Çağdaş Türk tiyatrosunda geleneksellik
Tradition in contemporary Turkish theatre
- Tez No: 104831
- Danışmanlar: DOÇ.DR. DİKMEN GÜRÜN UÇARER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Performing and Visual Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
ÖZET“Çağdaş Türk Tiyatrosunda Geleneksellik”başlıklı bu tez çalışmasının ana amacı; Tanzimat Dönemi'yle birlikte resmileşen“batılılaşma”olgusu ile beraber temelleri atılan ve büyük ölçüde bu olgunun ülkemizde yarattığı kimi iç sıkıntıların üzerine bina edilen Türk tiyatro yazmmdaki (ve tiyatro sanatında meydana gelen buna bağlı uygulamalardaki), hemen hemen Tanzimat Dönemi'nden bu yana tartışılagelen“kimlik sorunu”nun sorgulanması, bu sorunun çözümlenebilmesi için çoğu kez önerilen“geleneksel tiyatrodan yararlanma”fikirlerinin ışığında geleneksel tiyatrodan böylesi bir“yararlanma”nın hangi estetik ölçütlerle ve nasıl yapılması gerektiğinin bulgulanması ve sonuç olarak, bu yolda bazı oyun yazarlarımız tarafından ortaya konmuş bulunan uygulamaların bu ölçütlerle değerlendirilerek Türk tiyatrosunun kendi özgün dilini bulmada bugün geldiği noktanın açığa çıkarılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda şekillenen tez çalışması, üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm,“Türk Tiyatrosunun Kimlik Sorunu”başlığım taşımaktadır. İkinci bölüm,“Türk Halk Tiyatrosunun Genel Özellikleri”başlığım taşımakta; bu bölümde sırasıyla“Göstermeci ve Açık Biçem”,“Karşıtlıklar”,“Dil”,“Taklit”,“Müzik ve Dans Kullanımı”,“Toplumsal Eleştiri”,“Açık Saçıklık”başlıklarıyla Türk halk tiyatrosu geleneğinin belli başlı özelliklerinin araştırıldığı yedi ayrı alt bölüm bulunmaktadır. Üçüncü ve son bölümde ise“Çağdaş Oyun Yazarlarımızda Geleneksel Öğelerin Kullanımı”başlığı altında, sırasıyla“Turgut Özakman”,“Oktay Arayıcı”,“Haldun Taner”,“Sermet Çağan”,“Ferhan Şensoy”alt başlıklarıyla çağdaş oyun yazarlarımızın geleneksel tiyatroyu oyunlarında nasıl uygulamaya soktukları değerlendirilmiştir. Çalışmanın“Türk Tiyatrosunun Kimlik Sorunu”başlıklı ilk bölümünde, Tanzimat Fermam ile birlikte devletin resmi ideolojisi halini alan“batılılaşma”olgusunun temel dinamiklerinden biri olan tiyatro sanatının, ilk yazılı ürünü Şair Evlenmesi' nden başlayarak ülkenin pek çok başka alanında olduğu gibi, yaşayageidiği“kimlik sorunu”üzerinde durulmuştur. Türk tiyatrosunun içinde bulunduğu bu kimlik sorunu, Tanzimat'tan başlayarak günümüze dek tarihsel bir süreç içinde, belli başlı gelişme aşamaları, temel dönüm noktalarıçerçevesinde ele alınarak, sorunun asal nedenleri bulgulanmaya çalışılmıştır. Bu nedenlerin başında, Türk tiyatro yazınının büyük ölçüde ülkenin kendi toplumsal dinamiklerinin oluşturmaması, altyapının belirlemediği bir“Batılı”unsur olarak uygulamaya girmesi, ancak bu tiyatronun batıda olduğu gibi geleneksel sanatla organik bir ilişkisinin bulunmaması yatmaktadır. Türk tiyatro edebiyatının kısa geçmişi içinde yapılan bu yolculukta, bu nedenler üzerine ortaya atılmış farklı görüşlere yer verilmiş, bu görüşlerin yanında sorunun çözümünde geleneksel tiyatrodan yararlanılması gerektiğini söyleyen fikirlere toplu bir bakış ortaya konmaya çalışılmıştır. Kaldı ki, geleneksel tiyatroyla kurulması gereken ilişkinin nasıl olması veya nasıl olmaması gerektiği üzerinde meydana gelen tartışmalar da gündeme getirilerek, konuya tarihsel süreç içinde çok yönlü bir bakış atmaya imkan tanınmaya çalışılmıştır. Çalışmanın bu ilk bölümünde, tarihsel koşullar içinde ülkemizde tiyatro sanatının yaşadığı kimlik sorununun ortaya konmasına, bu sorunun çözümüne yönelik tartışma ve önerilerin açığa çıkarılmasına çalışılmıştır. Bu bölüm, Türk tiyatrosunun ana açmazını“batılılaşma”ve onun temelsiz olarak yarattığı“batı gibilik”de bulan bu önerilerin, büyük çoğunlukla geleneksel tiyatrodan yararlanılmasının zorunlu olduğu noktasında birleştiğini göstermektedir. Tiyatromuza ulusal ve özgün bir kimlik kazandırmak için geleneksel tiyatronun malzemesinin kullanılması gerektiği, hemen bütün görüşlerin çıkış noktasını oluşturmaktadır. Bu görüşlerin ortak olmayan yanlan ise, bu malzemeden nasıl yararlanılacağı, geleneksel tiyatronun ne yönde değerlendirileceğidir. Tez çalışmasının“Türk Halk Tiyatrosunun Genel Özellikleri”başlıklı ikinci bölümünde,“geleneksellik”kavramının açımlanmasına yer verilmiştir. Böylelikle yukarıda öneri olarak sunulan, ancak çoğunlukla kuramsal bir incelemeye tabi tutulmaksızın basmakalıp ölçütlerle değerlendirilen geleneksel tiyatro malzemesinin, farklı açılarıyla, yedi alt başlık altmda değerlendirilmesine çalışılmıştır. Bu değerlendirmeyle, halk tiyatrosu geleneğimizin Karagöz, Meddah, Ortaoyunu, Kukla gibi farklı türlerinde, yapısal, estetik, toplumsal, seyirciyle ilişki gibi değişik özelliklerin nasıl şekillendiği araştırılmıştır. Böylelikle, geleneksel tiyatro malzemesini yepyeni ve çağdaş bir tiyatro diline dönüştüren Bertolt Brecht, Dario Fo gibi batılı yazarların da bu malzemeye nasıl yaklaştığı sorgulanarak, halk tiyatrosu geleneğinin çağdaş tiyatro için nasıl bir olanak sunduğu bulgulanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın“Çağdaş Oyun Yazarlarımızda Geleneksel Öğelerin Kullanımı”' başlıklıüçüncü ve son bölümünde ise, Türk tiyatrosunun kimlik sorunundan yola çıkarak ve geleneksel tiyatro malzemesinden yararlanarak, özgün oyunlar yazmaya girişen, tiyatro yazarlarımızın belli başlılarının, bir önceki bölümde kuramsal çatısı kurulmaya çalışılan geleneksel malzeme doğrultusunda değerlendirilmesine çalışılmıştır. Bu değerlendirme sırasmda, yazarların geleneksel nasıl yararlandıkları, halk tiyatrosu geleneğinin özelliklerini ne yönde ve hangi amaçlarla kullandıkları saptanmaya çalışılmıştır. Bu saptamada yazarlar, benzer bir malzemeden yararlanarak, yirminci yüzyıl tiyatrosuna damgasını vurmuş Bertolt Brecht, Eugene Ionesco ya da Dario Fo gibi, kimi batılı oyun yazarlarıyla karşılaştırılmıştır. Bu bağlamda, yazarlarımız olumlu ve olumsuz yanlarıyla eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Sonuç olarak, topluca bakıldığında bu çalışma, Türk tiyatrosunun kimlik sorununun aşılması yolunda ortaya çıkan“geleneksellik”kavramının farklı boyutları ve kimi uygulamalarından hareketle, tiyatromuza pek çok yeni ve özgün açılımlar getirdiğini ortaya koymuştur. Yine de, bu açılımlar Türk tiyatrosunun kendi özgün dilini bulmaya yetmemiş, belli noktalarda eksik, belli noktalarda güdük kalmış ya da daha ileriye göturülememiştir. Bu uygulamaların daha da ileriye götürülebilmesi için, yepyeni araştırma ve uygulamalara gereksinim duyulduğu meydana çıkmaktadır. 111
Özet (Çeviri)
