Türkiye'de yabancıların sosyal güvenlik hakları
Social security rights of foreigners in Turkey
- Tez No: 99893
- Danışmanlar: PROF. DR. TURGUT TURHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Sigortacılık, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Law, Insurance, Labour Economics and Industrial Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Devletler Özel Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 88
Özet
ÖZET İlk bölümde sosyal güvenlik kavramının içeriği konusunda açıklamalarda bulunmuş ve sosyal güvenliğin, doğumu itibariyle ekonomik yönden güçsüzleri, insanca yaşamak için yeterli geliri olmayanları korumayı amaçladığı ve ekonomik yönden güçlü olanın katkısının zorunlu olduğunu belirtmiştik. Burada ekonomik yönden en güçlü kurumlar takibi devletlerdir. Bu da sosyal devlet anlayışında kendini bulmaktadır. Bu durumda Türkiye'de yabancılar dahil, herkesin sosyal güvenlik hakkının dayanağı Anayasa ve diğer yasalardır. 1982 Anayasasına baktığımız zaman sosyal güvenlik hakkını prensip olarak yabancı-vatandaş ayrımı yapmadan herkese tanıdığını görürüz (Any. m. 60 vd). Sosyal Güvenlik hakkı; yabancılara, Türkiye'nin taraf olduğu çok taraflı ve ikili sosyal güvenlik sözleşmeleri ile de tanınmıştır. Bunun yanında Anayasamızın 16. maddesine göre, sosyal güvenlik hakkı, diğer temel hak ve hürriyetler gibi, milletlerarası hukuka uygun olarak sınırlanabilecektir. İkinci bölümde Türkiye'de çalışan yabancılara tanınan Sosyal Güvenlik Hakları, Primli ve Primsiz Sosyal Güvenlik Rejimleri açısından incelenmiştir. Primli Sosyal Güvenlik rejimi açısından yabancıların durumuna baktığımız zaman; ilk olarak bağımlı çalışanların sosyal güvenliklerini düzenleyen yasalardan, işçilerin sosyal güvenliklerini düzenleyen 506 sayılı Sosyal Sigorta Yasası, yabancılara kapalı bir sistem kurmamış, aksine yabancıları kapsama alan düzenlemelere yer vermiştir. Ancak 506 sayılı yasa yabancıların uzun vadeli sigorta kollarından yasaklanmasını yazılı istek şartına bağlı tutmuştur. Söz konusu istek şartı yapılan bazı antlaşmalar ile bazı ülke vatandaşları için kaldırılmıştır. Tarımda bağımlı çalışanların sosyal güvenliklerinidüzenleyen 2925 sayılı yasada ise yabancılarla ilgili bir düzenleme bulunmamasına rağmen bu konuda daha geniş bir düzenlemeyi içeren 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumuna yollama yapılarak, yabancıların kapsama alınması sağlanmıştır. 5434 sayılı TC Emekli Sandığı Kanunu ise Türk soylu yabancılar hariç yabancılara kapalı bir sistem kurmuştur. Bağımsız çalışanların sosyal güvenliklerini düzenleyen yasalardan 1479 sayılı Bağ-Kur yasası yabancılardan Türk Soylu Yabancı uyrukluları, vatansız ve yabancı mültecileri kapsama almış, yabancı uyrukluları ise kapsam dışı bırakmıştır. Bu konuda Türkiye'nin taraf olduğu Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi II. Ek Protokolünde, sözleşme hükümlerinin Bağ-Kur mevzuatına da uygulanacağını taahhüt etmiş olmasına rağmen, yabancı uyrukluların Bağ-Kur kapsamı dışında bırakılması bir eksiklik olarak kalmıştır. Tarımda, bağımsız çalışanların sosyal güvenliklerini düzenleyen 2925 sayılı yasa da yabancılarla ilgili hüküm bulunmamaktadır. Bu konuda bir atıf olmamasına rağmen genel bir yasa olan 1479 sayılı yasaya gidilebilir. Bu durumda 2926 sayılı yasa kapsamından Türk soylu yabancı uyruklular, vatansızlar ve mülteciler yararlanacak, Türk soylu olmayan yabancı uyruklular kapsam dışı kalacaklardır. Primsiz sosyal güvenlik rejimi açısından yabancıların durumuna baktığımız zaman; sosyal yardımlarla ilgili olarak Türk hukukunda genel bir yasa bulunmayıp bu konu münferit kanunlarla yapılmıştır. Bu kanunlar“Yabancı Memleketlerde Türk Asıllı ve Yabancı Uyruklu Öğretmenlere Sosyal Yardım Yapılması Hakkında Kanun”ve“Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu”, sosyal yardımlarla ilgili yasal düzenlemelerde yardımdan yararlanma hakkı Türk vatandaşlarına tanınmıştır. Yabancıların yararlanabilecekleri sosyal yardım yasaları ise sınırlı sayılardır, ancak Türkiye'nin taraf olduğu ikili sözleşmeler ile bu boşluk doldurulmuştur.Sosyal hizmetlerden yararlanmada yabancıları kapsam dışı bırakan bir düzenleme bulunmamaktadır. Yabancıların 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu'nun kapsamından yararlanmalarına engel bir düzenleme yoktur. 