Taşkale çevresinin (Karaman doğusu/Orta Toros) jeomorfolojisi
Geomorphology of the Taşkale surrounding
- Tez No: 141021
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. İHSAN ÇİÇEK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Fiziki Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 194
Özet
ÖZET Taşkale Kasabası, iç Anadolu'nun, güney kesimlerinde, Toros Dağlarının iç yamacında. Karaman İlinin doğusunda yer almaktadır. Bu kasabanın kurulduğu Yeşildere Kanyonu ile daha güneydeki İncesu akarsularının havzaları araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Yeşildere ile İncesu akarsuları arasındaki ilişkiler karmaşık karstik. fluvial ve tektonik olaylar sonucunda gerçekleşmiştir. Güneyde Bolkar Dağlarfnın, kuzeyde ise Konya kapalı havzasının ortamsal koşullarından etkilenen bu bölgede, çeşitli jeolojik birimler bir arada bulunmaktadır. Paleozoik ve Mesozoik yaşlı ve genellikle karbonatlı birimler, post orojenik dönemde oluşan Orta Miyosen kireçtaşları ile örtülüdür. Bu kayaçlarda karstlaşmayı belirleyen birincil (kökensel) ve ikincil (şekillendirici) etmenlerin uygunluğuna bağlı olarak, yoğun bir karst gelişmiştir. Farklı tabakalanma ve litoloji özelliklerine sahip olan bu kayaçlarda karstik yerşekillerini görmek mümkündür. Bölgede gözlenen karstik şekillerin büyük bir bölümü paleokarstik dönemde (Miyosen-Pliyosen) oluşmuş, bazı bölgelerde ise paleo ve neo karst (Kuaterner) iç içe geçmiştir. Ancak; Miyosen kayaçlarının lito-stratigrafik özellikleri, bölgede sığ ve yayvan karstik şekillerin oluşmasına neden olmuştur. Oligosen sonunda Anadolu Paratetis ile Neotetis arasında yükselerek yassı bir kara yüzeyi halini almıştır. Üst Burdigaliyen-Langiyen'de gelişen gerilme tektoniği nedeniyle, bölgede bir deniz açılmış ve sahada denizel sedimantasyon başlamıştır. Serravaliyen sonunda, Arap levhasının, Anadolu levhasına çarpmasıyla, deniz bölgeden çekilmiş, Orta Miyosen formasyonları deniz tabanından kıvrılarak yükselmiştir. Tortoniyen sonlarında havza ve sırtlardan oluşan paleorelief, Messiniyen'de yaşanan tuzluluk krizi nedeniyle içerisinde playaların bulunduğu geniş aşınım ortamlarına dönüşmüştür. Konya Havzası da böyle bir havza halini almış, bu büyük playanın çevresinde geniş pediment sistemleri oluşmuştur. Taşkale çevresindeki ilk karstik şekiller bu evrede oluşmaya başladıysa da giderek kuraklaşan iklim karstlaşmanın duraklamasına neden olmuştur. Pliyosen'de bölgenin tektonik bakımdan durağan olması ve giderek artan fluvial aşınım sahada oldukça düz bir aşınım yüzeyinin oluşmasını sağlamıştır. Ayrıca KB-GD (NW-SE) doğrultulu ilk akarsu ağı oluşmaya başlamış, yeraltında da mağara sistemleri ortaya çıkmıştır. Pliyosen sonlarında Konya Havzasında sübsidansın artmasından dolayı, Pliyosen yaşlı akarsu ağı ve karst sistemleri parçalanmaya başlamıştır. Bu evrede İncesu Deresi havzasını genişleterek Bolkar Dağlarına kadar uzanmıştır. Bu genişleme karst depresyonlarının ve mağara sistemlerinin aleyhine gerçeklemiş, İncesu-Asarini-Kartiçi Mağaralar sistemi parçalara ayrılmıştır.En Alt Pleistosen'de karstlaşma ve fluvial aşınım hız kazanmıştır. Yeşildere karstik ve tektonik hatları izleyerek doğuya doğru yön değiştirmiş. KB-GD (NW-SE) doğrultulu konsekant dereleri kaparak havzasını genişletmiştir. Bu gelişimsel süreç, Yeşildere'nin hızla gömülmesine ve İncesu Deresinin yeraltından kapılmasına neden olmuş ve bunun sonucunda Gürleyik Mağarası oluşmuştur. Kapma olayı İncesu Deresinin gelişimini durdurmuş, Yeşildere bölgedeki karstik şekilleri parçalamış ve dış drenaja açmıştır. Diğer taraftan platonun üzerindeki bazı vadiler karstlaşmış, dolin ve fluvio-karstik depresyonlara dönüşmüştür. Pleistosen boyunca glasyal ve interglasyal dönemlilik etkisini