Makarnalık buğdaylarda çinko eksikliğine dayanıklı genotiplerin belirlenmesi ve dayanıklılığın belirleyicisi olan mekanizmaların araştırılması
Selection of durum wheat genotypes with high resistance to zinc deficiency and determination of mechanisms affecting resistance
- Tez No: 112343
- Danışmanlar: PROF.DR. ZÜLKÜF KAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Toprak Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 85
Özet
oz DOKTORA TEZİ MAKARNALIK BUĞDAYLARDA ÇÎNKO EKSİKLİĞİNE DAYANIKLI GENOTİPLERİN BELİRLENMESİ VE DAYANIKLILIĞIN BELİRLEYİCİSİ OLAN MEKANİZMALARIN ARAŞTIRILMASI ÖZLEM ÇAKMAK ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TOPRAK ANABİLİM DALI Danışman : Prof. Dr. Zülküf KAYA Yıl : 2001, Sayfa : 85 Jüri : Prof. Dr. Habil ÇOLAKOĞLU Jüri : Yrd. Doç. Dr. M. Bülent TORUN Çinko (Zn) eksikliği buğday yetiştiriciliğini küresel anlamda sınırlayan ve birçok ülkede tane verimi ve kalitesini azaltan bir mineral beslenme problemidir. Makarnalık buğdaylar, Zn eksikliğine karşı aşırı bir duyarlılık göstermektedir. O nedenle Zn eksikliğinin olduğu alanlarda makarnalık buğdayların yetiştirilmemesi önerilmektedir veya yetiştirilecekse mutlaka Zn gübrelemesinin yapılması zorunluluğu vardır. Bu tez çalışmasında, 65 makarnalık buğday genotipi kullanılarak Zn eksikliğine dayanıklılığı yüksek olan ve tanesinde yüksek miktarda Zn biriktirebilen genotiplerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Ayrıca, Zn eksikliğine dayanıklılığı belirleyen genleri taşıdığı tahmin edilen A ve D genomlarının makarnalık buğdaya aktarılmasıyla, makarnalık buğdayın Zn eksikliğine dayanıklılığının nasıl değiştiği incelenmiştir. Tüm denemeler, şiddetli Zn eksikliğine sahip bir toprakta sera koşullarında yürütülmüştür. Altmışbeş makarnalık buğday genotipinin kullanıldığı denemede, Zn eksikliğine dayanıklılıkta çok önemli bir genotipsel farklılığın olduğu belirlenmiştir. Çinko eksikliğine dayanıklılığı belirleyen mekanizmaların Zn absorpsiyonundan çok absorbe edilen Zn'nun dokularda etkin kullanılmasıyla ilişkili olduğu belirlenmiştir. Çinko eksikliğine duyarlılığı yüksek olan bir makarnalık buğday genotipine Aegilops tauschii' 'den D veya Triticum monococcum 'dan A genomunun aktarılmasıyla, Zn eksikliğine dayanıklılığın çarpıcı biçimde arttığı saptanmıştır. A ve D genomu kaynağı olan sırasıyla A. tauschii ve T. monococcum'un Zn-etkin genotiplerin ıslahında umut verici bir gen kaynağı olduğu anlaşılmıştır. Yabani buğdaylardan Triticum dicoccoides genotiplerinde yapılan analizler bu buğdayın tane Zn konsantrasyonu yönünde çok zengin olduğu ve modern buğdaylarda Zn konsantrasyonunu arttırmada iyi bir genetik materyal olabileceği bulunmuştur. Sonuçlar, makarnalık buğdaylarda hem Zn eksikliğine dayanıklılığı hem de tane Zn konsantrasyonunu arttırmanın klasik ıslah yöntemleriyle olası olduğunu göstermektedir. Bu amaç için, bu çalışmada belirlendiği gibi, ıslahçılar tarafından kullanılabilecek umut verici genetik materyaller bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler : Çinko eksikliği, genotipsel farklılıklar, makarnalık buğday, yabani buğdaylar, çinko etkinliği
Özet (Çeviri)
