Eklem hastalıklarının yaşam biçimiyle ilişkisi:Anadolu toplulukları örneği
The Relations of joint diseases to models of life: The example of Ancient Anatolian populations
- Tez No: 144090
- Danışmanlar: PROF.DR. METİN ÖZBEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Antropoloji, Sosyoloji, Anthropology, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Antropoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 277
Özet
ÖZET Osteoartrit sinoviyal eklemlerdeki iltihapsız hastalık olarak tanımlanmaktadır. Etiyolojisinde yaş, cinsiyet, genetik faktörler, travma ve diğer hastalılar gibi birçok faktör bulunmakla birlikte, bu hastalığın en önemli nedenim mekanik stres oluşturmaktadır. Bu nedenle arkeolojik materyallerde en fazla karşılaşılan patolojik oluşumdur. Yaşam biçiminde meydana gelen değişim, insanın fiziksel aktivitesini önemli ölçüde etkilemesi nedeniyle, toplumların yaşam biçimlerine bağlı olarak zaman içerisinde osteoartritin sıklığı da değişmiştir. Kültürel değişimin hızlı bir şekilde yaşandığı Anadolu toplumları üzerinde yapılan bu çalışma, yaşam biçiminde meydana gelen değişim ile osteoartrit arasındaki ilişkiyi ele almaktadır. Bu çerçevede 10 bin yıllık zaman içerisinde osteoartiritin sıklığında nasıl bir değişim olduğu çözümlenmeye çalışılmıştır. Hastalığın cinsiyet ve yaş gruplarına göre nasıl değiştiği; dönemlere göre osteoartrit sıklığında ve hastalığın etkilediği bölgelerde ne gibi bir değişimin meydana geldiği belirlenmeye çalışılmış; hastalık sıklığının yaşam biçimindeki farklılıklann belirlenmesinde kullanılıp kullanılmayacağı test edilmiştir Yukarıda tanımlanan sorulan yanıtlayabilmek amacıyla Anadolu'nun farklı bölgelerinden gün ışığına çıkarılan ve farklı dönemlere tarihlendirilen 14 arkeolojik merkezden 622 birey incelenmiştir. 622 iskeletin % 71,2'sinde dejeneratif eklem hastalığı tespit edilmiştir. Neolitik Dönem' de yüksek olan hastalık oranının Bronz ve Demir Çağı'nda azaldığı, Helenistik Dönem'le birlikte artış göstererek Yakınçağ'da en üst düzeye ulaştığı belirlenmiştir. Neolitik Çağ' da yüksek olan eklem hastalıklarından yoğun fiziksel aktivite, silah kullanımı ve yer değiştirmeye dayalı toplumsal hareketlilik sorumlu tutulmuştur. Hastalık oranının Neolitik' i izleyen dönemlerde azalmasında tarıma geçişle birlikte farklı iş kollarının da gelişmesinin etkili olduğu düşünülmektedir. Yaşam biçimi tarımsal faliyetlere dayanan topluluklarda iş gücünün artmasına paralel olarak osteoartrit oranında da artış meydana gelmektedir. Osteoatritin sıklığı önce azalan sonra artan bir yapı sergilemekle birlikte, oranın geçmişten günümüze doğru bir artış gösterdiği söylenebilir.Ill Hastalığın yalnızca oransal dağılımının değil, etkilediği eklem bölgelerinin de dönemlere göre farklılaştığı belirlenmiştir. Neoütik dönemde en çok omuz, dirsek ve diz hastalanırken Helenistik, Roma ve Yakınçağ tarım toplumlarında kalça dana fazla etkilenmiştir. Neolitik Dönem Dünya'mn diğer bölgelerindeki avcı-toplayıcı ekonomiye sahip topluluklara hastalığın dizilimi açısından benzer iken, tarım ekonomisinin birbirlerinden faklı olması nedeniyle dizilim ve şiddetinin de birbirlerinden belirgin ölçüde farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Anadolu tarım toplumları, diğer topluluklara olan benzerliklerinden daha çok birbirlerine benzemektedir. Erkeklerin kadınlardan daha fazla hastalandıkları saptanmış olmakla birlikte, bu her dönem ve topluluk için geçerli değildir. Erkekler üst ekstremitelerde, kadınlar ise alt ekstremite daha fazla eklem hastalığına sahiptir. Üst taraf eklemlerinin yaşam biçimi ve fiziksel aktiviteyi daha iyi yansıttığından hareketle, erkeklerin kadınlardan daha ağır fiziksel yüklenme altında kaldıklarını söylemek olasıdır. Erkeklerdeki osteoartrit oramn yüksek olmasında etkili olan bir diğer faktör ise travmadır. Her iki cinsiyet grubunda hastalığın sıklığı geçmişten günümüze artmakla birlikte, kadınlardaki oransal artış erkeklerden daha fazladır. Bu artış, kadınlardaki iş yükünün zamanla arttığı biçiminde yorumlanmıştır. Anadolu topluluklarında hastalığın genç yaşlardan itibaren görülmeye başlaması, mekanik stresin, dolayısıyla çalışma yaşamının erken yaşlarda başladığım göstermektedir. Bununla birlikte, hastalığın hem sıklığı, hem de şiddeti yaşa bağlı olarak artmaktadır. Dejeneratif lezyonlar nerdeyse tüm yaşlı bireylerde bulunmaktadır. Neolitik ve Bronz topluluklarıyla karşılaştırıldığında yaşlıların dört kat daha fazla temsil edildiği Yakınçağ topluluklarında, yüksek sıklıktaki osteoartritten yaşam biçimi kadar yaşm da etkili olduğu anlaşılmaktadır. Bu verilerden hareketle, osteoartritin toplulukların genel yaşam biçimleri hakkında ip uçları taşıdığım söylemek mümkündür. Ancak osteoartrit tek başına, bireylerin ya da toplulukların spesifik uğraş alanları hakkında bilgi vermekten oldukça uzaktır.
