Geology, mineralogy-petrography and economic potential of the upper miocene evaporites in the Beypazarı and Çankırı-Çorum basins
Beypazarı ve Çankırı-Çorum havzasındaki üst miyosen yaşlı evaporitlerin jeolojisi, mineraloji-petrografisi ve ekonomik potansiyeli
- Tez No: 98309
- Danışmanlar: PROF.DR. CAHİT HELVACI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 254
Özet
ÖZET Beypazarı havzasındaki Kirmir Formasyonu ve Çankın-Çorum havzasındaki Bozkır Formasyonu içinde yer alan Üst Miyosen yaşlı evaporitler playa gölü ortamında çökelmişler ve genelde jipsli çamurtaşlan ve kiltaşlan ile birlikte ardalanmah olarak bulunurlar. Kirmir Formasyonu içindeki evaporitler ikincil jips lithofasiyeslerinden meydana gelmiştir. Bununla birlikte, Bozkır Formasyonu'nun alt jips serileri ikincil jips ve üst seviyelerindekiler ise birincil jips lithofasiyeri ile temsil edilmektedir. Beypazarı havzasındaki Kirmir Formasyonu'nun alt evaporit birimi anhidrit ve Na-sülfat minerallerinin altersyonu sonucu oluşmış ikincil jipslerden meydana gelmiştir. Üst evaporit birimi kaim katmanh-masif ve genel olarak breşleşmiş psödomorfîk (selenitlerin önce anhidritleşip sonra jipse dönüşümü ile oluşmuş) ikincil jips fasiyesinden oluşmaktadır. Bu breşler sinsedimenter gravite kaymalan ile Beypazarı havzasında birikmişlerdir. Çankın-Çorum havzasındaki Bozkır Formasyonunun ikincil jips fasiyesleri (alt evaporit birimi) genel olarak noduler-banth anhidrit hthofasiyeslerinin ve anhydritleşmiş birincil jips (selenitik jips, jipsarenit, ve diskoidal jips) Hthofasiyeslerinin su alması ile oluşmuş jipslerden ve globeritlerin alterasyonu ile oluşmuş (bazı düzeylerde) psödomorfîk jips lithofasiyeslerinden oluşmaktadır. Bu jipsler üste doğru selenitik jips-jipsarenit-kiltaşı ardalanması şeklinde devam etmektedir. Beypazarı havzasındaki Kirmir Formasyonu içindeki Na-sülfat oluşundan üzerinde yapılan çalışmalarda bunların çoğunlukla özşekilli globerit minerallerinden vıoluştuğu görülmüştür. Bu oluşumlar arasında gözlenen tenardit mineralleri globerit minerallerini ornatarak ve/veya çimentolayarak bağlamaktadır. Tenardit mineralleri taban topografyasına bağlı olarak sınırlanmış mercekler şeklinde ve globerit-tenardit oluşumları içinde sinsedimenter olarak açılmış fosil kanal dolguları şeklinde gözlenmektedir. Bu yapılar içinde ilksel olarak mirabilit kristaîlenmiş olup daha sonra erken-gömülme diyajenez aşamasında mirabilitler tenardite dönüşmüştür. Yüzey veya yüzeye yakın bölgelerde globerit minerali ikincil jipslere dönüşmektedir. Bu ikincil jipsler, globeritten ikincil jipse dönüşü yansıtan çok önemli makroskobik ve mikroskobik dokular göstermektedir. Bu ikincil jipslerdeki ana dokular porfiroblastik ve alabastrin bir matriks içinde, iğ şekilli lifsi doku, ağ şekilli laminah doku ve zigzak şekilli lifsi dokulardan oluşmaktadır. Tespit edilen bu özel dokular sayesinde Çankın-Çorum havzasmda da Na-sülfat oluşumlarının varlığı ortaya konmuştur. Yapılan kimyasal analiz çalışmalarında Beypazarı ve Çankın-Çorum havzalanndaki jipslerin SO3 değerleri %34 ile %42 arasında değiştikleri saptanmıştır. Bu özellikleri ile jipsler çimento ve diğer sanayiler için kullanılabilir özelliktedirler. Beypazarı havzasındaki Na-sülfat yatağın yüzey alterasyon zonlanndan alınmış örneklerin kimyasal analizlerinde Na2Ü oranının çoğunlukla % 1 den az olduğu görülmüştür. Ayrıca bu zonlardan alman örneklerin XRD analizlerinde de Na-sülfat minerallerine rastlanmamıştır. Tüm bu olumsuzluklara rağmen Na-sülfat minerallerin alterasyonlan sonucu oluşmuş ikincil jipslerde gözlenen özel dokular sodyum sülfat aramacılığında klavuz anahtar görevi görecek nitelikte olup petrografik çalışmaların önemini ön plana çıkarmaktadır. vıı
