Antakya kenti tarihi doku içinde tipolojik analiz çalışması
Typological analysis in the ancient texture of the city of Antakya
- Tez No: 127170
- Danışmanlar: PROF. DR. S. METE ÜNÜGÜR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bina Bilgisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 128
Özet
Bu tezde; tarihi boyunca birçok uygarlığın yaşamış olması nedeni ile, bu uygarlıkların dil, din, ırk, kültür, sosyal yaşam ve mimari özelliklerini alarak zengin bir tarihi geçmişe sahip olan ve bunların paralelinde biçimlenen Antakya Kenti tipolojik analiz bağlamında incelenmiştir. 2. Bölümde kentin fiziki tanımı yapılmış, coğrafi konumu, sınırlan, ulaşımı; mimarinin biçimlenmesinde büyük rolleri olan topografya ve iklim gibi faktörler irdelenmiş, bunların sonucunda sokak ve mahalle oluşumları incelenmiştir. İklimin etkisiyle bol yağışlı olan kentte, kendine özgü bir mimari karakteri olan sokak kesitlerine bakılmış, eski dokudaki sokak oluşumunun ızgara plan şemasında olduğu tespit edilmiş ve bunun Helenistik Çağ kentlerinde kullanılan plan olduğu anlaşılmıştır. Kozmopolit bir yapı bütününe sahip olan kentteki mahalle oluşumları ve yerleşimleri, şehir için yapılan imar planlan incelenmiştir. 3. Bölümde tarihsel süreci içinde kent merkezinin oluşumu ve mimari biçimlenişi incelenmiştir. Seleucoslar Döneminde kurulan Antakya Kenti, kısa bir sürede gelişerek Helenistik dünyanın İskenderiye'den sonra en önemli merkezi durumuna gelmiştir. Romalılar Döneminde ise kent, Hıristiyanlık' in önemli merkezlerinden biri olmuştur. Kentin Antik Çağdaki planı incelenmiş, yapılan yollar ve binalardan bahsedilmiştir. Kent; M.S. 523, 526, 528 yıllarında geçirdiği depremlerle yıkılmış ve Justinianus kenti yeniden kurmuş, tiyatrolar, forumlar, hamamlar ve kiliseler yaptırmıştır. Kent Müslümanların eline geçmesiyle eski önemini yitirmiş, I. Dünya savaşından sonra Fransız egemenliğine girmiş, 1938 yılında bağımsızlığını kazanmış ve nihayet 193 9 'da Türkiye'ye katılmıştır. 4. Bölümde kentin mimari biçimlenişi irdelenmiştir. Topografyanın mimariyi nasıl etkilediği, yapıların nasıl konumlandırıldığı anlatılmıştır. Tarihte ve günümüzde topografyanın mimariye etkisi incelenmiş ve günümüzde bu faktörün fazlaca önemsenmediği anlaşılmıştır. Asi Nehri 'nin Kuzeydoğusunda kalan eski kent oluşumu ile nehrin Güneybatı yakasında kalan yeni kentin oluşumu kıyaslanmış ve yeni kentte eskiye sadık kalınmadığı farkedilmiştir. Eski kent doku ve karakterini yansıtan örnekler birçok boyutuyla incelendiğinde, kentsel doku ve örüntünün, sosyal yapının doğal ve ekonomik verilerin etkisiyle oluşmuş tipik örnekler olduğu görülmektedir. Yeni kentin biçimlenişi ve eski kent ile olan ilişkisi incelenmiş, yeni kentin eski kentten çok farklı bir biçimde geliştiği anlaşılmıştır. Eski kentteki grift doku zaman içinde kaybolmuş, yeni kentte ise bu özelliğe hiç yer verilmemiştir. Sit alanı, korunmaktan uzak kaybolmaya yüz tutar haldedir. Sosyal verilerin bina biçimlenişini nasıl etkilediği, sosyal yapının analizi ile incelenmiş; günümüz yaşamkoşullarının değişmesi ile fonksiyonel eskimeye uğrayan eski kent dokusu kullanımları ve yeni kente göçlerden bahsedilmiştir. Antakya'nın mimari yapısı sokak ve konut bağlamında incelenmiş, Antakya Evleri'nin analizi yapılmıştır. Tümü avlulu plan şemasına sahip olan evlerde, avlunun plandaki yeri, sokak ve avlu cepheleri, kapılar, pencereler, çıkmalar ve çatılar incelenmiştir. Cephe, kapı ve pencere analizleri, çizimler yapılarak desteklenmiştir. 5. Bölümde Antakya Evleri'nin tipolojik analizi yapılmış, yöreye has olan birtakım öğeler konut içi ve konut dışı öğeler olmak üzere incelenmiştir, konut dışı mimari öğelerden olan gelenksel kuş ve fanus takalnnm çizimleri yapılmıştır. 6. Bölümde Antakya Evleri'nde görülen taş işçiliği, ahşap işçiliği, baskı ve kalem işleri, vitray gibi süsleme teknikleri incelenmiş, bunlar fotoğraflar verilerek örneklenmiştir. Daha önce de pek çok kez incelenmiş olan Antakya kenti, tipolojik olarak incelenmediğinden, bu çalışmada kentte tipolojik analiz bağlamında bir çalışma yapılması uygun görülmüş, çalışma fotoğraflar ve çizimlerle desteklenmiştir. Çalışma yapılırken sit alanı içinde bulunan Gazipaşa ve Zenginler Mahalleleri örnek olarak seçilmiş ve analizler de bu alanlarda yapılmıştır. Bu araştırma yapılırken; -Antakya hakkında; tüm yazılı, sözlü ve resimli kaynaklardan yararlanılmıştır. -Belediyeden alınan 1/1000 ölçekli şehir planı ve 1/5000 