Geri Dön

Chemical characterization and provenance studies of archeological samples

Arkeolojik eserlerin kimyasal analizleri ve köken tayini

  1. Tez No: 139271
  2. Yazar: IŞIK RIZA TÜRKMEN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HASAN ERTEN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Kimya, Chemistry
  6. Anahtar Kelimeler: Sinop, Ereğli, Ibn Hani, Tanais, Gorgippia, Colchian, Pseudo Colchian, Amfora, Kiremit, Tübülür, Atölye, Kimyasal Analiz, Köken Tayini, Toz X-Işım Kırınımı, X-Işım Floresans Spektroskopisi, Temel Bileşenlerine Ayırma Yöntemi, Kümeleme Yöntemi. vı, Sinop, Heraclea Pontica, Ibn Hani, Tanais, Gorgippia, Colchis, Colchian, Pseudo- Colchian, Amphora, Tile, Tubulure, Workshop, Chemical Composition, Provenance, Powder X-Ray Diffraction, X-Ray Fluorescence Spectroscopy, Principal Component Analysis, Cluster Analysis. IV
  7. Yıl: 2003
  8. Dil: İngilizce
  9. Üniversite: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
  10. Enstitü: Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Kimya Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 100

Özet

ÖZET ARKEOLOJİK ESERLERİN KİMYASAL ANALİZLERİ VE KÖKEN TAYİNİ IŞIK RIZA TÜRKMEN Kimya Bölümü Yüksek Lisans Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Hasan N. Erten Eylül 2003 Arkeolojik eserlerin kimyasal analizi sonucu elde edilen veriler, bu eserlerin üretiminde kullanılan hammaddeler ve eserlerin üretim teknikleri hakkında bilgi edinmemizi sağlar. Bunun yanında ticari değeri olan örneklerin köken tayinleri tarih öncesi ticari ilişkilerin anlaşılmasına yardım eder. Bu çalışmada Türkiye'nin Karadeniz Bölgesinden Sinop ve Ereğli, Suriye'nin Doğu Akdeniz kıyısından Ibn Hani, ve Rusya'nın Kuzey Karadeniz kesimlerinden Tanais ve Gorgippia'dan gelen amfora örneklerinin, kimyasal analizleri ve köken tayinleri yapılmıştır. Analizler sırasında mineral kompozisyonları X-ışını kırınımı yöntemiyle, elementel kompozisyonlar ise X-ışını floresans spektroskopisi ile bulunmuştur. Örneklerin kökenlerinin bulunmasında, elementel kompozisyonlar, temel bileşenlerine ayırma ve kümeleme metotları ile istatistiksel olarak yorumlanmıştır. Her iki istatistiksel yöntemden elde edilen sonuçların birbirini tamamlayıcı ve birbirleriyle uyum içinde oldukarı gözlenmiştir.Çalışmalar sonucunda Demirci-Sinop yöresinden gelen pembe, kırmızı ve beyaz hamurlu amforaların hepsinin kuvartz, feldispar, piroksen, kalsit ve hematit minerallerinden oluştuğu; ancak bu minerallerin miktarlarinin amfora tipi ve rengine göre değiştiği görülmüştür. Mineral komposizyonlari ve miktarları göz önüne alınarak pişirme sıcaklığı, kırmızı hamurlu amforalar için 800-850 °C, beyaz hamurlu amforalar içinse 900-95 0°C olarak belirlenmiştir. Diğer yandan kırmızı hamurlu amforalardaki rengi hematit minerallerinin verdiği kanısına varılmıştır. Kırmızı hamurlu amforalardan daha yüksek sıcaklıklarda pişen beyaz hamurlu amforalarda ise yüksek pişirme sıcaklığında özellikle piroksen minerallerinin oluşması beyaz renge sebebiyet vermiştir. Örneklerin köken tayinlerinde Ca, Fe, Ti, Ni, Rb ve Sr elementlerinin örnekler içindeki miktarları belirleyici olmuştur. Temel bileşenlerine ayırma ve kümeleme yöntemleri göstermiştir ki Ibn Hani ve Antakya'dan gelen beyaz hamurlu anforalar ile Tanais'ten gelen“havuç”tipli kırmızı hamurlu amfora Sinop kökenlidir. Diğer yandan Tanais ve Ereğli'den gelen beyaz hamurlu amforaların birbirine benzediği fakat Sinop'takilerden farklı olduğu görülmüştür. Gorgippia'dan gelen“Colchian”amforalarının ve morfolojik olarak“Colchian”amforalarına benzeyen fakat kendilerine özgü hamur bileşimleri nedeniyle“Pseudo- Colchian”olarak anılan amforaların diğer örneklere göre farklılıklar içerdiği görülmüştür. Aynı zamanda bu amforaların birbirleri içerisinde de bazı farklılıklar taşıdıkları gözlenmiştir. Örneklerin mineral yapılarının karşılaştırılması da istatiksel yöntemlerle yapılan köken tayini sonuçlarını destekleyen sonuçlar ortaya koymuştur.