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, yabancıları kapsama almış, fakat sigortalı olmayan yabancıların sağlık hizmetlerinden ancak ücret karşılığında yararlanabileceklerini düzenlemiştir. Yabancıların Türkiye'de konut edinmeleri yasak olduğu için yabancıların, 3320 sayılı konu edinme yasasından yararlanmayacaklardır. Türkiye'nin çeşitli ülkeler ile yaptığı iki yanlı sosyal güvenlik sözleşmeleri, çalışmamızda örneğini gördüğümüz üzere“eşitlik”prensibinden hareket eder. Diğer yandan“karşılıklık”ilkesi,“sigorta sürelerinin birleştirilesi”, sosyal hizmetlerden faydalanılması, aile yarımları vs gibi bir çok konuyu, iki ülke vatandaşları açısından ayrıntılı olarak düzenler. Burada amaç çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde, esnek olarak belirlenmiş veya boşluk bulunan konularda, ayrıntılı düzenlemeler getirilmesi ve iki ülke vatandaşlarının da sosyal güvenlik açısından tatmin edilmesidir. Türkiye, Avrupa'nın hemen hemen bütün ülkeleriyle ikili sosyal güvenlik sözleşmeleri imzaladığı düşünüldüğünde, Avrupa'da çalışan Türk vatandaşlarının ve dolayısıyla Türkiye'de çalışan yabancıların, sosyal güvenlik açısından birçok konuda hak sahibi olduğunu söyleyebiliriz. Yani her ne kadar Türkiye'de çalışan yabancıların bazı sigorta kollarından yararlanmaları yazılı isteklerine bağlanmışsa da Türkiye'nin taraf olduğu ikili ve çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerde önemli sosyal güvenlik hakları tanınmıştır. İş hukuku ve Sosyal Güvenlik alanında çalışmamızda açıkladığımız Türkiye'nin taraf olduğu çok taraflı sözleşmeler vardır. Bu sözleşmelerin amacı taraf olan devletlerin kendi ülkelerinde ikameteden, diğer taraf devlet vatandaşlarına karşılıklı olarak eşitlik esasına göre sosyal güvenlik hakkı tanınmaktadır. Sosyal güvenlik alanında önemli olan diğer bir konu da, kişinin kendi ülkesinde sigortalı olarak geçirdiği sürelerin sonradan çalıştığı diğer ülkelerde kabul edilmesini sağlanması ve sosyal sigorta aylıklarının o yabancı kişinin ülkesine transfer edilmesinin sağlanmasıdır. Gerek iki taraflı, gerekse çok taraflı sözleşmelerde bu iki konunun düzenlenmesi nihai amaçtır. Türkiye'nin taraf olduğu çok taraflı sözleşmeler, çalışmamızın son bölümünde ayrıntılı olarak açıklandığı üzere, vatandaşla vatandaş olmayan kimselere sosyal güvenlik konusunda eşit muamele yapılması hakkında sözleşme, Sosyal Güvenliğin Asgari Normları hakkında sözleşme, uluslar arası nakliyat işlerinde çalışan işçilerin sosyal güvenliğine dair Avrupa sözleşmesidir. Türkiye'nin son yıllarda taraf olduğu diğer sözleşmelerde Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi ve Avrupa Sosyal Şartı'dır. Bu iki sözleşme diğerlerine göre daha ayrıntılı düzenlemeler içermektedir. Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi,“eşitlik ilkesini”ayrıntılı bir şekilde düzenlemiş (m. 8) ve ayrıca akit devlet ülkelerinde geçen sigortalı k sürelerinin birleştirilmesi ve yardımların akit devlet ülkesine gönderilmesi konusunda hükümler getirmiş asıl önemlisi, II. Ek protokolünde, Türkiye, Avrupa Sosyal Güvenlik sözleşmesinin SSK ve Bağ-Kur mevzuatına uygulanacağını taahhüt etmiştir. Bu bağlamda, yabancılar hakkında herhangi bir düzenleme bulunmayan, Bağ-Kur kanunda bu konudaki boşluk doldurulmuştur. Avrupa Sosyal Şartı, Avrupa Konseyi üyesi ülkeler tarafından Torino'da imzalanmıştır. Özellikle Şarta taraf devlet vatandaşları açısından,“eşitlik ilkesini”m. 12 ve m.13'te ayrıntılı olarak düzenledikten başka, özellikle Sosyal Şarta Ek rn.Zde mültecilerden kapsama almış ve 1951 tarihli "Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesinde kabul edilen yükümlülükleri Şarta eklemiştir. Bu kadar ayrıntılı düzenlemelerin olduğu bir Sözleşmede, vatansızlarlaherhangi bir düzenlemenin bulunmaması, Avrupa Sosyal Şartı'nın vatansızları kapsam dışı bıraktığı şeklinde anlamak mümkündür. Avrupa Ekonomik Topluluğunu kuran sözleşmeye Türkiye, ortaklık ilişkilerini düzenleyen Ankara Andlaşması ve Katma Protokol ile dahil olmuş ve buradaki sosyal güvenlik ile ilgili maddeler Türkiye için de geçerli hale gelmiştir. AT üyesi devletlerin, açık