Taşıtlarda gürültü ve gürültünün kontrolü, taşıt gürültüsünün insan üzerindeki etkileri
Noise on vehicles and how to control noise on vehicles, the effects of vehicle noise on human beings
- Tez No: 128772
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İSMAİL YÜKSEK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Makine Mühendisliği, Mechanical Engineering
- Anahtar Kelimeler: Gürültü, gürültü kontrolü, gürültü ölçümü, trafik gürültüsü, motor gürültüsü, yanma gürültüsü, mekanik gürültü, egzoz gürültüsü, emme gürültüsü, lastik gürültüsü. xii, Noise, noise control, noise measurement, traffic noise, engine noise, combustion noise, mechanical noise, exhaust noise, absorption noise, tyre noise. xiii
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Konstrüksiyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 197
Özet
ÖZET Dünyada özellikle 20. yüzyılda çevresel konularda gösterilen hassasiyetle, su ve hava kirliliğinin yanı sıra gürültü de önemli bir kirlilik olarak kabul edilir olmuştur. Gürültü,“istenmeyen ses”olarak adlandırılmıştır. DİN 1320 standardı da“insan kulağının duyma frekansları çerçevesinde, sessizliği ya da duyulmak istenen sesi bozan, sağlığa zararlı olan ya da sıkıntı veren ses”tanımıyla yüksek seviyeli her sesi“gürültü”şeklinde ifade etmiştir. Motor gürültüsünün oluşumu, taşıtın hızı, kapasitesi, yükü gibi faktörlerin yanısıra bakımsız olmasına da bağlıdır. Motor gürültüsünün ana bileşenleri de, yanma gürültüsü, mekanik gürültü, giriş ve çıkış gürültüleridir. Motorun yüzeyinden çıkan ses, silindir basınç değişimlerinden, pistonların vurmalarından ve hareket eden parçaların seslerinden oluşur. Motorun çalışması esnasında motor bloğunun çeşitli yerlerinden, motor bloğuna etkiyen çeşitli kuvvetler vardır. Bunların en önemlileri gaz kuvvetleri ve atalet kuvvetleridir. Bu kuvvetlerin etkisiyle mekanik gürültüyü oluşturan en büyük bileşen, piston vurması gürültüsü açığa çıkar. Ayrıca yataklardaki ve birbirleriyle çalışan parçalar arasındaki toleranslar (boşluklar), mekanik gürültüye katkı yapan diğer bir sebeptir. Ayrıca zamanlama dişlisi, sübaplar, püskürtme sistemi, yağ pompası gibi parçaların çalışması da mekanik gürültüye katkıda bulunmaktadır. Yanma gürültüsü, silindirdeki basınç artış hızlarına bağlıdır. Sıkıştırma stroğunda hızla artan basınç veya ani basınç yükselişi motor gürültüsünün artmasının ana sebebidir. Silindirdeki bu basınç artışının yumuşatılması ile, yani basıncın daha yavaş artması sağlanır ise yanmadan kaynaklanan gürültü kontrol edilebilir. Basınç artışının yumuşatılabilmesi içinde, aşın doldurma, emme havasını ısıtma, ön püskürtme yapma, uygun ön yanma odası kullanılması gibi çareler kullanılmaktadır. Motordan çıkan yanmış gazların sebep olduğu egzoz gürültüsü, motorun dönme sayısı ile değişir. Hız azalırsa bütün olaylar yavaşlayacağı için gürültü basıncı da azalacaktır. Motorun yükü de çıkış basıncını dolayısıyla gürültüyü etkileyecektir. Egzoz gürültüsünün kontrolü de büyük oranda susturucularla yapılmaktadır. Emme gürültüsünün oluşumu aynı egzoz gürültüsü gibidir. Fakat sıcaklık ve basınç farkı büyüktür. Dolayısıyla emme gürültüsü egzoz gürültüsünden yaklaşık 10 dB(A) daha düşüktür. Hava filtreleri bir ölçüde susturucu görevi yaparlar. Motor gürültüsünün azaltılması için hem tasarım esnasında, hem de kaplama ve kılıflama, örtme gibi, montaj sırasında tedbirler alınması gerekmektedir. Motor gürültüsünü azaltmak ve engellemek için birçok yöntem bulunmaktadır, ancak bu yöntemlerin maliyet ve uygulanabilirlikleri ve motorun diğer özelliklerine ters etki yapmamaları da oldukça önemlidir. Lastik gürültüsü; tekerlek-yol temas yüzeyindeki profil elemanlarının arasında oluşan havanın temas yüzeyinin arkasından serbest kalması ve yol yüzeyiyle eğri lastik yüzeyi arasındaki havanın rezonansı ile, yol kaplamasının gözenekleri arasından havanın kaçması ile, yol kaplaması pürüzlülüğünün lastik profillerini titreştirmesi ile, tekerleğe uygulanan tahrik ve fren momentleri ile oluşur. Lastik gürültüsünü; temas yüzeyi profilini aracın güvenliğini azaltmayacak şekilde tasarlayarak, uygun malzeme seçimiyle lastiğin kullanılacak yol ve iklim şartlarına göre temas yüzeyi sertliğini ayarlayarak azaltmak mümkündür.