göstermiş, Konya Havzasında pluvial bir göl oluşmuştur. Yeşildere 200 m derinliğinde bir kanyon vadi kazmış, drenajı büyük ölçüde kendine çevirmiştir. Platonun üzerinde eski karstik depresyonlarda ikinci bir taban gelişimi olmuş, yüzey yüzlerce dolin tarafından işgal edilmiştir. Karstlaşmanın ileri evrelerinde dolinler bütün yüzeyi kaplamış, güney kesimler poligonal karsl sahası halini almıştır. Geçirimsiz birimlerin yüzeye çok yakın bir karstik taban düzeyi oluşturması ve yarılmanın derinliği nedeniyle, Yeşildere Vadisinde kütle hareketleri başlamıştır. Yeşildere bu dönemde Konya pluvial gölünün kenarında büyük bir birikinti yelpaze-deltası oluşturmuştur. Holosen'de bitki örtüsünün ortadan kalkmasıyla beraber erozyon artmış, saha bu dönemde geniş lapya ve taş alanlarıyla kaplanmıştır. Bu olaylar dizisi bölgede Epiorojenik sığ karsta ait, Epiorojenik yatay karstın oluşmasını sağlamıştır. Sahada Karaisalı Formasyonunu oluşturan birimlerin karmaşık litolojik özellikleri, aynı formasyon içerisinde çok katlı, asılı karst sistemlerinin gelişmesini sağlamıştır. Yarılmayla akarsular alt birimlerde karstlaşmış, böylece tabaka arası karstın tipik şekilleri ortaya çıkmıştır. Yüzeyde ise karstik gelişim lito-stratigrafik özelliklerden dolayı yanal olarak sürmektedir. ABSTRACT Taşkale town is at the south part of Central Anatolia at internal slope of the Taurus Mountains and in the east of Karaman. The Yeşildere canyon in which this town is settled and the basins of İncesu rivers, which are in lower South are the subjects of this research. The connections between Yeşildere and İncesu rivers has come out as a result of complex karstic, fluvial and tectonic events. Various geological units exist together in this area which is affected by Bolkar Mountains in the south and by environmental conditions of Konya closed-basin in the north. İt is covered with Paleozoic and Mesozoik units which are old and usually full of carbonate
Özet (Çeviri)
En Alt Pleistosen'de karstlaşma ve fluvial aşınım hız kazanmıştır. Yeşildere karstik ve tektonik hatları izleyerek doğuya doğru yön değiştirmiş. KB-GD (NW-SE) doğrultulu konsekant dereleri kaparak havzasını genişletmiştir. Bu gelişimsel süreç, Yeşildere'nin hızla gömülmesine ve İncesu Deresinin yeraltından kapılmasına neden olmuş ve bunun sonucunda Gürleyik Mağarası oluşmuştur. Kapma olayı İncesu Deresinin gelişimini durdurmuş, Yeşildere bölgedeki karstik şekilleri parçalamış ve dış drenaja açmıştır. Diğer taraftan platonun üzerindeki bazı vadiler karstlaşmış, dolin ve fluvio-karstik depresyonlara dönüşmüştür. Pleistosen boyunca glasyal ve interglasyal dönemlilik etkisini göstermiş, Konya Havzasında pluvial bir göl oluşmuştur. Yeşildere 200 m derinliğinde bir kanyon vadi kazmış, drenajı büyük ölçüde kendine çevirmiştir. Platonun üzerinde eski karstik depresyonlarda ikinci bir taban gelişimi olmuş, yüzey yüzlerce dolin tarafından işgal edilmiştir. Karstlaşmanın ileri evrelerinde dolinler bütün yüzeyi kaplamış, güney kesimler poligonal karsl sahası halini almıştır. Geçirimsiz birimlerin yüzeye çok yakın bir karstik taban düzeyi oluşturması ve yarılmanın derinliği nedeniyle, Yeşildere Vadisinde kütle hareketleri başlamıştır. Yeşildere bu dönemde Konya pluvial gölünün kenarında büyük bir birikinti yelpaze-deltası oluşturmuştur. Holosen'de bitki örtüsünün ortadan kalkmasıyla beraber erozyon artmış, saha bu dönemde geniş lapya ve taş alanlarıyla kaplanmıştır. Bu olaylar dizisi bölgede Epiorojenik sığ karsta ait, Epiorojenik yatay karstın oluşmasını sağlamıştır. Sahada Karaisalı Formasyonunu oluşturan birimlerin karmaşık litolojik özellikleri, aynı formasyon içerisinde çok katlı, asılı karst sistemlerinin gelişmesini sağlamıştır. Yarılmayla akarsular alt