Orhon Türkçesinde nesne
Object in Orkhon Turkic
- Tez No: 600546
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ, DOÇ. DR. BALKIZ ÖZTÜRK BAŞARAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 181
Özet
Bir dilbilim kavramı olarak nesne üzerine dünya dilleri ve Türkçe özelinde anlambilim, biçimbilim ve sözdizim düzlemlerinde birçok tartışma konusu bulunmaktadır. Nesne ve durum kavramlarının kendileri evrenseldir ama nesnenin alabileceği durumlar ve durum biçimbirimleri gibi konular dilden dile ve bir dilin içinde zamanla değişiklik göstermektedir. İncelenen her dil ve derlenen veriler; nesne kavramı, nesne ile ilgili işlemler, nesne ile durum arasındaki ilişki ve diğer tartışmalı konularda daha derin bir anlayışın oluşmasına katkı sağlayacaktır. Türkçenin biçimbirimler açısından zengin bir dil olmasının da etkisiyle Türkçede nesneye genellikle biçimbilim açısından yaklaşılmıştır. Bu çalışmada, yirminci yüzyılın ikinci yarısının başlarından itibaren sözdizim çalışmalarına damgasını vuran, yapısalcı akımın önemli temsilcilerinden Evrensel Dilbilgisi okulunun 1990'larda şekillenen günümüzdeki son evresi Minimalist Program esas alınmıştır. Bu çalışma, sınırlarının el verdiği ölçüde, nesne kavramı etrafında dönen tartışmalara, Orhon Türkçesi verisi üzerinden bakarak katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Ele alınan yazıtların bütünlüklü olan bölümlerinin metinlerinde geçen eylemlerin nesne alıp almama, doğrudan ve dolaylı/eğik nesne alma, çift nesnelilik açılarından dökümleri yapılmış, birleşik-görünümlülük (pseudo-incorporation) kavramı üzerinde durulmuş, eylemin önüne gelen yalın adların sözdizim açısından konumları, özellikle beklenilmeyen bir davranış gösteren nesnelerde olası anlambilimsel etkenler ve kısıtlar, nesnenin belirlilik, özgünlük, referanslılık, parçacıl-bütüncül olma, sayı açısından sınırlılık, eylemin sonuçluluğu vb. açısından konumları incelenmiştir. Başta günümüz Türkiye Türkçesi ile ve başka bazı dillerden tartışmalı örneklerle karşılaştırmalar yapılmış ve çeşitli dilbilimciler tarafından önerilen bazı çözümlerin Orhon Türkçesine uygulanabilirliği tartışılmıştır. Ayrıca yaygın olarak kullanılagelen belirtme durumu, belirtili nesne gibi adlandırmaların yerindeliği sorgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
There have been many debates around the concept of object as a linguistic term, in Turkish as well as other languages at semantics, morphology and syntax levels. The concepts of object and case themselves are universal, but issues such as cases that the object can bear and case morphologies vary from language to language and within a language over time. Every language studied and the data compiled will bring a new perspective and shed some light over these debates, contributing to establish a deeper understanding of the concept of object, object-related operations, the relationship between the object and the case and other controversial issues. Due to the fact that Turkish is a rich language in morphemes, the concept of object is generally discussed in terms of morphology in Turkish. In this study, approches of The Minimalist Program which was shaped in the 1990s as the last phase of the Universal Grammar School, which has made its mark on the syntax studies since the beginning of the second half of the twentieth century as one of the most prominent representatives of structuralist movement, are adopted. This thesis aims to contribute to the discussions surrounding the concept of object through the data of Orkhon Turkic, to the extent allowed by the limits of the study. The verbs which occur in the texts of the integral parts of inscriptions, are classified in terms of unergatives, unaccusatives, transitives, ditransitives. Objects, especially ones that exhibit unexpected behavior, are examined in terms of definiteness, specificity, referentiality, partitivity, limitedness in number, telicity, whether bare objects are incorporated or pseudo-incorporated with the verb and possible semantic factors and constraints were tried to be determined. Applicability of some of the solutions proposed by various linguists to Orkhon Turkic is discussed in comparison with modern Turkish and controversial examples of other languages. In addition, the appropriateness of commonly used terminology such as belirtme durumu“determinative case”and belirtili nesne“determinative object”was questioned.
Benzer Tezler
- Bir karma kuruluşlu cümle türü olarak Türkçede aktarma cümleleri
Reporting clauses in Turkish as a sentence type of mixed construction
EMRE TÜRKMEN
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASİYE MEVHİBE COŞAR
- Orhon Türkçesinde Söz Yapımı: Birleştirme
Word Formation in Orhon Turkish: Compounding
GÜLFİDAN ÇİÇEKLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM TAŞ
- Orhon Türkçesinde cümle yapısı
The Sentence of Orhon Turkish
İSMAİL AYTAKLAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Zamirlerin tarihsel gelişimi
The Historical development of pronouns
MUHAMMET KARAATMACA
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MEVLÜT ERDEM
- Kırgız Türkçesinde isim yapma
Кыргыз тилиндеги атоочтун жасалышы
TATYANA NURİAHMETOVA
Doktora
Kırgızca
2012
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA S. KAÇALİN
DOÇ. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN