Musul meselesi (Türk basınına göre, 1923-1926)
The Mosul question (According to Turkish press, 1923-1926)
- Tez No: 117729
- Danışmanlar: PROF. DR. AZMİ SÜSLÜ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 510
Özet
490 ÖZET Türk basınına dayanılarak hazırlanılan Lozan ve sonrasını yani 1923- 1926 yıllarını konu edinen bu çalışma, giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında; Lozan görüşmeleri ve sonrasında yaşanılan olayları daha iyi anlayabilmek amacıyla, Lozan Antlaşması'na kadar Türk-İngiliz ilişkileri, Musul'un coğrafî durumu ve Lozan Antlaşması'na kadarki tarihi kısaca anlatılmıştır. Birinci bölümde; Lozan Konferansı öncesinde yapılan hazırlıklar, Türk basını ve kamuoyunun konferans öncesindeki tutumu, Musul meselesinin Lozan'da ilk olarak özel görüşme yoluyla çözümlenmeye çalışılması, bu yöntemin başarıya ulaşamaması nedeniyle, resmî görüşmelerdeki çare arayışları, yapılan tartışmalar, İngiltere'nin Musul'u bırakmamak için takip etmiş olduğu“Şark meselesi”çerçevesindeki azınlıklar politikası ve manevraları, Türkiye'nin politikası, tarafların bu mesele hakkında ileri sürdükleri görüşler, ortaya çıkan büyük gerginlik ve Lozan görüşmelerinin kesilmesi, Lozan'ın ara döneminde T. B. M. M.'nin gizli toplantılarında Musul meselesinin görüşülmesi ve yaşanan sert tartışmalar, Lozan Konferansı'nın ikinci döneminde Musul'un durumu ve meselenin konferans gündeminden çıkartılarak daha sonraya bırakılması, Türk kamuoyunun tutumu ve tepkileri de ortaya konularak açıklanılmıştır. İkinci bölümde; Türkiye ve İngiltere'nin Haliç Konferansı öncesindeki tutumu, İngiltere'nin Irak'taki varlığını meşrulaştırması, Türk kamuoyunun tepkisi, tarafların Haliç Konferansı 'nda ortaya koydukları tezler, İngiltere'nin yayılma siyasetine devam etmesi, Nasturîler kartını kullanarak Lozan'da görüşülmeyen ve gündemde olamayan Hakkari meselesini ortaya çıkarması, Haliç Konferansı 'm sonuçsuz bırakması, meselenin Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti)'a havale edilmesini sağlaması, Cemiyet-i Akvâm'ın dikkatini bu meseleye çekmek ve karar vericileri etkilemek için Nasturîleri Türkiye Cumhuriyeti 'ne karşı ayaklandırması, bunun üzerine başlatılan Türk karşı harekâtı yani“tenkil harekâtı”, Türk kamuoyunun tavrı da dikkate alınarak ortaya konulmuştur. Üçüncü bölümde; Türkiye'nin Lozan'dan itibaren havale edilmesine karşı çıktığı Cemiyet-i Akvâm'a gitmesi, Cemiyet-i Akvâm'da yapılan görüşmeler, verilen muhtıralar, her iki ülkenin ileri sürdüğü görüşler ve tartışmalar, Cemiyet-i Akvâm'da Musul Araştırma Komisyonu'nun kurulması, ortaya çıkan büyük gerginlik, Türkiye ve İngiltere'nin savaşın491 eşiğine gelmesi ve Brüksel Hattı 'nın kabul edilmesi, Cemiyet-i Akvam Araştırma Komisyonu'nun bölgede araştırmaya başlaması ve İngiltere'nin komisyonu etkilemek, Türkiye'nin Lozan'dan itibaren halk oylamasına gidilmesi gibi çağdaş bir uygulamanın uygulanabilirliğini ortadan kaldırmak için Şeyh Sait İsyanı'na destek vermesi, Araştırma Komisyonu'nun Musul raporunu hazırlaması ve ortaya konulan rapor, Musul raporuna karşı tepkiler, Türkiye'nin bu raporu tanımaması, İngiltere'nin Nasturî meselesini tekrar kullanarak, meselenin Lahey Adalet Divânı'na gitmesini sağlaması, Lahey Adalet Divânı ve Cemiyet-i Akvâm'ın kararım vermesi, bu kararlar karşısındaki Türkiye'nin ve Türk kamuoyunun tutumu incelenmiştir. Dördüncü bölümde ise, Ankara görüşmeleri ve Musul meselesinin çözüme kavuşturulması gözden geçirilmiştir. Bu çerçevede; Ankara görüşmeleri öncesinde yaşanan gelişmeler, Ankara görüşmelerinin başlaması ve çözüm arayışları, Ankara Antlaşması 'nın imzalanarak meselenin çözüme kavuşturulması, Musul Antlaşması'na karşı tepkiler ve antlaşmanın imzalanmasından sonra yaşanan gelişmeler ortaya konulmuştur. Ayrıca, bugüne kadar yanlış olarak bilinen ve Türkiye'nin Musul üzerindeki haklarından 500.000 Sterlin karşılığında vazgeçtiği yönündeki bilginin yanlışlığı da düzeltilmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
492 ABSTRACT This study, which is prepared depending on mainly the Turkish press, consist of the Introduction and the following four chapters which deal respectively with the years between 1923 and 1926 during and Lausanne negotiations and after Lausanne Treaty of Lausanne. In the Inttroduction chapter, the Turco-British relations, the geographical features, strategic location and history of Mosul until the signing of the Lausanne Treaty are discribed briefly to make understand more vivedly the events during and after the Lausanne Treaty. In the first chapter, the preperations before the Lausanne Conference, which initiated on 20 November 1922, the attitude of Turkish public opinion and the Turkish press, the analysis of the Mosul question via negotions at Lausanne for the first time, the failure to conclude a final treaty over Mosul question at Lausanne, the intricate series of