Yasal ve yönetsel çerçevesiyle şehir yenileme planlaması ve uygulaması: Türkiye örneği
Urban renewal planning and adaptation with its legislative and administrative aspects
- Tez No: 127178
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE SEMA KUBAT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Şehir yenileme, yenileşme, yeniden oluşum, yeniden canlandırma, iyileştirme, sürdürülebilir şehirsel gelişme. XI, Urban renewal, renovation, regeneration, revitalization, rehabilitation, sustainable urban development. XIII
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentleşme ve Çevre Sorunları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 373
Özet
YASAL VE YÖNETSEL ÇERÇEVESİYLE ŞEHİR YENİLEME PLANLAMASI VE UYGULAMASI: TÜRKİYE ÖRNEĞİ ÖZET Ondokuzuncu yüzyılın etkisiyle, şehirler yepyeni bir yapılanma süreci içine girmişlerdir. Sanayi Devrimi olarak adlandırılan bu dönemde, hızlı sanayileşme, beraberinde hızlı ve kontrol edilemez bir şehirleşme sürecini getirmiştir. Bu kontrolsüz büyüme, mevcut kentlerin toplumsal gereksinmelere yanıt veremez hale gelmesine yolaçmıştır. Artan nüfus yoğunluğu, arazi kullanımındaki değişimler ve dönüşümler, ulaşım sorunları, kentleri çepeçevre sarmalamıştır. İkinci Dünya Savaşı'nın ardından, yakılıp yıkılan kentlerin yeniden imarı gündeme gelmiştir. Ondokuzuncu yüzyılın getirmiş olduğu şehirsel sorunları da dikkate alan otoriteler, bu defa eski şehirlerin sorunları ile tekrar karşı karşıya gelmeme düşüncesi ile hareket etmeye çalışmışlardır. Ancak, bu düşünce onları, eskiyi tümüyle unutarak, yepyeni şehirler inşa etme gibi temelinden hatalı bir tutuma itmiştir. 1950'lerde, şehir yenileme, mevcut şehirlerin buldozerlerle yıkılıp, yeniden inşa edilmesi olarak algılanmakta idi. Özellikle Amerika'da pek çok şehrin bu şekilde yıkılarak yeniden inşa edildikleri bilinmektedir. Doğal olarak bu durum çok uzun süre devam edememiştir. Eski şehirlerin özgün kimlik ve karakterlerini gelecekte de devam ettirme, kültür mirasını koruma ve sürdürme düşüncesinin zaman içinde gelişmesi ile birlikte, yenileme (renewal) kavramı, yerini, yeniden oluşum (regeneration), yeniden canlandırma (revitalization) ve iyileştirme (rehabilitation) gibi olgulara bırakmıştır. 1970'li yıllardan itibaren izlenen şehir yenileme politikaları, aynı yıllarda sürdürülen şehir koruma politikalarına koşut olarak, bu yönde olmuştur. Yirminci yüzyılın, şehirleri ve dolayısıyla şehir yenilemeyi etkileyen önemli faktörlerinden biri de kapitalizm olmuştur. Sermayenin sınırsızca serbest dolaşımı, üretim ve tüketim dengelerindeki yenilikler, teknolojinin hızlı gelişimi ve yeni teknolojilere geçiş, sermayenin kentsel mekan üzerindeki yerseçimi tercihleri gibi faktörlerin etkisi ile şehirsel yerleşmeler devingen yapılarının da etkisiyle değişmiş ve dönüşümler geçirmiştir. Ülkemizde bugüne dek izlenmiş rasyonel bir planlama politikasından sözetmek ne yazık ki mümkün olamamıştır. Yönetsel aksaklıkların da etkisiyle, bu plansızlık, şehirlerin yüzüne açıkça yansımaktadır. Şehir yönetimi ve planlama yönetimi konularında ülkemizin yaşadığı deneyimsizlik, şehirlerimiz için acı sonuçlara yol açmıştır. Bu sonuçları, kaçak yapılaşma, gecekondulaşma, kültür mirasımızın korunamaması ve hatta yokolması, sağlıksız şehir sistemlerinin ortaya çıkması, ulaşım ve trafik sorunları, dengesiz