ABSTRACT PhD THESIS SELECTION OF DURUM WHEAT GENOTYPES WITH HIGH RESISTANCE TO ZINC DEFICIENCY AND DETERMINATION OF MECHANISMS AFFECTING RESISTANCE ÖZLEM ÇAKMAK DEPARTMENT OF SOIL SCIENCE INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES THE UNIVERSTY OF ÇUKUROVA Supervisor : Prof. Dr. Zülküf KAYA Year: 2001, Pages: 85 Jury : Prof. Dr. Habil ÇOLAKO?LU Jury : Yrd. Doç. Dr. M. Bülent TORUN Zinc deficiency is a global mineral nutritional problem in wheat production, and results in decreases in grain yield and quality in many countries. Durum wheats are highly sensitive to Zn deficiency. Therefore, durum wheats are not recommended for production in Zn-deficient areas, otherwise they must be fertilized by Zn. In the framework of this PhD study using 65 durum wheat genotypes an experiment was carried out to select genotypes having high resistance to Zn deficiency and containing high Zn concentration in grain. In addition, role of A and D genomes in expression of high Zn efficiency (high resistance to Zn deficiency) in durum wheats has been studied. It is supposed that the A and D genomes are carrying genes of high Zn efficiency. All experiments were carried out using a severely Zn-deficient soil under greenhouse conditions. In experiment with 65 durum wheat genotypes there was a very significant genotypic variation in resistance to Zn deficiency. Differences in resistance to Zn deficiency were not only related to Zn absorption; apparently an efficient internal utilization of the absorbed Zn played a greater role in expression of high resistance to Zn deficiency. The transfer of the D genome from Aegilops tauschii or A genome from Triticum monococcum into a Zn deficiency-sensitive durum wheat greatly enhanced resistance to Zn deficiency. Aegilops tauschii and Triticum monococcum as the sources of D and A genomes, respectively, can be used as a promising source of genes to develop Zn deficiency-resistant genotypes. Among the wild wheats, the Triticum dicoccoides genotypes were found to be very rich in Zn concentration in grain and, therefore, they can be used in improvement of modern wheats with elavated Zn concentration in grain. The results indicate that development of durum wheats with enhanced capacity to resist Zn deficiency and to accumulate higher amounts of Zn in grain is quite possible by applying breeding programmes, since promising genetic sources are available as found in this study. Keywords : Zinc deficiency, genotypic differences, durum wheat, wild wheats, zinc efficiency II
Benzer Tezler
- Screening of different wild and modern wheats for zinc efficiency and evaluation of plant traits affecting expression of tolerance to zinc deficiency
Değişik yabani ve modern buğdayların çinko etkinliği için test edilmesi ve çinko noksanlığına toleransı etkileyen bitki faktörlerinin değerlendirilmesi
İNCİ TOLAY
- Değişik tahıl türlerinin ve buğday çeşitlerinin kadmiyum toksisitesine duyarlılığı ve buna çinko eksikliğinin etkisi
The Effect of zinc deficiency on tolarance cadmium toxicity in differen cereals species whe at cultivers
NURCAN KÖLELİ
- Güneydoğu Anadolu bölgesinde, farklı dozlarda uygulanan çinko (ZnSO4) gübresinin makarnalık buğday çeşitlerinde verim, verim unsurları ve kalite özelliklerine etkisi
Effect of different levels of zinc fertilization (ZnSO4) on yield and yield components and quality traits of some durum wheat cultivars (Triticum turgidum Var. Durum L.) in the southeastern Anatolian region conditions
ENVER KENDAL
- Durum buğdayı ve ürünlerinin fitik asit miktarı ve işleme ile meydana gelen değişmeler
Başlık çevirisi yok
GÜLSÜM YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1992
Gıda MühendisliğiEge ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. S. SEZGİN ÜNAL
