Peyami Safa ve Halide Edip Adıvar' ın romanlarında toplumsal cinsiyet
Gender in novels of Peyami Safa and Halide Edip Adıvar
- Tez No: 144301
- Danışmanlar: PROF.DR. NEVİN GÜNGÖR ERGAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Türk Dili ve Edebiyatı, Sociology, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 581
Özet
11 ÖZET Çoklu gerçeklikler alanında birey-toplum etkileşimi düzleminde nesnel araçlar ( devlet, yasal politikalar ve uygulamalar, ideoloji ve söylemler v.s. ) ve öznel araçlar ( sosyalizasyon koşullan, öznel deneyimler, dünya görüşü, cinsel yönelimler v.s. ) vasıtasıyla her gün yeniden üretilen ve aktarılan toplumsal cinsiyet olgusu, bu yönüyle aynı zamanda dinamik bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapısal bir kategori olan toplumsal cinsiyetin ırk, din, etnik köken, yaş, sınıf, cinsel oryantasyon gibi diğer yapısal belirleyiciler ile karşılıklı bir etkileşim içerisinde olduğu anlayışından hareket edilerek, çalışmamızda cinsiyetlerin sergiledikleri farklı ilişkisel düzlemlerin varlığı göz önünde bulundurulmuştur. Türkiye'de Cumhuriyet döneminde ulusal bağımsızlık mücadelesi, uluslaşma ve ulusal bir kimlik inşa etme süreçlerinin yöneliminde bir değişim sergileyen toplumsal cinsiyetin yeniden yapılandırılmasında özgül koşullar bağlamında modernlik, milliyetçilik ve Kemalizm gibi ideolojik söylemlerin önemli bir rolü olmuştur. Cumhuriyet döneminde Kemalizm söylemi, Tanzimat dönemi ve Meşrutiyet döneminde olduğu gibi“kadın bedeni”ni modernleşme projesinin merkezine koyma çabasıyla geleneksel bir karakter sergilemektedir. Kemalist söylemin yöneliminde hareket eden elit tabaka, ilerlemeci ve pozitivist bir anlayışı içeren modernlik anlayışında aynı gelenekselliği sürdürerek, toplumsal cinsiyete ilişkin söylemlerini kadının geleneksel rol kalıpları üzerinden türetmeye devam etmiştir. Kemalist elit tabakanın söylemlerinde“namuslu-iffetli eş”ve“fedakar kadın/anne”modellerine yaptığı vurgu, bunun açık bir göstergesidir. Bu çalışmada, Cumhuriyet döneminin edebiyat ve düşünce dünyasında etkili olmuş iki önemli yazarı; Peyami Safa ve Halide Edip Adıvar'ın romanları göz önünde bulundurularak, karşılaştırmalı bir bakış açısı ile söz konusu yazarların toplumsal cinsiyet olgusunu ve cinsiyet ilişkilerini ele alış biçimleri incelenmeye çalışılmıştır. Romanlarda ele alman cinsiyet ilişkilerinin içerik analizinde karakterler, kayıt birimi olarak alınmış ve çalışmamızda niceliksel ve niteliksel yorumsal yöntemleri bağdaştıran birleşik bir yöntem kullanılmışur.Ill P.Safa ve H. E. Adıvar, modernleşme sorunsalıyla bağlantılı olarak, etkisinde kaldıkları düşünce akımlarının yöneliminde romanlarında, farklı kadınlık ve erkeklik biçimlerini ele alarak, kişilik özellikleri, düşünüş ve algılayış biçimleri, dünya görüşleri, cinsel yönelimleri, yaşama tarzları ve sahip oldukları sosyo-kültürel özellikler bakımından farklı cinsel karakterleri işlemişlerdir. Ük romanlarında 'tezatların ayrıklığı ve karşıtlığı söylemi“nden hareket eden P. Safa, daha sonraki romanlarında Platoncu idealizm ve mistisizm akımlarının yöneliminde 'tezatların birliği ve içiçeliği”söylemini savunarak, Doğu-Batı çatışmasından Doğu-Batı sentezine doğru bir düşünsel arayış çabasını romanlarına yansıtmıştır. H. E. Adıvar ise, almış olduğu Anglo-Sakson terbiyesinin ve eğiliminin etkisiyle benimsediği liberal bireycilik anlayışı romanlarına da yansıtarak, karakterleri bu bağlamda konumlandırmıştır. Safa'dan farklı olarak romanlarında cinsiyetçi bir metaforik kurgulamaya yönelmeyen Adıvar, aynı şekilde yaşamı boyunca“tamamlayıcılık”söyleminden yola çıkarak, Doğu-Batı sentezinin olabilirliğini vurgulamıştır. Cumhuriyet döneminde öngörülen“yeni hayat'a ilişkin olarak romanlarında ağırlıklı olarak ”yeni kadın“ üzerinde duran P. Safa ve H. E. Adıvar, farklı kadınlık biçimlerini ele almışlardır. Geleneksel kadınlık biçimini romanlarında idealize eden Safa'ya karşılık olarak Adıvar, romanlarında erkeksi kişilik özelliklerini de içeren ahlaksal bir kamusal kadınlık biçiminin gerekliliği üzerinde durmuştur. Bu husus, Safa'dan farklı olarak Adıvar'ın yaklaşımım, Kemalist modernleşme projesinin ”yeni hayat“ ve ”yeni insan"a ilişkin içeriğine yaklaştırmaktadır. Kısacası, romanlarında eski kadım modernleştirmeye çalışan Safa'ya karşılık Adıvar, feminist bakış açısının da etkisiyle romanlarında yeni bir kadın kurgulamayı amaçlamıştır denilebilir.