Özet (Çeviri)
SUMMARY Osteoarthritis is described as a non-inflammatory disease in the synovial joints. Thoug factors such as age, sex, genetic factors, trauma and other diseases are present in its etiology, its most important cause is physical stress. For this reason, it is the most frequently observed pathological formation in the archaeological material. Since changes in lifestyle act upon human physical activity, the frequency of osteoarthritis changes through time along with modifications in the modes of life of populations. In this investigation on Anatolian populations which have lived through rapid cultural changes, the correlation between the changes in the modes of life and the occurrence of osteoarthritis is looked for. In this framework, the changes in the frequency of the disease throughout a period of ten thousand years are investigated. The patterns of change in the disease according to age and sex, its frequency throughout different periods and the areas affected by it are analyzed; and the possibility to use the disease as an indicator of the changes in lifestyle is tested. To be able to answer the questions stated above, 622 individuals from 14 archaeological sites in different parts of Anatolia belonging to different historical periods are studied. 71,2 % of the 622 skeletons were found to display the symptoms of the disease. It was also observed that the rate of the disease, quite high during the Neolithic Age decreased during the Bronze and the Iron ages, but that this tendency was reversed with the Hellenistic age and showed a constant increase, reaching its peak in modern times. The high frequency in the Neolithic may be explained by the intense physical activity, the use of arms and population displacements. The rise in the level of the division of labor following the passage to agriculture accounts for the decrease in the rate of the disease; but with the intensification of labor in agricultural societies the rate of the disease displays an obvious rise. Thus, after the slight fall following the incipient farming, the disease may be said to display a constant rise throughout agricultural history.It has been observed that not only the ratio but also the parts affected by osteoarthritis differ throughout time. Though shoulders, elbows and knees are mostly affected by the disease throughout the Neolithic period, hip disorders become more prominent, starting with the Hellenistic period and continue to be so throughout Roman and modern ages. While the configuration of osteoarthritis during Anatolian Neolithic resembles that of the hunter-gatherer societies of other parts of the world, the differentiation of agricultural societies brings forth a similar differentiation in the configuration as well as the intensity of the disease. The Anatolian farmers resemble more to each other than to other agricultural societies. Though it was affirmed that men are more prone to osteoarthritis than women, this is not always the case. Men tend to have osteoarthritis in their upper extremities and women in their lower parts. Since upper joints reflect the mode of life and physical activities better, it is possible to deduce that men are under heavier physical burden then women. Another factor which accounts for higher occurrence of the disease in men is trauma. Though the rate of the disease rises in both sexes throughout time, the increase ratio in women is higher; which may indicate the gradual intensification of female labor. The occurrence of the disease in the Anatolian populations at relatively early ages indicates that physical stress, and hence labor process starts relatively early. But the frequency and intensity of the disease rises with age, and degenerative lesions are observable on almost all the elders. In the modern populations where the elders are represented four times as much than in Neolithic and Bronze age groups, the high ratio of osteoarthritis indicates that age, as well as the mode of life is an important factor in the occurrence of osteoarthritis. These data imply that osteoarthritis may be taken as an indicator of the lifestyles of populations; though taken in isolation, it hardly informs us of the specific activities of individuals or populations.
Benzer Tezler
- Sanatçı intiharı bağlamında Arshile Gorky
Arshile Gorky in the context of artist suicide
ŞİLAN HAKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MEHMET GÖKTEPE
- Temporomandibular eklemin farklı yaş grupları ve özelliklere sahip kişilerde değerlendirilmesi
Evaluation of temporomandibular joint of individuals with different age groups and characteristics
TUĞÇE ÖZBEK ÇAĞLAR
Diş Hekimliği Uzmanlık
Türkçe
2021
Diş HekimliğiAnkara ÜniversitesiOrtodonti Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE TUBA ALTUĞ DEMİRALP
- Patellofemoral instabilitelerde tibial tüberkülün anteromedializasyonu (Fulkerson ameliyatı)
Anteromedialization of the tibial tubercle in patellofemoral instabilities (Fulkerson operation)
ÖMER NACİ ERGİN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2009
Ortopedi ve Travmatolojiİstanbul ÜniversitesiOrtopedi ve Travmatoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AŞIK
- Iasos Bizans dönemi toplumunun paleopatolojik analizi
Paleopathological analysis of Iasos Byzantine population
MERVE GÜMRÜKÇÜ USLU
- Collagen caffolds with in situ grown calcium phosphate for osteogenic differentiation of Wharton's jelly and menstrual blood stem cells
Göbek kordonu ve menstrüel kandan izole edilen kök hücrelerin kemiğe farklılaştırılması için hazırlanmış in situ kalsiyum fosfat içeren kollajen iskeleler
ÖZGE KARADAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
BiyoteknolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBiyoteknoloji Bölümü
PROF. DR. VASIF NEJAT HASIRCI
DOÇ. DR. GAMZE TORUN KÖSE