şehirsel büyüme ve yanlış yerseçimi tercihlerinin ortaya çıkardığı sorunlar, vb. olarak özetlemek mümkündür. Özellikle büyük şehirlerimizde ve metropollerde yaşanan bu sorunlar, şehir yenilemenin önemini ve gerekliliğini ortaya koymaktadır. XIÇalışmanın çıkış noktasının temelinde, daha çok büyük şehirlerin ve metropollerin bir sorunu olarak karşımıza çıkan şehirsel çöküntü süreçlerinin durdurulması ve çözüme ulaştırılması düşüncesi yatmaktadır. Bu bağlamda, çalışmada, şehirsel çöküntü sürecinin hızla ve şiddetle yaşanmakta olduğu üç büyük ilimiz olan İstanbul, Ankara ve İzmir Metropollerinde şehir yenileme olanakları ve yaklaşımları somut olarak ortaya konulacaktır. Çalışma, temelde yedi bölümden oluşmaktadır. Amaç, kapsam, konuya yaklaşım, temel kabuller, çalışmanın sınırları ve araştırma yöntemi gibi konuların ele alındığı giriş bölümünün ardından, ikinci bölümde, şehir yenileme eylemlerinin farklı biçimlerine kavramsal ve kuramsal bir tanımlama getirilmiştir. Böylelikle kavramın her yönü ile özümsenmesi amaçlanmıştır. Üçüncü bölümde, şehir yenileme kavramının yirminci yüzyılla birlikte ve kapitalizmin etkisi ile uğradığı dönüşümler, geçirdiği evreler ele alınmıştır. Bu çerçevede, modernizm, fordizm, postmodetnizm, postfordizm, sürdürülebilir kalkınma, küreselleşme ve yerellik gibi kavramlar irdelenerek, kent mekanına ve dolayısıyla şehir yenilemeye etkileri saptanmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde, şehir yenileme stratejik boyutuyla ele alınmıştır. Şehir yenilemede planlama yaklaşımları, ilkeler, strateji geliştirme, yasal-yönetsel ve ekonomik modeller ortaya konmuştur. Bu doğrultuda, farklı ülkelerden uygulama örnekleri sunulmuştur. Beşinci bölümde, Türkiye'nin şehir yenileme konusundaki mevcut durumu ve olanakları, ülkenin planlama geçmişi doğrultusunda ele alınmıştır. Bu bölümde ülkenin yasal mevzuatı ve yönetsel yapısı da irdelenerek, yenileme konusundaki aksaklıklar üzerinde durulmuştur. Altıncı bölümde istanbul, Ankara ve İzmir Metropoliten Alanları'nda yerel yönetimlerin şehir yenileme sorunları, kapsamlı bir analiz ile ortaya konulmuştur. Mevcut durumun, ilgili kurumlarda yapılan araştırmalar ve anketler ile ortaya konulması sonucunda, alandaki sorunlar somut bulgularla ifade edilmiştir. Sonuç, değerlendirme ve önerilerin yeraldığı yedinci bölümde ise, geçmiş bölümlerin bir değerlendirmesinin yapılmasının ardından.Türkiye'de şehir yenilemenin uygulanabilirliğine yönelik ilkeler ortaya konulmuştur. Bu amaçla, ülkede yaşanmakta olan çöküntü sürecinin, şehirsel koruma başta olmak üzere, çok boyutlu ilkeler doğrultusunda giderilmesi zorunluluğu ve bu alanların şehirlere kazandırılmasının ekonomik ve kültürel faydaları üzerinde durulmuştur. Bu amacı gerçekleştirmek için, ülkemizin sosyo-ekonomik ve kültürel koşulları ile uyumlu olacak şekilde, öncelikle şehir yenilemenin ilkelerinin belirlenmesi gerekliliği vurgulanmıştır. Ardından, şehir yenilemenin amacına ulaşabilmesi için gerekli yasal-yönetsel düzenlemelere değinilmiş ve bunların etkin ve kaostan uzak bir planlama süreci ile koşut yürütülmesinin zorunluluğu dile getirilmiştir. Yönetsel yapının kurgusu içinde yapılacak değişiklikler ve yönetime yasa ile verilmesi gereken şehir yenileme görevinin de amacı gerçekleştirmede önşartlar arasında bulunduğu ifade edilmiştir.