Özet (Çeviri)
IV SUMMARY Gender phenomenon, which is reproduced and transferred each day through objective devices (the state, legal policies, practices, ideology and discourses, etc.) and subjective devices (the conditions of socialization, subjective experiences, the world view, sexual preferrences, etc.) at the level of individual-society interaction in the domain of multiple realities is also a dynamic process. Since gender as a structural category interacts with such other structural determinants as race, religion, ethnical background, age, class and sexual orientation, it is argued in this study that opposite sexes exhibit different relational bases. Gender attributes has changed during the various periods of the Republic of Turkey such as national independence struggle, being a nation and the formation of the national identity and ideological discourses such as modernism, nationalism and Kemalism played important roles in the restructuring of gender. Kemalist discourse of the republican era displayed traditional characteristics in relation to its attempts to locate the 'woman body' to the centre of the modernization project just as happened during the Tanzimat and constitutional period. Elites who were the advocates of the Kemalist discourse continued to produce their gender discourse depending on the traditional, stereotyped roles of women. This tendency is reflected in their emphasis on the women models such as 'chaste woman' and 'devoted mother/woman'. In this study two writers of the Republican Era, Peyami Safa and Halide Edip Adıvar who had profound effects on the literary and intellectual climate of the period were scrutinized in terms of a comparative analysis of their approach to gender and sex roles. In the content analysis of the sex relations in the novels, characters were taken as units and an eclectic approach was used, combining quantitative and qualitative methods. P. Safa and H.E. Adıvar have reflected different man and woman figures in their novels parallel to the dominant thinking orientation and these characters displayed differences in terms of personality, conception and perception, world view,sexual orientation, way of living and socio-cultural characteristics. In his early writings, P. Safa's position was 'the discourse of the difference and opposition of the opposites', later as a result of mysticism and idealism of Platonism, he began to defend the discourse of 'the unity of opposites' and stood for and reflected in his novels the synthesis of east and west. On the other hand H.E. Adivar, who had received Anglo-Saxon education, has reflected her liberal-individuaUstic tendency in her novels and her characters were developed in this direction. Unlike Safa, Adıvar did not try to create a gender metaphor in her novels. She emphasised the viability of the synthesis of east-west throughout her life on the basis of the discourse of complementation. Both writers emphasised the 'new woman' in their novels which is parallel to the 'new life' envisaged in the Republic period. However, they dealt with different feminine figures. While Safa idealised the traditional feminine figure in his novels, Adivar emphasised the necessity of a moral public female figure which also bears masculine characteristics. Unlike Safa, Adivar' s approach comes closer to the 'new life' and 'new human' contents of the Kemalist modernisation project. In brief, while Safa tries to modernize the old woman, Adıvar aims to construct a new woman figure with the effect of feminist perspective.
Benzer Tezler
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar,Peyami Safa Ve Tarık Buğra'nın romanlarında millî mücadele'ye bakış
Overview of the National Struggle in Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Peyami Safa ve Tarık Buğra's Novels
ZEYNEP ERSÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET GÜNEŞ
- Edebiyatta performansların izini sürmek: Cumhuriyet dönemi romanında balo ve davetler
Tracing performances in literature: The balls and parties in the Republican novel
SEVGİN ÖZER
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıBoğaziçi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİM KARA
- Turkish national identity and its others: An analysis of the early Republican novels
Türk ulus kimlik inşa süreci ve ötekileri: Erken Cumhuriyet dönemi romanlarının incelenmesi
ÖZNUR AKCALI YILMAZ
Doktora
İngilizce
2022
Siyasal BilimlerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVİLAY KAHRAMAN
PROF. DR. FARUK YALVAÇ
- Cumhuriyetin ilk on yılında yaşamış yazarların (Halide Edip Adıvar, Peyami Safa, Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu) romanlarında Millî Mücadele ve Cumhuriyetin ilk yılları
The National Struggle and the first years of the Republic in the novels of authors (Halide Edip Adıvar, Peyami Safa, Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu) who lived in the first ten years of the Republic
NAZ SARIASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SADIK ERDAŞ
- Türk edebiyatında Millî Mücadele algısı ve millî edebiyatta mütareke
Başlık çevirisi yok
ELİFNUR AKSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Bilgi ÜniversitesiKültürel İncelemeler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYHAN AKTAR