Biçimbilim açısından Türkçe ve Çincede sözcük türetme
Chinese and Turkish word formation in the aspect of morphology
- Tez No: 160020
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. TÜLAY ÇAKMAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Doğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sinoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 131
Özet
BİÇİMBİLİM AÇİSİNDAN TÜRKÇE ve ÇİNCE'DE SÖZCÜK TÜRETME Çince ve Türkçe, birbirlerinden biçimbilimsel açıdan farklı sınıflarda olan dillerdir. Bu sebepten dolayı biçimbilimsel özelliklerinin farklılık göstermesi de doğaldır. Bu biçimbilimsel farklılıklar kendisini birkaç farklı biçimde göstermektedir. Örneğin Çince'de varolan yan bağımlı biçimbirim türü; Türkçe'de bulunmamaktadır. Yine aynı biçimde Türkçe'de, Çince'de bulunan ön ekler de yoktur. Buna karşılık Çince'de eklerin biçimbilimsel değişkeleri bulunmamaktadır. Her iki dilde bulunan ortak sözcük türetme yöntemleri birbirine temelde benzese de; farklılıklar da göstermektedir. Çince'de sözcüklere eklenen ekler hiçbir şekilde bir ses uyumuna girmeden sözcük kök veya gövdesine eklenirken; Türkçe'de sözcük köküne veya gövdesine eklenirken, ünsüz benzeşmesi yada ünlü uyumu gibi sesbilimsel değişiklikler göstermektedir. Bileşik sözcük yaparken her iki dil arasındaki en büyük fark Türkçe'de sadece,“bileşik sözcük”adında bir tane bileşik sözcük türü varken; Çince'de“bileşik sözcükler”ve“gerçek bileşik sözcükler”adında iki tür bileşik sözcük bulunmaktadır. Çince'de bulunan“Gerçek bileşik sözcükler”, Türkçe'deki“ bileşik sözcüklere”denk düşmektedir. Burada önemli olan her iki bileşik sözcüğün sözdizimsel olarak bağımsız sözcüklerden oluşmasıdır. Çince'deki bileşik sözcüklerde ise tam bir bağımsızlık şartı bulunmamaktadır. Çince bir bileşik sözcük, bağımlı köklerden de oluşabilmektedir. 112Çince'deki bağımlı kökler, sözdizimsel açıdan bağımsız olmayan ancak en az başka bir bağımlı kök ile birleşip bağımsız bir sözcük olabilen biçimbirirnlerdir114. Her iki dilde de bulunan sözcük üretme yollarından birisi de ikilemelerdir. Çince'de ikilemeler adlar, sıfatlar ve eylemlere uygulanabilirken, Türkçe'de ikilemeler adlara ve sıfatlara uygulanmaktadır. Her iki dilde de sıfatlara yapılan ikilemeler sıfatın anlamım güçlendirirken, Çince'de eylemlere yapılan ikileme tezlik anlamını vermektedir. Türkçe'de adlara yapılan ikilemeler biçimbiiim açısından bir sistematiklik göstermezken, Çince'de adlarda yapılan ikilemeler sistemli bir şekilde olmaktadır, bunun dışında Çince'de yapılan ikilemeler biçimbirim sayısı ve sözcük türüne göre farklılık gösterirken; Türkçe'deki ikilemeler ünlü ve ünsüz harflerin sözcük başında bulunmasına göre yapılmaktadır. 114 Bakınız sayfa 34, Çince'de Bağımlı Kökler \n
Özet (Çeviri)
CHINESE and TURKISH WORD FORMATION in the ASPECT ofMORPHOLOGY Turkish and Chinese are members of different language types, and therefore they have fundamental differences. Chinese is a typical member of an isolating language. While adding an affix to word of an isolating language, the root and affix won't change shape. They don't have morphophonemic alternations and therefore there are no allomorphs in Chinese. On the other side Turkish is a member of an agglutinating language. That means that the language deals with affixes very much. Turkish has morphophonemic alternations, which is the cause of having allomorphs. Allomorphs are phonological conditioned and they can be found in a complimentary distribution. To have allomorphs, is one of the major differences in the word deriving system of both languages. In Turkish derivational affixes change shape to be in a phonological harmony with the root or steam of the word, but in Chinese there are no phonological changes in the affixes. The second major difference in deriving new words in both languages is: Chinese has prefixes and Turkish. The second common way of producing new words in both of the languages is producing words through compounding. Bound roots are word-building compounds that Chinese have and Turkish doesn't have. Chinese can produce words with stand-alone or bound components. The compounds that are produced from at least one bound component are called compound. Words, which all components they made of syntactically free components are called, true compounds. In Turkish, compounds are 114only made of free words. Turkish compounds are what we call true compounds for the one type of Chinese compounds. The third way of word formation in Turkish and Chinese is called reduplication. In Turkish and Chinese a word can be reduplicated in tow major ways. The first one is called constituent copying. Constituent copying can show differences in Chinese. Word types and the number of morphemes a word is made of cause these differences. Shortly, constituent copying is a way, which the reduplicated word is written twice. This method is used in both of the languages. The second way of reduplication is as prefixation and is only used in Turkish. This is a way, which a part of the word is attached to the word itself as a prefix. Reduplication gives a word stronger meaning like the difference between full and quite full. The forth-common way of word formation in Turkish and Chinese is abbreviation. Abbreviation is a way of shorting a single word or word phrases in a systematic way. There are not much differences in this kind of word formation except in Turkish some word phrases can be reduced to a combination single letters while in Chinese a phrase can be reduces to a couple of morphemes that can gathered to form a compound. 115
Benzer Tezler
- 汉语后缀'者''家'与土耳其语'-ci'对比研究
Çincedeki Sonekler 'zhe','jia' İle Türkiye Türkçesindeki '-ci' Ekinin Karşılaştırılması Üzerine Bir Çalışma
SEMİNE İMGE AZERTÜRK
- Orhon Türkçesinde nesne
Object in Orkhon Turkic
FATMA YELDA ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ
DOÇ. DR. BALKIZ ÖZTÜRK BAŞARAN
- Sözdizim ve biçimbilim açısından Urartu dili
The Morpho-syntax of Urartian language
ERTAN KUŞÇU
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
DilbilimYüzüncü Yıl ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MUSTAFA SARICA
- Rusça ve Türkçede deyimler ve atasözlerinin anlambilim ve biçimbilim açısından denkliği
Semantics and morphology in terms of Russian and Turkish idioms and proverbs
DİLEK GÖKHARMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimPamukkale ÜniversitesiDil Bilimleri ve Kültür Araştırmaları Bilim Dalı
PROF. DR. NURTEN SARICA
- Türkçede -Ik yapım ekinin biçimbilim-anlambilim arayüzünde değerlendirilmesi
The evaluation of the -Ik suffix in Turkish at the morphology-semantics interface
KADİR CAN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimYıldız Teknik ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN MESUT MERAL
