Dünya kentleri ve İstanbul'da hizmet sektörünün özellikleri
World cities and service sector characteristics in İstanbul
- Tez No: 98362
- Danışmanlar: Belirtilmemiş.
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 103
Özet
DÜNYA KENTLERİ VE İSTANBUL'DA HİZMET SEKTÖRÜNÜN ÖZELLİKLERİ ÖZET Teknoloji ve bilgi endüstrisindeki büyük gelişmelere bağlı olarak kent ekonomisinde üretimden hizmet ağırlıklı sektöre geçiş nedeniyle işgücündeki temel değişim, yeni bir kent sistemini ortaya çıkarmaktadır. Bu yeni sisteme bağlı olarak tüm dünya, fiziki uzaklıklara bağlı kalmaksızın, bütünleşme eğilimi göstermektedir. Böylece globalleşen dünyada sermaye, ortaya çıkan yeni yapının kurallarını benimseyen ve uygulayabilen belirli kentlerde yoğunlaşmaktadır. Dünya çapmda ekonomik faaliyetlerin organize edilmesinde önemli rol oynayan bu şehirlere“Dünya Kenti”ya da“Global Kent”adı verilmektedir. Dünya kentleri; global ekonominin ve aynı zamanda ulusal ekonominin kontrol edildiği, çok uluslu ortaklıkların, yönetim ve kontrol merkezlerinin, uluslararası alanda üretim ve dağıtımı örgütleyen faaliyetlerin alansal olarak yoğunlaştığı, ileri üretici hizmetlerde uzmanlaşmanın sağlandığı, bu işlevleri yerine getirebilecek uygun coğrafi konuma sahip, şehir konforunu sağlayan fiziksel ve sosyal altyapının bulunduğu, bu yapıya uygun yaşam tarzının tüm ihtiyaçlarının karşılandığı kentlerdir. Tüm bu ortak özelliklerle birlikte her biri, zaman içinde edindiği tarihi ve kültürel birikimlerine bağlı olarak ortaya çıkan yapısıyla global ekonomide yer almaktadır. Yapılan çalışmanın amacı; İstanbul'un, coğrafik ve stratejik konumundan, tarih boyunca edindiği birikimlerden, dinamizmi ve yerine getirdiği işlevlerden kaynaklanan yapışma bağlı olarak, sahip olduğu potansiyeller doğrultusunda, diğer dünya kentleri arasındaki durumunu ortaya çıkarmaktır. Belirtilen amaca ulaşmak için dünya kentlerinin büyümesinde en önemli faktörün hizmet sektörü olduğu göz önüne alınmakta, globalleşen metropollerdeki hizmet sektörü analizinin yapılması ve dünya kentleri arasında İstanbul'un yerinin incelenmesi hedeflenmektedir. Çalışmanın çıkış noktası, dünya kenti olma eğilimi gösteren İstanbul'un, diğer dünya kentlerinden farklı olduğudur ve kent için yapılan çalışmalara bilimsel bir zemin hazırlayabilmek düşüncesidir. Çalışmada belirlenen amaca ulaşabilmek için izlenen yöntem; çalışma kapsamına alman örnek kentler ile İstanbul'un karşılaştırılabilmesi için, her bir kent için, dünya kentlerinin ekonomisini oluşturan hizmet sektörü istatistiklerinin incelenmesidir. Kullanılan veriler, diğer kentler için ağırlıklı olarak internet yoluyla elde edilmiştir. İstanbul verileri ise D.İ.E. ve LT.O.'ndan alınmıştır. Bu kapsamda yapılan çalışmanın içeriği aşağıdaki gibidir. VlllGiriş bölümünde, çalışmanın amacı ve bu amaca ulaşmak için izlenen yol, amaca ulaşmadaki problemler ve İstanbul'un dünya kenti olma hedefi hakkındaki tartışmalar, genel olarak bölümlerin içerikleri yer almıştır. İkinci bölümde, dünya kenti kavramı ve oluşumu anlatılmış, dünya kentinde var olabilecek faaliyetlerin mekana etkisi açıklanmıştır. Dünya kentleri, global ekonominin yönetim ve kontrol merkezleri olarak, ulusal ve uluslararası otoritelerin bulunduğu, başta ileri üretici hizmetler olmak üzere tüm hizmetlerde uzmanlaşmanın yer aldığı, sermaye, mal, bilgi ve insan akımının olduğu alanlardır. Her biri, kendine ait tarihi ve kültürel değerleri ile bugünkü konumuna gelmiştir. Global ekonominin yeni yapısını yöneten kentler, bu yapının gerektirdiği kuralları uygulamada başarılı oldukları oranda, dünya çapında etkinlik kazanmaktadırlar. Bu etkinliğe göre dünya kentleri hiyerarşisi ortaya çıkmıştır. Global sermayenin ana kontrol merkezleri olan kentler, bu hiyerarşinin en üst noktasında yer almaktadırlar. Bu bölüm ile çalışma kapsamına alman kentlerin durumunu değerlendirebilmek amaçlanmıştır. Üçüncü bölümde, dünya kenti ekonomisini oluşturan hizmet sektörü ve bu sektörün içeriğinin belirsizliği sonucunda ortaya çıkan farklı sınıflamalar incelenmiş, çalışma amacına uygun bir hizmet sektörü sınıflaması yapılmıştır. 