Geri Dön

Tek parti döneminde müstakil mebuslar ve CHP Müstakil Grubu (1931-1946)

Independent deputies and the independent group of Republican People's Party (RPP) during the one-party period (1931-1946)

PDF İndir

  1. Tez No: 117649
  2. Yazar: MURAT YILMAZ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. LEVENT KÖKER
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Siyasal Bilimler, Political Science
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2002
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 688

Özet

“Tek Parti- Döneminde Müstakil Mebuslar ve CHP Müstakil Grubu (1931- 1946)”konulu tez, başarısız çok partili hayat denemesi Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı takip eden 1931 seçimlerinde, murakabesiz bir tek parti yönetiminin sakıncalarını önlemeyi amaçlayan müstakil mebusluk uygulaması ile îsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra CHP içindeki yenileşme ve parti içi demokrasiyi genişletme çabalarının bir ürünü olarak 1939'da toplanan CHP Kurultayı'nda oluşturulan CHP Müstakil Grubunun faaliyetlerinin değerlendirilmesini içermektedir. Müstakil mebusluk ve Müstakil Grup uygulamaları, CHP tek parti yöneliminin kalıcı olmak niyetinde olmadığı ve bu tür uygulamaların“vesayetçi demokrasi”anlayışının ürünü olduğu iddiaları ile bu uygulamaların gerçekte ifade ettiği anlamlan ele alan bu tez, kendi içinde de ikiye ayrılan iki ana bölümden oluşmaktadır. Kronolojik bir seyir izleyen bu dört bölümden ilk ikisi müstakil mebusluğa, son ikisi ise CHP Müstakil Grubuna ayrılmıştır. İlk bölümde müstakil mebusluğu hazırlayan süreç hakkında bilgi verildikten sonra, 194 müstakil mebus adayı için nispeten bir yarışma ortamında geçen 1931 seçimleri ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Müstakil mebuslar içinde TBMM'deki çalışmalarıyla öne çıkan Hüsnü Kitapçı, Halil Menteşe ve Hüseyin Sırrı Bellioğlu'nun hayat ve fikirlerinden bahsedildikten sonra müstakil mebusların TBMM faaliyetleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Müstakil mebusların 1931-1935 yıllarına denk gelen TBMM'nin IV. dönemi boyunca hükümeti kontrol çalışmalarıyla bu dönemde CHP'nin parti devleti kurulması amacıyla artan ideolojik denetim“çatışacaktır”. Bu çatışmada liberal kimliğiyle öne çıkan Sim Bellioğlu'nun tasfiye edildiği görülecektir. İkinci bölüm, müstakil mebusluk uygulamasının ikinci dönemini teşkil eden TBMM'nin V. dönemi (1935-1939) üzerinedir. 1935 seçimlerinde 1931 seçimlerinden farklı olarak müstakil mebus adayları arasında göreli yarışma ortamına izin verilmemiştir. 1935 seçimlerinin özelliği CHP'nin gayrimüslimlerin müstakil mebus olmasına yardım edeceğini açıklamasıdır. Bu şekilde Ermeni Berç (Keresteciyan) Türker, yahudi Samuel Abravaya Marmaralı, Rum Ortodoks Dr. Taptas Nikola ve“türk Ortodoks”İstamat Zihni Özdamar, cemaatlerini değil Türk milletini temsil.etmek üzere müstakil mebus seçilmişlerdir. İkinci bölümde gayrimüslim müstakil mebusların hayat hikâyeleri ve seçilme süreçleri tek parti döneminde gayrimüslimlerin siyasî