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT With the emergence of sensitivity towards environmental issues, especially in the 20th century, noise has become to be recognized as a kind of significant pollution besides pollution of water and air. Noise has been defined as“unpleasant, unwanted sound”. With the definition of“the sound that disturbs the silence or the desired sound, impairing health or having an unpleasant sound within the auditory frequencies of human ear”DIN 1320 standard defined every sound with high frequency as“noise”. Formation of engine noise depends on factors such as speed of the vehicle, capacity, load thereof and lack of maintenance or repair. Main compounds of engine noise are noise of combustion, mechanical noise, intake and exhaust noises. Sound that sources from the surface of the engine consists of cylinder pressure changes, beats of pistons and sounds of moving parts. There are different forces that affect the engine block during operation of engine. Gas and inertia forces are among the most important forces. Piston beating noise occurs as the greatest compound forming the mechanical noise with the impact of these forces. Moreover tolerance (gaps) between bearings and parts working together is another reason that contributes to mechanical noise. Furthermore working of parts such as timing gear, valves, injection system, grease pump contributes to mechanical noise. Combustion noise is dependent on pressure increase rates in cylinder. Rapidly increasing pressure in compression stroke or sudden pressure rise are the main reasons of increase in motor noise. Alleviation of such pressure increase in cylinder (namely, ensuring the pressure increase more slowly) noise resulting from combustion can be controlled. Methods such as over-filling, heating absorption air, performing preliminary injection and using proper combustion chamber are used so as to alleviate pressure increase. Exhaust noise caused by combusted gas from engine varies with number of engine rotation. As rate drops, noise pressure will consequently be less, since all events will slow down. On the other hand engine load will affect exhaust pressure and as a consequence it will affect noise. Silencers are used most of the time in order to control the exhaust noise. Formation of absorption noise is similar to that of exhaust noise. However, difference of temperature and pressure is great. Therefore absorption noise is approximately 10dB(A) less than exhaust noise. Air filters act as silencers to a certain extent. For decreasing engine noise, measures should be taken both during design phase and installation phase including covering and sheathing. There are many methods available for decreasing and inhibiting engine noise, nevertheless cost-effectiveness and feasibility of such methods are of importance, as well as their quality capable of not causing adverse impact on other features of the engine. Tyre noise forms due to following factors: release of air occurring between profile elements on wheel-road contact surface behind the contact surface; resonance of air between road surface and curved tyre surface; escape of air between the pores of road coat; roughness of road coat causing vibration in tyre profiles and drive and brake moments applied to the wheel. It is possible to diminish tyre noise by designing contact surface profile in a manner that will not reduce the safety of vehicle and adjusting contact surface hardness of the tyre in line with related road and climatic conditions through choice of proper material.
Benzer Tezler
- Bina cephelerinin ses yalıtım performanslarının değerlendirilmesi: Taksim-Beşiktaş örneği
Evaluation of the sound insulation of building facades: A sample of Taksim-Beşiktaş
AYÇE DÖŞEMECİLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVTAP YILMAZ DEMİRKALE
- Motorlu taşıtlarda gürültü emisyonu ve kontrolü
Noise emission pollution and pollution control for engine vehicles
MİKAİL BAYSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Makine MühendisliğiMarmara ÜniversitesiMakine Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET TEKİN
- Lastik-yol gürültüsü
Tire-road noise
FATİH BAY
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Makine Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET GÜNEY
- Investigation of acoustic and dynamic properties of weatherstrips used in vehicle doors
Havacılık ve otomotiv sektöründe kullanılan kapı sızdırmazlık elemanlarının akustik ve dinamik özelliklerinin incelenmesi
ORÇUN SAF
Doktora
İngilizce
2022
Fizik ve Fizik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALUK EROL