1960'lar ile 1990'lardaki sınıflamalar arasında önemli farklar vardır. Değişen ve gelişen ekonomik yapı ve ilişkiler, global ilişkilerin gelişmesini sağlayan hizmet sektörünün yapışım değiştirmiştir. İncelenen tüm sınıflamalar gözönüne alınarak yapılan öneri sınıflamaya göre hizmetler sektörü dört başlık altında toplanmıştır. Bunlar dağıtıcı hizmetler (ulaşım, haberleşme, toptan ve perakende ticaret), üretici hizmetler (finans, sigorta, hukuk, gayrimenkul, iletişim hizmetleri ve çeşitli profesyonel hizmetler), tüketici hizmetler (sağlık, eğitim, otel-motel, yiyecek, eğlence ve rekreasyon, tamir-bakım gibi servisler, ev hizmetleri) ve kar amacı olmayan hizmetlerdir (kamu yönetimi, savunma, vakıf ve dernek hizmetleri). Üretici hizmetler kapsamında yer alan iletişim hizmetlerinin, daha önce yapılan sınıflamalarda yer almadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte, uluslararası sermayede liderliği elde edebilmek için tanıtım, bilgi ve haberleşmeye yönelik hizmetlerin, bir kentin dış dünyaya tanıtılmasında çok büyük bir role sahip olduğu bilinmektedir. Bu nedenle iletişim hizmetleri, öneri sınıflamaya dahil edilmiştir. Karşılaştırma yapabilmek için örnek dünya kentleri ve İstanbul'un hizmetler sektörü, önerilen hizmet sektörü sınıflamasına göre düzenlenmişlerdir. Dördüncü bölümde, çalışma kapsamına alman örnek dünya kentleri olan New York, Londra, Paris, Amsterdam ve Barcelona'nın kentsel gelişimleri ve hizmet sektörü açısından durumları anlatılmış, elde edilen istatistiklere göre hizmetlerin yapısı incelenmiştir. New York ve Londra dünya kenti hiyerarşisinde en üst noktada yer alan kentlerdendir. Tüm global ekonomi bu kentler tarafindan kontrol edilir. Paris, politik yapısı ve kültürel alandaki etkinliği ile ülkesinin bir simgesi haline gelmiştir ve dünyada kültürün başkenti olarak tanımlanmaktadır. Amsterdam, uluslararası ekonomik faaliyetlerde etkin bir role sahiptir. Çünkü bulunduğu bölge olan Randstad, küçük ölçekli Hollanda ekonomisinin bu açığım kapatmak rolünü üstlenmiştir ve bu alanda Amsterdam'ın baskın bir etkisi vardır. Barcelona ise daha çok, ülkesi içinde bölgesel bir etkinliğe sahiptir. IXBeşinci bölümde, kentsel gelişim surecinde hizmet sektörünün yapısının anlatıldığı İstanbul'un, dünya kenti olma özellikleri irdelenmiş, Türkiye içindeki durumu açıklanmış, örnek dünya kentleri ile karşılaştınlmıştur. Türkiye'nin, 1980'lerden itibaren, dünyadaki eğilime uygun bir ekonomik politika izlemeye başlaması, İstanbul için yeni bir dönüm noktası olmuştur. Kent, ülkesi ve bölgesi içinde önemli bir etkinliğe sahiptir. Türkiye'nin GSYÎH'sının ve hizmetlerdeki istihdamının beşte birini oluşturmaktadır. Tüm faaliyetler göz önüne alındığında; İstanbul'un büyük bir potansiyelinin olduğu düşünülmektedir ve böylece kent, bir dünya kenti olmak için aday gösterilmektedir. Yapılan çalışmanın çıkış noktası da bu düşüncedir ve bu nedenle, global kentler olarak dünya çapında kabul edilen metropollerle karşılaştırılarak durumunun incelenmesi amaçlanmıştır. Sonuç bölümünde, tüm bölümlerin bir değerlendirmesi yapılarak çalışmanın amacı doğrultusunda ortaya çıkan durum ele alınmıştır. İncelenen kentlerin hepsinin, Barcelona hariç, hizmetlerin durumu açısından birbirine yakın bir durumda oldukları tespit edilmiştir. Global ekonomideki etkinliklerine göre dünya kenti hiyerarşisinde üst sıralarda yer almaktadırlar. İstanbul, Barcelona hariç, örnek kentlerden çok daha farklı özelliklerdedir. Buna karşılık konumu, birikimi ve yerine getirdiği işlevler açısından kent büyük bir potansiyele sahiptir. Kent, Doğu Avrupa, Balkanlar ve eski Sovyet Cumhuriyetleri'nin tümü düşünüldüğünde kendi bölgesi içinde bir düğüm noktasıdır. Bu özellikleriyle, bir dünya kenti olmak için aday gösterilmektedir. İstanbul'un dünya kentleri kademelenmesinde ve örgütlenmesinde beklediği yeri alabilmesi için bu koşulu yerine getirecek ekonomik, yönetimsel, sosyal, kültürel ve mekansal düzenlemelerin yapılması zorunludur. Tüm belirtilen nedenlerden dolayı, geçmişte bir zamanlar sahip olduğu ve sonra da kaybettiği dünya kenti statüsünü tekrar kazanmayı hak etmektedir.
Özet (Çeviri)