bir biçimde sosyal güvenlik düzenlemelerini geniş ölçüde ve benzeri ilkelere göre düzenlemeleri ve asıl belirleyici özelliğin vatandaşlık değil, çalışılan ve ikamet edilen yerin belirleyici olmasıdır. Bu alanda ortaya çıkan pürüzlerde ikili antlaşmalarla giderilmiştir. Bütün bu uluslararası bildiri ve belgelere baktığımızda, ortak özellik olarak XIX. yüzyıldan bu yana ortaya çıkan sosyo-ekonomik gelişmelere ve peşinde sürüklediği krizlerin toplumun bir kesiminde meydana getirdiği sosyal sorunların insancıl boyutlarla, insan onuruna yaraşır düzeyde karşılanması endişesinin saklı olduğu hemen görülecektir. Buna bir de ikinci dünya savaşının yol açtığı yokluklar eklenince, muhtaçlık durumunun toplumlarda hangi ölçülere vardığı, yiyecek, giyecek ve barınak ihtiyacının uluslararası planda düzenlenen çeşitli belgelere temel taşı olduğu gerçeğiyle karşılaşılmaktadır. Bu noktada, sosyal güvenlik hakkının günümüz gelişmiş toplumlarındaki hem ulusal, hem de uluslar arası planda ne ölçüde önemli olduğu bir kere daha anlaşılmaktadır.
Özet (Çeviri)
SUMMARY We will try to explain the results of our work concerning the“Social Security Rights of Foreigners in Turkey”. In the first part we have given informations about the notion of social security and also we have shown that the social security aims to protect those who don't have enough opportunities in order to live decently and those who are economicaly insufficient due to their born. Here the strongest institution is the nation. And it finds itself in the meaning of social nation. In this situation, everybody's social security right's base is the Constitution and other laws. Looking at the Constitution of 1982, we can see that it has given the social security right to everybody without making foreigner-citizen discrimination(Constitution, Law no.60). Social Security Right has been given to foreigners by multilateral and bilateral agrements that Turkey is part of it. Also, regarding to the 16.article of our Constitution, social security right can be limited according to the international law as other principal rights. In the second part, social security rights that have ben given to foreigners are treated in the view of Social Security Regime with premium and without premium. When we look at the situation of foreigners in the point of view of social security with premium; first of all, the Social Insurance Law no.506 which organizes the social security of those who work dependently, has not installed a system close to foreigners but in contrary has make regulations including foreigners. But the law no.506 has put the condition of written demand for the prohibition in long term insurance of foreigners. The demand condition in question is not valid for some countries' citizens by some agreements that have been made. In the law no.2925 which organizes the social security of those who work dependently to the agriculture, there is an regulation concerning foreigners but with reference to the Social Insurance Institution law no.506 which contains a larger regulation on this subject, has permitted the inclusion of foreigners. Turkish Republic's Retirement Fond Law no.5434 has installed a system close to foreigners except foreigners with turkish origin. Bag-Kur (Independent Institution) law no.1479 which is one of the laws organizing social security of independent workers, includesforeigners with turkish origin, those who are without nation and foreign migrants but doesn't include those with foreign origin. Turkey has been engaged to apply decisions of the 1 1. Annexe Protocol of the European Social Security Agreement to which it is part of, to the Bağ-Kur procedure, and the fact that foreigners are exempted from the Bağ-Kur procedure is a lack. In the agriculture, in the law no.2925 which organizes the social security of independent workers includes decisions concerning foreigners. Although there is no reference, the law no. 1479 which is a general law can be expressed. In that case foreigners with turkish origin, those without nation and migrants will benefit from the law no.2926 and those with foreign origin will be exempted. Concerning the social security without premium, there is not a general