ölçekli sokaklar-mahalleler planı incelenmiştir. -Sit alanı içinde bulunan tarihi eser niteliğinde korunmaya alınmış olan evlerin tescil fişleri alınmıştır. -Koruma alanı içinde bulunan sokak ve evler, yerlerinde incelenmiş ve mimari özellikleri fotoğraflarla tespit edilmiştir. -Evlerin içine girilmiş; avlular ve evin iç mekanları da fotoğraflarla belgelenmiştir. -Evlerin plan şemaları, kapı ve pencereleri, ev içinde bulunan sabit elemanlar ve yöreye özgü mimari öğeler tipolojik analiz bağlamında incelenmiştir. Sonuç olarak kültürel ve sosyal yaşantının değişmesi ile, yaşam standartlarına daha uygun olan yeni evler tercih edilmeye başlamış ve tarihi doku içindeki evler terk edilmeye bırakılmıştır. Kırsal kesimden kente göç eden insanların yerleştiği bu evlerin, yanlış kullanım ve yasa gereğince bir şey yapılamaması nedeni ile şiddetli bir bakımsızlığa maruz kalmış olduğu, sahip çıkılması gereken yerde ihmal edilmiş oldukları fark edilmiştir. Bu evlerin yıkılmaması için acilen birtakım önlemlerin alınması gerekliliği saptanmıştır. xı
Özet (Çeviri)
In this dissertation, the City of Antakya has been studied in relation with a typological analysis because it has a splendid historical past since many civilizations have settled here during the past and the city has been formed parallel to the languages, religions, races, cultures, social lives and architectural characteristics of these civilizations. In the 2nd Section, the city has been defined physically, factors such as its geographical location, borders, communication, topography and climate that play an important role in its architectural structure have been emphasized and the formation of streets and quarters as a result thereof has been studied. In the city which is receiving a lot of rain because of its climate, crosscuts of the streets with a specific architectural characteristic have been examined, it has been analyzed that the street formation in the ancient texture is in a grid plan, and it has been determined that this is a plan which has been used in the cities of the Hellenistic Era. The formation and settlement of quarters in the city, which has cosmopolite structure integrity, and the zoning and construction plans that are made for the city have been studied. In the 3rd Section, the formation and the architectural structure of the city center has been studied in its historical process. The City of Antakya was established during the Seleucos Period and developed in a short period of time and became the most important center of the Hellenistic world after Alexandria. The city was an important center for Christians during the Rome Period. The plan of the city in the Antique Era was examined, the constructed streets and buildings have been indicated. The city was destroyed during the earthquakes in the years 523, 526, 528 A.C., it was re-established by Justinianus and theaters, forums, baths and churches were built. The city lost its importance as it was conquered by the Muslims, it was under the control of the French after the 1. World War, it won its independence in 1938 and at the end, it became part of Turkey. In the 4th Section, the architectural formation of the city has been emphasized. How the topography affects the architecture and how the buildings are settled have been defined. The affect of the topography in the past and today has been studied and it has been understood that sufficient importance will not be paid this factor today. The formation of the ancient city in the North-East of the Asi River and the formation of the new city in the South-West bank of the river have been compared and it has been determined that the new city formation was not loyal to the ancient city. When examples that reflect ancient city texture and character are examined in various aspects, it can be seen that the urban texture and the integration as well as the social structure are typical examples that are formed under the affect of natural and economical factors. The formation of the new city and its relation with the ancient city has been studied and it has been determined that the new city has developed in a very different way than the ancient city. The sophisticated texture in xii -«. «tS^^o**0**1* 1^^M^Siithe ancient city was lost in time, and this characteristic was not considered in the new city in any way. The natural reservation area is not protected and is about to be lost. The affects of the social factors