birimlerde karstlaşmış, böylece tabaka arası karstın tipik şekilleri ortaya çıkmıştır. Yüzeyde ise karstik gelişim lito-stratigrafik özelliklerden dolayı yanal olarak sürmektedir. ABSTRACT Taşkale town is at the south part of Central Anatolia at internal slope of the Taurus Mountains and in the east of Karaman. The Yeşildere canyon in which this town is settled and the basins of İncesu rivers, which are in lower South are the subjects of this research. The connections between Yeşildere and İncesu rivers has come out as a result of complex karstic, fluvial and tectonic events. Various geological units exist together in this area which is affected by Bolkar Mountains in the south and by environmental conditions of Konya closed-basin in the north. İt is covered with Paleozoic and Mesozoik units which are old and usually full of carbonateand limestones which come out in the post orogenic period. A dense karst is formed depending on suitability of primary (genetic) and secondary (former) processes. On these rocks it is possible to see karstic and structural landforms that have different stratigraphic and lithologycal characterictics. A large amount of karstic landforms in this area is formed in the paleokarstic period and in some areas, paleo and neokarstic landforms are seen in mesh. But, the litho- stratigraphic characteristic of Miocen rocks caused shallow and broad karstic forms to be seen in this area. Anatolian area, as a result of Oligocen, has become a flat earth surface by rising up between Paratethis and Neotethis. A sea is occured and a sedimantation began to be seen at the area, because of the developing stretch tectonic. At Upper Burdigalien-Langhien because of Serravelien and as a result of crash of Arabian plate to Anatolia plate, the sea withdrew from the area and Middle Miocene formations rose up from sea base by being curled. Paleorelief which is constituted by basins and ranges at the end of Tortonien turned into playa environment because of the draught crises in Messinien. Konya Basin has also became such a basin and formed large pediplein systems around this large playa. Even though the first karstic landforms around Taşkale began to come out at this phase, hiperarid climate stopped karstification. As the area is tectonicly stable and increasing fluvial erosion enabled a very flat etchplain to come out at the Pliocene, tn addition, the frist river net began to come out in the direction of NW-SE and cavern systems come out underground. Because of the increase of the subsidence at Konya Basin at the end of Pliocene, Pliocene aged-river net and karst systems began to be broken in to pieces. At this phase the incesu river making it's basins broader has streched to the Bolkar Mountains. This broadening againist karstic depresions and cavern systems and İncesu-Asarini-Kartiçi Cavern systems broke into pieces. Karstification reached to the top at the Pre Pluvial Pleistocene and fluvial erosion gained speed. Yeşildere changed direction through the east by following karstic and tectonic lines and brodened it's basin capturing NW-SE directioned consequent-rivers. This growing period, caused Yeşildere to be buried quickly and İncesu river to be captured underground. And as a consequence of this, Giirleyik Cave has come out. To be captured stopped the growth of İncesu river. Yeşildere broke the karstic landforms in the area in to pieces and opened to external drainage. On the other hand, some valleys on plateus have karstified and turned into doline and fluvio-karstic depressions. Through Pleistocene, glasial and interglasial period has become affective and a pluvial lake came out at Konya Basin. Yeşildere has eroded a canyon at the 200mt deep andturned the drainage