hayatla ilişkileriyle beraber incelenmiştir. IV. dönemin iki faal müstakil mebusu Hüsnü Kitapçı ve Halil Menteşe V. Dönemde de seçilirken, TBMM'de aktif faaliyetleri olmasa da İttihat ve Terakki'nin eski genel sekreteri Mithat Şükrü Bleda, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucularından emekli general Refet Bele ve V. dönemin temel dış politika konularından biri olan Hatay sorununu takip edecek kişi olan Tayfur Sökmen'in müstakil mebus seçilmeleri ayrıca ele alınmıştır. Müstakil mebusların V. dönemdeki TBMM faaliyetleri zayıflamış ve 1937'de yapılan anayasa değişiklikleriyle CHP ilkelerinin anayasa ilkeleri olmasıyla müstakil mebuslara“cumhuriyetçi, milliyetçi ve samimi”olmak şartıyla tanınan serbestlik ortadan kalkmıştır. Atatürk'ün ölümünden sonra Cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü'nün muhaliflerle barış ve muhalifleri CHP'ne kazandırma siyasetinin sonucu olarak, gayrimüslimler dışındaki müstakil mebuslar602 CHP'ne katılmıştır. Böylece müstakil mebusluk uygulamasına son verilmiş, gayrimüslimlerin müstakil mebusluğu ise 1946'ya kadar devam etmiştir. İkinci bölümün sonunda ise müstakil mebusların özelliklerini de içeren bir ara değerlendirme yapılmıştır. Üçüncü bölümde, İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı olmasıyla CHP içindeki yeniden yapılanma çalışmaları ele alındıktan sonra, bu bağlamda 1939'daki CHP Beşinci Büyük Kurultayı'nda oluşturulan CHP Müstakil Grubu'nun incelenmesine geçilmiştir. Bu bölümde Rauf Orbay'ın istisnaî müstakil mebusluğu da incelenmiştir. CHP Kurultayı'nda görevlendirilen 21 mebustan oluşan Müstakil Grup üyelerinin CHP Genel Başkanı'nın başkanlığında ve Ali Rânâ Tarhan'ın başkan vekilliğinde CHP Meclis Grubunun kararlarına bağlı olmadan TBMM müzakerelerine serbestçe katılabilmeleri ve oy verebilmeleri amaçlanmaktadır. Devamla Müstakil Grubun CHP nizamnamesindeki durumu, personeli ve bütçesi, grup içi faaliyetleri ve TBMM'nin VI. dönemindeki faaliyetleri değerlendirilmiştir. Müstakil Grup CHP nizamnamesine göre CHP programım esas aldığı için çalışmalarındaki eleştiriler teknik ve uygulamaya yöneliktir. Bu düzeylerdeki eleştiriler dahi çekingen bir sınırlılık içinde kalmaktadır. Dördüncü bölümde Müstakil Grubun ikinci ve son dönemi (1943-1946) inceleniyor. TBMM VE. döneminde gayrimüslim müstakil mebuslardan Yahudi Samuel Abravaya Marmaralı yerine Avram Galanti Bodrumlu, Dr Taptas Nikola yerine Mihal Kayaoğlu'nun seçilmesi, Müstakil Grubun üye sayısının 21 'den 3 5 'e çıkarıldığı 1943 CHP Altıncı Büyük Kurultayı, Müstakil Grubun bu dönemdeki grup içi faaliyetleri ve TBMM faaliyetleri değerlendirildikten sonra Müstakil Grubun lağvedilişine geçiliyor. Dördüncü bölümün sonunda Müstakil Grup üyelerinin özellikleri ve Müstakil Grup hakkında bir ara değerlendirme yer alıyor. Tez, konunun değerlendirildiği sonuç bölümü ve ana metin içinde yer almayan ancak önemli görülen metinler ile tezin konusunu teşkil eden mebusların kimlik bilgileri, yayınlan ve haklarındaki yayınların derlendiği eklerle sona ermektedir.

