significance and effects within historical course are evaluated considering its outcomes up to day. The method of this study covers a qualitative assessment of original sources in order to present the compilation of elements refined from those sources, and also an inquiry and interpretation of thus compiled facts. In the conclusion of this study; it is established and confirmed that Ilminskiy system attempted to design the culture and the identity, resembling a social engineering project, and it is explained that how it separated Turkic peoples and alienated them from historical roots and joint common ground. Nevertheless it has reached some of its goals.
Benzer Tezler
- Azerbaycan'da Cedit hareketinin ortaya çıkışı ve Azerbaycan Ceditçileri
The emergence of Jadid movement in Azerbaijan and Azerbaijani Jadidians
ELİF KAPLAN
- Türkistanlı Ceditçi Abdullah Avlânî - Hayatı ve Şiirleri
Abdullah Avlânî, Cedidist, from Turkestan - Life and Poems
ELMUROD KHOLMATOV
Doktora
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞUAYIP KARAKAŞ
- Çarlık Rusya'sı döneminde Azerbaycan (1830-1920)
Azerbaijan in the period of Tsarist Russia (1830-1920)
BASTİ BAKİROVA
- Birinci Dünya Savaşı'nda cihat ilanı ve Orta Doğu
The proclaiming jihad in the World War I and the Middle East
YUSUF AYDIN
Doktora
Türkçe
2015
TarihAnkara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKAN UZUN