Özet (Çeviri)

ABSTRACT CHEMICAL CHARACTERIZATION AND PROVENANCE STUDIES OF ARCHEOLOGICAL SAMPLES IŞIK RIZA TURKMEN M.S. in Chemistry Supervisor Prof. Dr. Hasan N. Erten September 2003 Data that is collected by chemical analyses of the archeological samples can be used to find out the the raw materials used and the techniques practiced in the ancient pottery production. In addition, provenance studies of archeological samples that are commercially important may give an idea on the commercial relationships between the past civilizations. This study was conducted to investigate the chemical compositions and provenance of the amphora samples that are found around Sinop and Heraclea Pontica (Black Sea Coast) in Turkey, Ibn-Hani (Eastern Mediterranean Coast) in Syria, Tanais and Gorgippia on Northern Black Sea region of Russia. Some amphorae, which are morphologically similar to those of Colchian amphorae, but having apparently distinctive clay properties, are called Pseudo-Colchian, and they were also analyzed during the studies. The mineral compositions of the samples were found out by powder X-Ray Diffraction analyses, and the elemental compositions were sought by X-Ray Fluorescence spectroscopy. Principal component analysis and cluster analysis are applied to the data collected from XRF measurements for the provenance classification of the samples. The results obtained from both statistical methods complemented each others and were in good agreement. iiiAccording to the results of this study, the pink clay, red clay and white clay amphorae from Sinop are all found to be composed of the minerals quartz, feldspars, pyroxenes, calcite and hematite, but varying in amounts with respect to type and color. Considering the mineralogical compositions, it is proposed that the average baking temperature of the red clay amphorae is around 800 - 850 °C whereas it is around 950 °C for the white clay ones. The red color observed for the red clay Sinopean amphorae was attributed to the presence of hematite minerals. On the other hand white color was attributed to the formation of mineral phases such as pyroxenes, throughout the chemical reactions that take place in the clay matrix at higher baking tempertures and low oxidation environments for the white clay Sinopean amphorae. In provenance classification of the samples, it was found that the separations between the samples occur mainly due to variations in the concentration of elements Ca, Fe, Ti, Ni, Rb and Sr. White clay amphorae from Antioch and Ibn Hani, and the red clay carrot type amphora from Tanais are found to be the Sinopean production. On the other hand, the white clay amphorae from Tanais was found to be more similar to the ones from Heraclea Pontica and different from those of Sinop. The colchian amphorae from Gorgippia and Pseudo-Colchian amphorae were found to represent typical differences from all other samples, but also from each others.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    338572

    Characterization of Emecik limestone figurines for provenance

    Hammadde kaynağı kapsamında Emecik kireçtaşı heykelciklerinin nitelendirilmesi

    ÜFTADE MUŞKARA

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2013

    ArkeolojiOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Arkeometri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. O. YAVUZ ATAMAN

    PROF. DR. NUMAN TUNA

  2. Tez No

    350387

    Alkali ve kurşun alkali sırların yapısının Raman Spektroskopisi ile karakterizasyonu

    Characterization of structure of alkali and lead-alkali glazes by Raman Spectrometry

    GÜLSU ŞİMŞEK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    Arkeometriİstanbul Teknik Üniversitesi

    İleri Teknolojiler Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. A. EMEL GEÇKİNLİ

  3. Tez No

    322838

    Çukurova bölgesindeki (Kilikya) bazı tarihi yapılarda kullanılan harçların karakterizasyonu ve onarım harçları için öneriler

    Characterization of historic mortars and plasters in Çukurova region and proposals for repair mortars

    IŞIL POLAT PEKMEZCİ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMET ERSEN

  4. Tez No

    445048

    Provenance study of the Late Bronze Age Cypriote potteries: White slip and monochrome wares from tell Atchana/the Ancient Alalakh (Hatay) and archaeometrical approachs

    Atchana Höyük'te (Antik Alalak) Geç Bronz Çağına ait Kıbrıs seramik buluntularının (white slip ve monochrome) laynak alan analizi ve arkeometrik açıdan incelenmesi

    SİNEM HACIOSMANOĞLU

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2016

    Arkeolojiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Jeoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. GÜRSEL SUNAL

  5. Tez No

    352013

    Uranyum zenginlik ölçer prensibine göre uranyum malzemelerde 235U zenginliğinin ölçülmesinde belirli bir kaynak-dedektör geometrisinde soğurucu ve kolimatör etkisinin incelenmesi

    Investigation of absorbers and collimator effect on the measurement of 235U enrichment degree in uranium materials in a given source-detector geometry by using uranium enrichment meter technique

    ALPTUĞ ÖZER YÜKSEL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Fizik ve Fizik MühendisliğiAnkara Üniversitesi

    Medikal Fizik Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HALUK YÜCEL

Geri Dön