to itself. A second base growth has become at the old karstic depressions on the plateau, the surface has become full of hundreds of doliens. İn the following phase of karstification the doliens covered all the surface and south parts, has turned into polygonal karst area. İn Yeşildere valley, the mass movements began to occur as a result of impermable units to cause a karstic base-level which is near surface and deepness of split. Yeşildere made a huge accumulated fan delta near Konya pluvial lake. The erosion increased with the disppearance of plant-cover in Holocene and so the area has been covered with large lapies and rock shelds at this period. The area was settled at this period. This chain of events, enabled Epiorogenic horizontal karst that belongs to Epiorogenic shallow karst to come out at this area. The complex lithological characteristic of the units which constitutes the formation with Karaisalı caused multi-layered, hanging karst systems in the same formation to grow, the rivers has been karstified at sub-units because of spliting, and so the typical forms of interstratal karst has come out. Karstic growth at the surface, because of lithostratigraphic qualifications, keeps on laterally. Şekil Listesi Şekil 1 : Çatal Dağı (1907m) çevresinin jeolojik kesiti. Şekil 2: Celepönü Tepe ölçülü stratigrafik kesiti (Pampal 1989). Şekil 3 : Araştırma alanının genel stratigrafik kesiti (Pampal 1989). Şekil 4 : Kalif Deresi (Yeşildere Kasabasının güneyinde) vadisinin jeolojik kesiti (Koçyiğit 1978). Şekil 5 : Erol'a göre Türkiye'de yerşekli sistemleri (Erol, 1991). Şekil 6 : Araştırma alanının bileşik profil ile oluşturulan relief sistemleri modeli. Şekil 7 : Jeolojik formasyonlar ve yaşıt oldukları aşınım dönemleri. Şekil 8 : İncesu Deresi vadisinin Gödet Köyü kuzeyindeki kesiti. Şekil 9 : Seki mevkiinde Yeşildere Vadisinin evrimi. Şekil 10 : İbrala Barajı' nın bulunduğu kesimin jeolojik kesiti. Şekil 1 1 : Yeşildere'nin yayvan yelpaze deltası (Selerek Yelpazesi) (Karabıyıkoğlu,2003). Şekil 12 : Karaisalı Formasyonunun litolojik özellikleri (Pampal 1989). Şekil 13 : Miyosen istifinin İbrala Vadisindeki özellikleri (Blumenthal,1956). Şekil 14 : Çatal Dağı çevresinde gözlenen 41 çatlak sisteminin uzanımıyla, çevredeki 1 16 dolin ve uvala arasındaki ilişkiyi gösteren gül diyagramları. Şekil 15 : Taşkale çevresinde yer alan 32 fay ve 4 çizgisellik ile Taşkale Platosunun farklı bölgelerinden alınmış 213 dolin ve uvala uzun ekseni gül diyagramları.
Benzer Tezler
- Place and community driven conservation and empowerment in historic rural landscapes: Principles and strategies for Taşkale village, Turkey
Tarihi kırsal peyzajlarda yer ve toplum odaklı koruma ve güçlendirme: Taşkale Kasabası için ilkeler ve stratejiler
EMİNE ÇİĞDEM ASRAV
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE GÜLİZ BİLGİN ALTINÖZ
- 18. yy Nedîm Divanı'na ait bir şiirin görselleştirilmesi
Visualizing a poem from the 18. century Divan of Nedîm
NEŞE EFE
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. ÖMER FARUK TAŞKALE
- Taşkale yerleşim alanı'nın yönetim planı ve UNESCO dünya miras geçici listesi adaylık denemesi
Management plan and UNESCO world heritage tentative list nomination draft for taşkale historic settlement
RUKİYE MERVE KİLİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkNecmettin Erbakan ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLŞEN DİŞLİ
- Gebeliği ve bebeği etkileyen faktörlerin araştırılması
Analysis of risk factors affecting pregnancy and fetus
TUNCAY TAŞKALE
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
1997
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıSelçuk ÜniversitesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALUK YAVUZ