law in Turkih Law, these are:“Law concerning Social Aid to Teachers with Turkish and Foreign Origin in Foreign Countries”and“Law Enforcing Social Cooperation ”, in legal regulations concerning social aids, the right to benefit from the aid is attributed to Turkish citizens. Aid laws rom which can benefit foreigners are limited, but this lack is compensated with bilateral agreements to which Turkey is part of.There is any regulation which except foreigners from social services. Bilateral social security agreements that has done Turkey with different countries is working on the base of“Equality”principle. Also the principle of“Reciprocity”is organizing for the citizens of both countries several items like“the prolongation of insurance delay”, the benefit from social services, family aids.... Here the target is to fulfill lacks in multilateral social security agreements, to realize precise regulations and so satisfy citizens of both countries concerning the social security. Turkey has signed bilateral agreements with most of European countries, so Turkish citizens working in Europe and European citizens working in Turkey have rights in many subject concerning the social security. Although a written demand is necessary for foreign citizens for some insurance branches, they have got important rights in bilateral and multilateral agreements that Turkey is part. The aim of Labour Law and Social Security agreements is to provide social security on the base of equality for citizens of both countries. European Social Security Agreement and European Social Charte that has signed Turkey in a near past have got more precised regulations. European Social Security Agreement has realised precisely the“Principle of Equality”and has taken decisions in order to bringtogether the delays of insurance and to send aids to countries which are part of the agreement. European Social Charte has been signed by countries of European Council in Torino, it has also organised the“Principle of Equality”and it has included the migrants, but it didn't give any reference concerning those without country. Turkey has become part of European Economic Community with Ankara Accord and the Annexe Protocol. For the European Community the important is not the place of nativity but the place of working and living. Taking in account all these agreements and documents, we can see that a necessity to meet those socio-economic problems in humanitarian way is hidden in them. And to all of these we add the Second World War, we can observe that the needs arising from it are forming a base for them. So we can notice how important is social security right in national and international areas. In this context, the dilemna nation's duty-person right is attributing an important mission to the government in the realisation of the social security right and the promulgation of it.
Benzer Tezler
- Uluslararası İşgücü Kanunu kapsamında yabancıların çalışma ve sosyal güvenlik hakları
Work and social security rights of foreigners under International Labor Law, master's thesis
AYŞE NUR KARAYEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
HukukSüleyman Demirel ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜLEYMAN DOST
- Türkiye'de ve Tataristan Cumhuriyetinde yabancıların çalışma hakkı
Right to work of foreigners in Turkey and in Tataristan republic
ALMAZ FAHRİYEV
- Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu çerçevesinde Türkiye'de yabancıların temel hak ve yükümlülükleri üzerine bir araştırma: Ardahan ili örneği
Reseаrch on fundаmentаl rights аnd obligаtions of foreigners i̇n Turkey According to Foreigners аnd iInternаtionаl Protection Lаw: Exаmple Ardаhаn
BUĞRA TOTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Siyasal BilimlerArdahan ÜniversitesiSiyaset ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İHSAN KURTBAŞ
- Doğumla kazandığı Türk vatandaşlığını çıkma izniyle kaybeden yabancıların hukuki statüsü
Legal status of foreigners who lost Turkish citizenship that they acquired by giving birth, by exit permit
BANU AYKAN TIKMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
HukukOndokuz Mayıs ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA CİN