WORLD CITIES AND SERVICE SECTOR CHARACTERISTICS IN ISTANBUL SUMMARY Technological and informational revolution has caused a transformation from manufacturing to a service-based economy in urban system. These changes have affected the condition of labour and a major social transformation has occurred, in this manner, a new urban pattern has emerged. There is a tendency to integration in all world by reason of this existing new system and there is not no longer importance of physical distances. In this globalising world, capital concentrates in some certain cities that have adopted and been able to apply the rules of emerging structure. These cities have a crucial role to organise the worldwide economy and they are called as“World Cities”or“Global Cities”. The world cities are the spatial concentration of the various global control activities; the headquarters of corporations and multinationals, the stock exchanges and the major financial institutions, the data processing and communication centres and the full range of support activities in the shape of the various advanced producer services. They possess extremely rich provision of infrastructure and urban amenities to ensure the urban quality. In company with all these common characteristics, every world city takes part in the global economy with own structure relies on its history and cultural pattern. The aim of this thesis is analysing the situation of Istanbul in the direction of its potential which proceeds from its geographic and strategic location, accumulation throughout the history, dynamism and implemented functions. The service sector is the most important sector for a growing world city. Thus, it is aimed to analyse the service sector pattern in globalising metropolitans and the position of Istanbul among the world cities. The starting point of this paper is; Istanbul, that has a tendency to be a world city, is different from other world cities and it is thought to prepare a scientific base for next studies with regard to the city. The following method in the thesis is, to examine the service sector statistics for sample cities and Istanbul to compare with each other. The data for other cities was obtained from their statistics' bureaus by using network. The data for Istanbul was obtained from State Institute of Statistics and Chamber of Commerce of Istanbul. The context of the thesis was explained below. The introduction explains the aim of the thesis, problems concerning to attain this aim, several discussions for the target of Istanbul in the way of to be a world city and the general structure of parts. XIIn the second part of the thesis, the concept of world cities and formation of them; their economic, social, physical and political pattern and spatial effect of world city characteristics are explained. As being centres of national and international authorities, there are flow of capital, good, information and people in world cities. The extent of cities' integration with the world economy makes it possible to arrange world cities into a spatial hierarchy. It is aimed to evaluate the sample cities as world cities with this part. In the third part, service sector, which is a fundamental sector for a world city, and its different classifications that were made in different times are examined. It is observed the change in time. The content of service sector is uncertain, every classification alters in respect to the aim of the study. There are important differences between the classifications in 1960's and 1990's. Changing and growing world economy and relations have changed the service sector pattern. Therefore, it is suggested a service sector classification by taking into consideration other classifications and it is collected in four groups. These are; distributive services (transportation, communication, wholesale trade, retail trade), producer services (finance, insurance, real estate, legal services, the media services, miscellaneous professional services), consumer services (health care, education, hotel/motel services, restaurant/food services, recreation and leisure services, miscellaneous maintenance, personal and domestic services), non-profit services (public administration, defence, social organisations). There is no definition of the media services in the examined classifications. Whereas to take part in the global control; advertisement, information and communication services have crucial role to be formed the image of the city in the international scale. It is included the