minority policies and manoeuvres pursued by Britain in not living Mosul and their repurcussion on the Turkish policy, the conflicting opinions of the participants, failure of efforts and negotiations at Lausanne to bring practical result to the troubled Mosul question, the secret meetings of the Grand National Assembly of Turkey (GNA) on the intervals of the Lausanne Conference, the Mosul question inthe second session of the Lausanne negotiations which started 23 April 1923, and finally the withdrawal of the question from the Conference agenda are explained meticulously. In the second chapter, consistency and variability of Turkish and British foreign policies on the future of Mosul, which remained a central issue in the Turkish politics after Lausanne, are examined. This chapter reviews the following issues: radically differing Turkish and British attitudes to mosul before the Glden Horn Conference, the formal international recognitition of the British mandatory control over Iraq, the consequent Turkish uneasiness resulting from an intense feeling of British involvement in the region, the wrangling of the participating parties over Mosul status during the golden Horn Conference, the resumption of the British expansionist policies in the Near East, the British inauspicious claims regarding the Nestorian factor in the hakkari turmoil, which had not been mentioned at Lausanne, to make tehe Golden Horn negotiations unworkable and futile and thus to concede the intervention of the League of Nations to supervise the Mosul affairs, the misleading impression given to the Leagu of Nations by Britain on the Mosul r.G. YÜKSEKÜ?RETİİ KUMLÜ B0KUUAÜTASY0İ iEBKEZt493 question by provoking the revolting spirit of the Nestorians againts the Turkish administration, and finally, the consequences of the Turkish repressing action to the Nestorian revolt in Hakkari, In the third chapter, international action on the Mosul question in the Near East and the consequent british hopes to use international obligations as an insturument of strategy of compel Turkish acquiescence in British expansionist plans are detailed. It also touches the following issues: the constitution of Mosul Research Commission in the League of Nations and its memorandums and discussions over the Mosul affairs, the existing tension in Turco- British relations, coming to threshold of war for Turkey and Britain and the subsequent formal approval by both parties of the Brussels line drawn up by the League of Nations, the investigations of the League of Nations in the area and the British pressure over the international commission, the Sheikh Sait Rebellion against the Turkish administirations which started on 13 February 1925 and was supported by the British, the prepartion of the Mosul resort by the Research Commission, the Turkish reactions to the Mosul report and its refusal by Turkey, the decisions and overtures of La Haye Justice Courts and the League of Nations to both parties for a satisfactory agreement on the Mosul question and their repurcussions on Turkey. The fourth chapter explains the Ankara negotiations and the final solutions aver the Mosul question. In the framework, the main issued touched by the powers befoare and during the ankara negotiations, the singing of Ankara Treaty and its repercussions on Turkey and Britain are discussed in this final chapter. Additionally, the study also tries to discuss a common misinformation that Turkey had given up her rights in Mosul by receiving in return a sum of money -500,000 sterling-from Britain.
Benzer Tezler
- İzmir basınına göre Musul meselesi (1918-1923)
Başlık çevirisi yok
F.ŞAYAN ULUSAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Türk İnkılap TarihiEge ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET ÖZGİRAY
- İngiliz basınına göre Millî Mücadele ve Hilafet meselesi
The National Struggle and the question of the Caliphate according to the British press
ŞEYMA DİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Dünyası Sosyal Ekonomik ve Siyasal İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET FATİH SANSAR
- Türk basınında Türk-İngiliz ilişkileri (1945-1950)
Turkish British relations in Turkish press (1945-1950)
SEMRA ÇİFCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihManisa Celal Bayar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞAYAN ULUSAN
- Cumhuriyet'in ilk yıllarında İngiliz basınında Türkiye
Turkey in the British press during the first years of the Republic
MİNE İLHAN YAZICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihDokuz Eylül ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET EMİN ELMACI
- Türk basınında Musul meselesi (1924)
Musul issve as on Turkish press
KEVSER COP
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
Türk İnkılap TarihiSelçuk ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. DURSUN GÖK