Türk romanında karakterin bir eylem biçimi: Gülme
Laughter as a form of action in Turkish novels
- Tez No: 948476
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FERDA ATLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 301
Özet
Fizyolojik bir gösterge olan gülme edimi, insanın duygu ve düşüncelerinin dışavurumu için bir araçtır. Gülen insan bireysel açıdan içe dönük, toplumsal açıdan dışa yönelik bir görüngü sunar. Gülme deyince; gülümsemek, gülünçlük, güleç olmak, güler yüzlülük ile kahkaha atmak, sırıtmak, tebessüm etmek gibi diğer ifade biçimleri akla gelir. Tezde gülme olgusunun bir tür ya da anlatım biçimi olarak kullanılmasından ziyade ana odak noktayı fizyolojik bir eylem olan gülme biçimleri oluşturur. Fiziksel bir görünümle birlikte psikolojik ve sosyolojik açıdan anlam yüklenen gülmenin hangi koşul ve durumlarda gerçekleştiği üzerinde durulur. İnsanın gülmesi ve bunun kurgu dünyasındaki karşılığının arandığı bu çalışmada gülme ve türevleri irdelenerek metinlerin temine olan katkı üzerinde durulur. Çalışmada, Türk edebiyatında genel hatları itibarıyla yenileşme olarak adlandırılan Tanzimat Dönemi'nden 1980'e kadarki süreçte edebî kanon çizgisindeki yazarların romanlarındaki karakterler (şahıs kadrosu) çoğunlukla eser merkezli bir yöntemle irdelenir. İncelemeye; Ahmet Mithat Efendi - Müşahedat (1891), Halit Ziya Uşaklıgil - Mai ve Siyah (1898), Yakup Kadri Karaosmanoğlu - Kiralık Konak (1922), Reşat Nuri Güntekin - Çalıkuşu (1922), Peyami Safa - Cânân (1925) Halide Edip Adıvar - Sinekli Bakkal (1936), Ahmet Hamdi Tanpınar - Huzur (1949), Tarık Buğra - İbiş'in Rüyası (1970), Adalet Ağaoğlu - Üç Beş Kişi (1984) eseri tabi tutulur. Romanlardaki kişilerin gülme edimlerinin kendileri ve çevreleri açısından ne ifade ettiği, nasıl ortaya çıktığı ve bunun sebepleri üstünlük, uyumsuzluk ve rahatlama teorileri çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu teoriler dışında; gizlenme, çatışma, başkaldırı, kaçış, akıl-duygu karşıtlığı, katılık-esneklik gibi gülmenin göreliği ve paradoksal yapısı metinlerden hareketle ortaya konularak irdelenmektedir. Üzerinde durulan eserlerde Tanzimat Dönemi için çoklukla üstünlük teorisi, Servet-i Fünun Dönemi için uyuşmazlık teorisi, Fecr-i Ati ve Milli Edebiyat Dönemi için üstünlük-uyuşmazlık teorisi ve Cumhuriyet sonrası için ise üç teorinin de -üstünlük, uyuşmazlık, rahatlama- ortaya çıktığı görülür.
Özet (Çeviri)
Laughter, which is a physiological sign, is a kind of tool that humans use to express their emotions and thoughts. A person who laughs exhibits different phenomena related to individuality (introversion) and social perspective (extroversion). Laughter encompasses a range of expressions, including smiling, cheerfulness, playfulness, grinning, and joyful laughter. In this thesis, the focus was placed on laughter and its forms as physiological actions, rather than on the phenomenon of laughter as a type or form of expression. This study looks into when and why people laugh, considering both its physical form and its psychological and social meanings. It also explores how laughter appears in fictional stories and how it helps shape the content and meaning of those texts. In this study, a text-centered approach was used to primarily focus on the novels of authors from the literary canon, covering the period from the Tanzimat era to 1980, which marks the beginning of modernization in Turkish literature. The works subject examination are as follows: Ahmet Mithat Efendi - Müşahedat (1891), Halit Ziya Uşaklıgil - Mai ve Siyah (1898), Yakup Kadri Karaosmanoğlu - Kiralık Konak (1922), Reşat Nuri Güntekin - Çalıkuşu (1922), Peyami Safa - Cânân (1925) Halide Edip Adıvar - Sinekli Bakkal (1936), Ahmet Hamdi Tanpınar - Huzur (1949), Tarık Buğra - İbiş'in Rüyası (1970), Adalet Ağaoğlu - Üç Beş Kişi (1984). I analyzed the meaning of characters' laughter for both themselves and their social environment, its forms of expression, and underlying causes, using the theoretical lenses of superiority, incongruity, and relief. Beyond these theories, the relative and paradoxical nature of laughter is analyzed through texts by focusing on themes such as concealment, conflict, rebellion, escape, the reason–emotion dichotomy, and the tension between rigidity and flexibility. In the examined works, the superiority theory is mainly associated with the Tanzimat period; the incongruity theory with the Servet-i Fünun period; a combination of superiority and incongruity theories with the Fecr-i Ati and Milli Literature periods; and all three theories -superiority, incongruity, and relief- are observed in the post-Republican era.
Benzer Tezler
- L'analyse semiotique des traductions de l'œuvre intitulée Les Misérables de Victor Hugo dans le contexte Turc du point de vue de la sémiotique de la traduction
Vıctor Hugo'nun Sefiller adlı romanının Türkçe çevirilerinin göstergebilimsel analizi
SERPİL ÖZBÜKER
Yüksek Lisans
Fransızca
2024
Fransız Dili ve EdebiyatıGalatasaray ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜNDÜZ ÖZTÜRK KASAR
- Karakter ve eylem değerleri üzerinden Servet-i Fünun romanında psikolojik manipülasyon
On character and action values psychological manipulation in the novel of Servet-i Fünun
GÖRKEM GÖKÇE YİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATİH ARSLAN
- Yaşar Kemal'in 'Teneke' adlı romanında niteleme sıfatları
Descriptive adjectives in Yaşar KEMAL's novel 'Teneke'
SEVİM ZAMKI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimÇankırı Karatekin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZELİHA GADDAR
- Tanzimat Dönemi Türk edebiyatı hikâye ve romanlarında görülen intiharlar üzerine psikanalitik bir bakış denemesi
A psychoanalytic perspective on the suicides in stories and novels of the Tanzimat Period in Turkish literature
TUBA ÇATIR ERUZUNDAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURCAN ŞEN
- Türk romanında tek parti dönemi (1931-1946)
One party term in turkish novels (1931-1946)
SALİH ZEKİ HAKLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Kamu YönetimiGazi ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. TUNCAY ÖNDER