Özet (Çeviri)
URBAN RENEWAL PLANNING AND ADAPTATION WITH ITS LEGISLATIVE AND ADMINISTRATIVE ASPECTS SUMMARY Under the influance of the 19th century, cities have been subjected to a totally new reconstruction process. This period, known as the Industrial Revolution, triggered a rapid and uncontrollable urbanization era. Uncontrollable urban growth made it impossible for existing cities to meet societal demands. The cities were all surrounded by problems such as increasing population density, changes in land use and transportation. One of the emerging issues of the post-World War II era was the reconstruction of destroyed cities. Authorities based their activities on the understanding that the urban problems of the 19th Century should not be experienced again. However, their determination led them to adopt a fundamentally flawed approach which resulted in creating new cities from scratch by completely ignoring the past. In the 1950's urban renovation was understood as rebuilding cities after having them destroyed by bulldozers, Especially in the United States, many cities are known to have been destroyed in this manner later to be built from scratch again. Naturally this situation did not last for long. The understanding that the original identity and character of cities should be protected and that their cultural heritage should be sustained developed in time. This development made it possible to replace the renewal concept with other concepts such as regeneration, revitalization and rehabilitation. Urban renewal policies that are being followed since the 1 970's have been shaped this way in parallel to urban conservation policies of the same time period. One of the important factors in the 20th Century to have shaped cities and consequently urban renewal is capitalism. Due to factors such as the free movement of capital, new developments in production and consumption patterns, the rapid development of technologies and adopting new ones, business's location choices,urban settlements have assumed a dynamic structure and experienced transformation. Unfortunately, it has not been possible to identify a rational planning policy in our country until now. This is clearly noticable in our cities also because of administrative deficiencies. The lack of experience in the areas of city management and planning has caused bad consequences. These consequences can be summarized as illegal constructions, squatter's houses, the loss and bad protection of our cultural heritage, the rise of unhealthy urban systems, transportation and traffic problems, unbalanced urban growth and wrong land use decisions, etc. These problems, which are most pressing in our large cities and metropolitean areas, put forth the importance and neccessity of urban renovation. XIIIAt the basis of the starting point of this study is the idea to be stopped and to solve urban destruction process which are mostly visible in large cities and metropolitan areas. In this context, the study presents a research for urban renewal capacity and conditions of Istanbul, İzmir and Ankara metropolitan areas which are three large cities experiencing rapid and severe urban decay. This study consists of seven major parts. The Introduction deals with purpose, content, approach to the topic, basic accepted points, study's boundaries and research method. In Part II, conceptual and theoretical definitions are presented to explain urban renewal activities in their various forms. This way, the concept is hoped to be comprehended with all of its dimensions. In Part III, the transformation and evolution of the urban renovation concept in the 20th Century under the influence of capitalism is discussed. Within this framework, modernism, fordism, postmodernism, postfordism, sustainable development, globalisation, local influances and their impact on the urban area and indirectly on urban renewal are examined. In Part IV, urban renewal is discussed with its strategic dimension. Planning approaches, principles, strategy developing, legal and administrative models in urban renewal are presented. Through this direction, the urban renewal experiences of different countries are explained. In Part V, Turkey's conditions and capacity of urban renewal are explained under the light of Turkey's planning history. Also, Turkey's legal statutes and administrative organization are examined to show the inadequency of renovation. In Part VI, the urban renewal problems of municipalities in Istanbul, Ankara and Izmir Metropolitan Areas are discussed in a comprehensive analysis. The current situation has been brought to daylight with concrete findings based on research and polls conducted at relevant administrative organizations. In Part VII, in which contains conclusions, evaluations and proposals of the research, after the valuation of former parts, it is put forth the principles of application of urban renewal in Turkey. In this context, the economic and cultural benefits of regaining these areas and the neccessity to prevent the present deterioration process under the guidance of primarily urban renewal and multi- dimension principles are emphasized. In order to realize these goals, the principles of urban renovation should be determined beforehand in a manner consistent with our country's socio-economic and cultural conditions. This phase, it is explained, should be followed by legal and administrative regulations parallel to an efficient and chaos-proof planning process aimed at realizing urban renovation's goals. Also the changes needed in the design of the administrative organization and the assgning of the urban renovation duty to the administration are reminded as the preconditions of achieving the goals.
Benzer Tezler
- Kentsel mekanın, deprem risklerinin azaltılmasına yönelik yeniden organizasyonu ve bir toplumsal katılım süreci
Reorganization of urban space in order to mitigate earthquake risks, and a process for social participation
SÜLEYMAN BALYEMEZ
Doktora
Türkçe
2010
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LALE BERKÖZ
- Türkiye'de iç göçler, ayrışma olgusu ve toplumsal bütünleşme odaklı yerinde dönüşüm
Segregation in society due to internal migration in Turkey and the in-place urban transformation based on social integration
H. DUYGU ODACIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Sosyolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiDisiplinlerarası Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ GİRİTLİOĞLU
- Tarihi kent merkezlerinde planlama sorunları, Ankara Ulus Tarihi Kent Merkezi koruma ıslah imar planı örneğinin incelenmesi
Planning problems at historic city centers, case study of Ankara Ulus Historic Center urban regeneration project
TAMER FİDAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Şehircilik ve Bölge PlanlamaGazi ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜRKAY TÜDEŞ
YRD. DOÇ. DR. ŞULE TÜDEŞ
- Kentsel dönüşüm ve katılım ilişkisi: İzmir Karabağlar riskli alanı örneği
Relationship between urban transformation and participation: Case study of Karabağlar urban regeneration project
SELİN ÖZDEMİR GÜNEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Şehircilik ve Bölge PlanlamaYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İCLAL SEMA DİNÇER
- Kentsel dönüşüm finansmanının stratejik yönetimi
Strategic management of urban renewal finance
BÜŞRA ÖZBEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Kamu Yönetimiİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEVKİYE ŞENCE TÜRK