and the building formation was studied together with the analysis of the social structure; the utilization of the textures of the ancient city that have become non- functional because of the changing living conditions of today, and the immigrations to the new city have been indicated. The architectural structure of Antakya has been studied in relation with streets and houses; the Antakya Houses have been analyzed. In the houses, all of which have a plan scheme with yard, the location of the yard in the plan, street and yard facades, doors, windows, balconies and roofs have been examined. The facade, door and window analysis are supported with drawings. In the 5th Section, the typical Antalya Houses have been analyzed typologically, the elements that are specific for the region have been studied in two groups: in-house and out-house. Drawings of the conventional bird and cup-shaped glasses which are out-house elements have been made. In the 6th Section, decoration techniques that are typical for the Antakya Houses such as stonemasonry, woodwork, print and engraving, glass-painting have been studied; and examples thereof are given with photographs. The City of Antakya, that has been subject to many studies previously, was not studied typologically; therefore it was deemed more appropriate that the study in the dissertation is made typologically and the dissertation is supported with drawings and photographs. Gazipaşa and Zenginler Quarters that are in the natural reservation area have been taken as examples during the study and the analysis were made in these areas. During the study: - It has been made use of all written, verbal and abbreviated sources about Antakya; - City plan with 1/1000 scale of the Municipality and the plan of streets and quarters with 1/5000 scale have been examined; - The registration receipts of the houses that are under protection as historical work in the natural reservation area have been obtained; - Streets and houses in the protection area have been examined on site and their architectural characteristics have been fixed with photographs; - The houses have been entered; the yards and the internals have been documented with photographs; - Plan schemes of the houses, doors and windows, fixed element inside the houses and architectural elements that are specific for the region have been examined in relation with a typological analysis. As a result, new houses that are more suitable for the living standards because of the changing of the cultural and social life have been preferred, and the houses in the ancient texture are left on their own. It has been determined that these houses, in which the people immigrating from the county to the city are settling, are subject to a powerful negligence because of misuse and nothing can be done judicially; and they are left on their own instead of taking care. It has been determined that something has to be done urgently so that these houses do not break down. xni
Benzer Tezler
- Akarsu kıyı yerleşimlerinde kent kimliğinin sürdürülebilirliği
Sustainability of urban identity of riverfront settlements
MERVE ÖZKAYNAK
- Improvement of Atatürk street in Antalya as a problem of spatial continuity
Mekansal süreklilik bağlamında Antalya Atatürk caddesinin gelişimi
OYA SAYDAM
Yüksek Lisans
İngilizce
2006
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Bölümü
PROF.DR. VACİT İMAMOĞLU
- The analysis of historical / cultural pattern development and conservation plans of Antalya Kaleiçi
Antalya Kaleiçi yerleşmesinin kültür dönemleri açısından kent dokuları ve koruma planlarının incelenmesi
AYŞE SÜER
Yüksek Lisans
İngilizce
2006
Şehircilik ve Bölge Planlamaİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüŞehir Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. ÜLKER SEĞMEN
- Tarihi kent peyzajlarını koruma: Antalya Kaleiçi örneği
Protection of historical city landscapes: Antalya Kaleiçi case study
OĞUZHAN ÖZÇATALBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Peyzaj MimarlığıAkdeniz ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. REYHAN ERDOĞAN
- 19. yüzyılın seyahatnâme ve gravürlerinde Osmanlı Çağı Anadolu konutu üzerine bazı tesbitler
Some determinations on Anatolian houses of Ottoman Era in the travelogues and engravings of 19th century
ELA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Sanat TarihiAnkara ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. Z. KENAN BİLİCİ