media services by reason of its importance. Service sector data of sample cities and Istanbul are arranged according to this classification to facilitate the comparison in next parts. In the fourth part, the sample world cities, New York, London, Paris, Amsterdam and Barcelona, are examined. Their urban growth, the reasons for being called as world cities and their service sector pattern are explained. New York and London are the two cities of three (other one is Tokyo) on the uppermost level of the world city hierarchy. They are key command and control points of the world economy. Paris is symbol of its country with its politic and cultural pattern. It is defined as the capital of culture in the world. Amsterdam where it is in Randstad, is the largest of the Dutch cities as an international centre of trade, finance and producer services. The Randstad has to be internationalised in its economic activities to compensate for the small size of Dutch economy and Amsterdam is the dominant city of this region. Barcelona has a sub-national importance in its country. In the fifth part, the service sector pattern in urban growth process of Istanbul and its world city characteristics are explained. It is expressed the dominance of the city in Turkey's economy. It is compared with other sample world cities by using the service sector statistics. It was a turning point in Istanbul since Turkey started to apply an economic policy in accordance with the world tendency in 1980's. Istanbul has a very important activity in its country and region. It forms one fifth of Gross Domestic Product and service sector employment of Turkey. When it is considered with its numerous functions, Istanbul has a big potential and thus the city has a chance to be a world city. This observation is the starting point of this thesis. In view of this, it is aimed to analyse the situation of Istanbul among the world cities. XllIn conclusion part, all parts are evaluated in the way of the aim. World cities are arranged hierarchically, roughly in accord with the economic power they command. The result of the thesis shows that, Istanbul is quite different from sample world cities, except Barcelona, are at the top ranks. It has nevertheless a big potential with its location and numerous functions. In the area of East Europe, the Balkans and Republics of old Soviet Union, Istanbul is a crucial point. It is presented as a candidate city to be a world city with these specialities. Economic, administrative, social and spatial organisations should be made for Istanbul to be in the upper ranks on world cities hierarchy. Istanbul, that had the world city statue at one time and then lost it in the past, deserves to be a world city again with all its characteristics. xm
Benzer Tezler
- Merkezi iş alanı gelişiminin değerlendirilmesi: İstanbul Cendere vadisi örneği
Evaluation of central business district development: The case of Istanbul cendere valley
ÇAĞLA KUŞCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET OCAKÇI
- Küresel kent söyleminin kentsel mekana ve mimarlığa etkisi: istanbul örneği
The effects of the global city discourse on urban space and architecture
VOLKAN TAŞKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE ŞENTÜRER
- 1980 sonrası üretim ve hizmet etkinlikleri ilişkilerinin tanımlanması mekana yansımaları ve İstanbul bölgesi kapsamında bir değerlendirme
Explaining spatial relations of the manufacturing and service activities: A case study in Istanbul region
GAMZE MERT
Doktora
Türkçe
2003
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALE ÇIRACI
- Geri kazanılmış agrega ile üretilen polipropilen lif katkılı betonların özellikleri
Properties of concrete containing polypropylene fiber produced with recycled aggregate
BURAK ERDAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
İnşaat MühendisliğiYıldız Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖZGÜR ÇAKIR
- Analysis of recharging station location optimization for e-scooters through micro-simulation
Elektrikli skuterler için dolum istasyon yeri eniyilemesinin ince-benzetim ile çözümlenmesi
HAZAL AKOVA
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Ulaşımİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİLMİ BERK ÇELİKOĞLU