SUMMARY The main purpose of the thesis“Tradition in Contemporary Turkish Theatre”is to analyse the new focus on psychological interiority and the identity question in Turkish playwriting which occurred as a result of the Europeanization movement that began with the so-called“Tanzimat period”, the political reforms of 1839. Traditionalism was deployed as a response to the identity issues which had been raised by these political reforms. Using aesthetic criteria, this essay investigates the role that traditional forms can play in contemporary Turkish playwriting. Such an analysis of scripts reveals a means by which the Turkish theatre can define its own original form. In reaching these conclusions, this study consists of three main parts. The first part is entitled“The Identity Question in Turkish Theatre”. The second part“Main Characteristics of the Turkish Folk Theatre”, is divided into seven chapters:“Epic and Open Style”,“Contrasts”,“Language”,“Mimicry”,“Use of Music and Dance”,“Social Criticism”and“Indecency”. The third and last section“Use of Traditional Forms by Contemporary Turkish Playwrights”integrates information from contemporary Turkish playwrights such as 'Turgut Özakman“, ”Oktay Arayıcı“, ”Haldun Taner“, ”Sermet Çağan“ and ”Ferhan Şensoy" through a discussion of how each uses tradition in their works. This study examines the variety of original expansions in Turkish playwriting that emerged from the traditionalist response to identity issues in theatre. Yet, these developments were not sufficient to the challenge of creating an original Turkish theatre language. In order to develop such a voice in Turkish playwriting, it is necessary to explore new research and test new practices. IV
Benzer Tezler
- Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze Türk tiyatrosunda dekor kavramı
The decor concept in the Turkish theatre from the repuplican era till todays
TUĞÇE MİNE AKTULAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Sahne ve Görüntü SanatlarıHaliç ÜniversitesiTiyatro Ana Sanat Dalı
ÖĞR. GÖR. METİN DENİZ
- Oktay Arayıcı'nın oyunlarında geleneksel tiyatronun ve epik tiyatronun izleri bir reji çalışması 'Rumuz Goncagül'
Traditional theatre and epic theater features in the plays of Oktay Arayıcı a directing work 'Rumuz Goncagül'
BİLĞE ÇAĞMAN PALA
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Sahne ve Görüntü SanatlarıHacettepe ÜniversitesiTiyatro Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. FÜSUN BALKAYA
- Popüler halk tiyatrosu geleneğimizin çağdaş oyun metinlerine yansımalarının örneklerle incelenmesi
Analysis of reflections of our popular folk theatre tradition on contemporary texts by examples
NURHAN TEKEREK
- Çağdaş Türk tiyatrosunda geleneksel motifler: Raif ile Letafet bir alaturka hikâyet
Traditional motives in modern Turkish theater: Raif and Letafet an Ottoman style story
SADIK SEVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sahne ve Görüntü SanatlarıHaliç ÜniversitesiTiyatro Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYLA KAPAN EZİCİ
- Çağdaş Türk tiyatrosunda Yûnus Emre
Yûnus Emre in contemporary Turkish theatre (drama)
FATİH AŞKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Güzel SanatlarDumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. ABDULLAH ACEHAN