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Upper Miocene evaporites of the Kirrair Formation in the Beypazarı basin and Bozkır Formation in the Çankın-Çorum basin are deposited in an intermontane playa lake complex environment and generally are intercalated with gypsiferous mudstones and claystones. The evaporites of Kirmir Formation consist mainly of a secondary gypsum lithofacies. However, in the Bozkır Formation the lower part of the sequence is mainly secondary gypsum, and the upper part is mainly characterized by primary gypsum lithofacies. In the Beypazarı basin, the lower evaporite unit of the Kirmir Formation consist of secondary gypsum lithofacies that developed by the alteration of anhydrite and Na- sulphate minerals. Upper evaporite unit of the Kirmir Formation comprise thick bedded-massive and generally brecciated pseudomorphic (after anhydritization of selenites and then hydration to gypsum) secondary gypsum facies. These breccias are accumulated with synsedimentary gravitative slumping into the Beypazarı basin. In the Çankın-Çorum basin, the secondary gypsum facieses (lower evaporite unit) of the Bozkır Formation are formed generally with nodular-banded lithofacies after hydration of anhydrite and anhydritizated primary gypsums (selenites, gypsarenite and discoidal gypsum), and pseudomorphic gypsum lithofacies after alteration of glauberite (in some layers). These gypsum sequences continue upward with primary gypsum facies (upper evaporite unit) of selenitic gypsum-gypsarenite-claystone cyclic alternation. Na-sulphate lithofacies in the Kirmir Formation in Beypazarı basin is dominated by lens-shaped idiomorphic glauberite crystals, and mostly these minerals cemented IVand/or replaced by thenardite. Thenardite mineral is observed in a lens-shaped structure controlled by bottom topography and as synsedimentary channel infillings in glauberite-thenardite formations. Mirabilite was deposited as a primary in these formations and transformed to thenardite in early to burial diagenesis. On the surface or near to surface, glauberite mineral transforms to the pseudomorphic secondary gypsum. This secondary gypsum shows typical crystalline texture that characterizes replacement process from glauberite to secondary gypsum. Main crystalline textures of this secondary gypsum are spindle-shaped acicular, laminated-reticulate and zigzag texture with alabastrine and porphyroblastic secondary gypsum matrix. With these special textures, Na-sulphate formations have been found in Bozkır Formation in the Çankın-Çorum basin. Chemical analysis of the gypsums collected from Beypazarı and Çankın-Çorum basins have SO3 between %34 - %42 values. They can be used for cement and other industries with these obtained values. Samples taken from surface alteration zones of Na-sulphate deposit in the Beypazarı basin show NaîO percentage commonly less than %1. Moreover, XRD analysis of the samples from same zones, Na-sulphate minerals could not be found. Special textures of secondary gypsum formed by alteration of Na-sulphate minerals are very good guides in Na-sulphate exploration and these makes petrographical studies extremely important, although all of these negative conditions are present.
Benzer Tezler
- Çan (Çanakkale) yöresi sileks oluşumlarının jeolojisi ve endüstriyel yönden değerlendirilmesi
The Geology of silex occurence at Çan (Çanakkale) region and industrial evaluation
ALİCAN YILGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Jeoloji MühendisliğiDokuz Eylül ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. İSMET ÖZGENÇ
- Yıldızdağ (Sivas kuzeyi) gabrosunun mineralojik-petrografik ve jeokimyasal incelenmesi
Mineralogical-petrographical and geochemical study of the Yıldızdağ gabbro of Sivas
MUSTAFA YAĞMUR
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Jeoloji MühendisliğiCumhuriyet ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DURMUŞ BOZTUĞ
- Nemrut kalderası kuzeyinin jeolojisi, menaralojisi ve petrografisi
The Geology, mineralogy and petrography of the northern Nemrut caldera
ÖZGÜR KARAOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Jeoloji MühendisliğiYüzüncü Yıl ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÜMİT TOLLUOĞLU
- Geology, mineralogy, petrography, and chemical composition of the Hançılı bentonites and associated rocks, northwest of Kalecik, Ankara
Ankara, Kalecik kuzeydoğusu Hançılı bölgesindeki bentonitlerin ve ilintili kayaçların jeolojisi, mineralojisi, petrografisi ve kimyasal bileşimi
TAMER ÖZALP
Yüksek Lisans
İngilizce
1991
Jeoloji MühendisliğiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiDOÇ.DR. ASUMAN TÜRKMENOĞLU
- Uşak-Banaz-Sivaslı arasında kalan bölgenin jeoloji mineroloji ve petrografisi
Geology, mineralogy and petrography of surrounding area of Uşak-Banaz-Sivaslı
ŞEMSETTİN CARAN
Doktora
Türkçe
1999
Jeoloji MühendisliğiSüleyman Demirel ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ BİLGİN