Özet (Çeviri)

This thesis, titled“Independent Deputies and the Independent Group of Republican People's Party (RPP) During the One-Party Period (1931 - 1946)”comprises the assessment of the implementation of independent deputyship and the activities of the Independent Group of RPP. The Independent Deputyship has been firstly put into practice in 1931 elections following the unsuccessful experience of multi-party politics with the second alternative Free Republican Party, intending to overcome the drawbacks of an uncontrolled one party system. And the Independent Group of RPP was established in 1939 Congress of RPP as an outcome of the efforts of a reformation and to promote / expand democracy in the party after îsmet İnönü had become the President. This study includes not only the implementations of Independent Deputyship and Independent Group; but also those arguments claiming the one party directors were not eager to stay“forever”and that argument these implementations are just an impact of the understanding of“democracy as a warder”; and what actually those implementations mean. This thesis is structured in two main parts with two divisions each. The first two of four divisions, placed in a chronological order, refer to the independent deputyship and the last two, to the Independent Group of RPP. In the first division, the conditions bringing about the independent deputyship have been proposed, then relatively competitive 1931 elections with 194 independent deputy candidates, have been analyzed in detail. The lives and the ideas of Hüsnü Kitapçı, Halil Menteşe and Hüseyin Sırrı Bellioğlu, as leading figures in the parliament, among the independent deputies, have been introduced. In the IV. term of the Parliament meeting the years between 1931 and 1935, the efforts of the independents to control the government have clashed with the increasing ideological control of the RPP which is trying to become a party-state. In this conflict the elimination of liberal Sun Bellioğlu will be witnessed. Second division includes the V. term of the Parliament (1935-1939) which is also the second term of the implementation of independent deputyship. Differing from 1931 elections, in 1935 elections, even limited competition has not been allowed among the independent candidates. The feature of the 1935 elections is the declaration of the RPP that it will support the non-muslim citizens to stand as an independent deputy. With regard to this declaration, Armenian Berç (Keresteciyan) Türker, Jewish Samuel Abravaya Marmaralı, Greek Orthodox Dr. Taptas Nikola and“Turk Orthodox”İstamat Zihni Özdamar, have been elected as independent deputies not to represent their communities but to represent the whole Turkish nation. In the second division,.the life stories and the election processes of the non-muslim independents have been given within the interaction of the non-muslim people and the Turkish political life. After those, the parliamentarian service of two active reelected deputies of the IV. Term, Hüsnü Kitapçı and Halil Menteşe has been mentioned. In spite of the fact that the following deputies have not been active, the election processes of those deputies have been presented as well. These deputies are Mithat Şükrü Bleda, the former general secretary of Union and Progress Party; retired general Refet Bele, founder of Progressive Republican Party, and Tayfur Sökmen who was charged with taking on the Hatay problem which had been the basic issue of the foreign policy agenda of the V. term. The parliamentarian activities604 of the independent deputies in the V. term have been diminished and weakened. Furthermore, the freedom recognized for the independent deputies under the conditions of being“republican, nationalist and sincere”, has been violated after the RPP principles became the constitutional articles in 1937. After Atatürk died İsmet İnönü became the president. As a result of İnönü's policy to reconcile with the oppositions and to acquire them as RPP members, all independent deputies except the non-muslims joined RPP. Thus, the implementation of independent deputyship has terminated, meanwhile the independent deputyship of non-muslims has continued until 1946. An intermediary evaluation including the characteristics of the independent deputies has been made at the end of this second division. In the third division, first, right after înönü's presidency election the various reforming efforts in RPP have been analyzed. With regard to those reforms, the Independent Group of RPP, established within Vth Grand Congress of RPP in 1939, has been discussed. Exceptional independent deputyship of Rauf Orbay has also been mentioned. It is intended that Independent Group consisting of 21 deputies, headed by the RPP President and deputy president Ali Rânâ Tarhan, would participate the Assembly meetings and vote freely, independent from the decisions of RPP Assembly Group. Continuingly, the legal position of the Independent Group in the RPP regulation; its personnel; budget; interior activities; and the activities within the Vlth term of the Assembly have been examined. Due to the fact that the Independent Group takes the RPP program as the main reference, the criticisms of the Group referred to techniques and practice. Even such criticisms could not lead beyond hesitant limits. In the fourth and the last division, the second and the last term (1943-1946) of the Independent Group are presented. In the Vllth Assembly term, Avram Galanti Bodrumlu in place of Jewish Samuel Abravaya Marmaralı, and Mihal Kayaoğlu in place of Dr Taptas Nikola had been elected among the non-muslims. The number of the deputies in the independent group has been increased from 21 to 35 in the Vlth Grand Congress of RPP in 1943. In this division, firstly, the interior and the Assembly activities of the Independent Group, then the abrogation of the Group are explained. The Fourth Division is completed with an evaluation of the Independent Group with an intermediary analysis of the characteristics of the members of the Independent Group The thesis terminates with a conclusion including the general assessment of the whole implementation. Some attachments follow the conclusion. These attachments are considered as important issues not to be mentioned in the main text, such as the identity information, publications of and about the above-mentioned deputies

Benzer Tezler

  1. Tez No

    385670

    Cumhuriyet Halk Partisi'nin genel seçim propagandaları (1927-1957)

    The eletioneering of Republican People's Party in general elections (1927-1957)

    KADRİ UNAT

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Siyasal BilimlerAnkara Üniversitesi

    Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. TEMUÇİN FAİK ERTAN

  2. Tez No

    838925

    1935-1946 arası (V-VI-VII. dönem) Yozgat milletvekilleri ve faaliyetleri

    Between 1935-1946 (V-VI-VII. period) Grand National Asssemby of Turkey deputy of Yozgat and their activity

    BURAK HALICI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    TarihNevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ALİ ÇAKIRBAŞ

  3. Tez No

    61627

    Hareket Dergisi'ndeki yazılarıyla Nurettin Topçu ve Anadolucu milliyetçilik

    Başlık çevirisi yok

    KENAN ALPAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1997

    SosyolojiSakarya Üniversitesi

    Sosyoloji Ana Bilim Dalı

  4. Tez No

    19538

    Türk judo federasyonunun yeniden yapılanması

    Başlık çevirisi yok

    ALİ DEMİR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1991

    SporMarmara Üniversitesi

    Y.DOÇ.DR. KAMİL USLU

  5. Tez No

    92476

    Türkiye'de demokrasiye geçiş süreci üzerine bir inceleme

    A Study on democratization process in Turkey

    OSMAN İÇER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1999

    Sosyolojiİstanbul Üniversitesi

    Sosyal Yapı - Sosyal Değişme Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ZEKERİYA BEYAZ

Geri Dön