Geri Dön

Kemalpaşa havzasında arazi kullanımı bilincinin değerlendirilmesi

The evaluation of land use consciosness at Kemalpaşa basin

  1. Tez No: 162152
  2. Yazar: PERİHAN GÜL
  3. Danışmanlar: Y.DOÇ.DR. ADNAN SEMENDEROĞLU
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Coğrafya, Geography
  6. Anahtar Kelimeler: Land capability classification, Land use, Misuse of land, Environmental consciousness, Sustainability XXV
  7. Yıl: 2005
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
  10. Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Coğrafya Öğretmenliği Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 243

Özet

ÖZET Kemalpaşa Ovası, Batı Anadolu'da yaygın olarak görülen doğu-batı doğrulunu faylarla kesilmiş, kuzey ve güneyinden yükselen bloklarca sınırlandırılmış ve jeolojisi bu bloklarca şekillendirilmiş bir depresyon alanıdır. Ovanın kuzeyinde Spil (Manisa) Dağı, güneyinde Nif (Kemalpaşa) Dağı, batısında ise Bornova ve Kemalpaşa Ovaları 'nı ayıran Belkahve eşiği bulunmaktadır. Esasen Kemalpaşa Ovası Gediz Grabeni'nin batıda Spil (Manisa) Dağı ile ayrılan tali bir koludur. Ova'nın bugünkü görünümünü kazanmasında Miosen'den itibaren sahada etkili olan blok şeklinde çökme, yükselme ve çarpılma gibi tektonik olayların yanı sıra flüvyal süreçler, iklim jeolojik ve litolojik özellikler etkili olmuştur. Kemalpaşa Ovası Nif Dağı ile Spil (Manisa) Dağı arasında kabaca doğu-batı doğrultusunda, Gediz Havzası'nın devamı olarak uzanır. İzmir-Ankara Zonu ile Menderes Masifinin birbirine yaklaştığı bir alanda yer alan Kemalpaşa Ovası'nda oluşum ve ortam özellikleri bakımından birbirinden farklı birimler bulunmaktadır. Bu formasyonlar en yaşlısından en gencine şöyle özetlenebilir. Sahanın güneydoğusunda Çal, Çatma ve Mahmut Dağı üzerinde paleozoik yaşlı kristalize kireçtaşları ve mermerler yayılış gösterir. Çalışma alanının batısında Belkahve eşiği, Kemalpaşa Dağı ve Manisa Dağı üzerinde Mesozoik yaşlı kireçtaşları ve flişler geniş bir yayılıma sahiptir. Yine Manisa Dağı üzerinde Neojen yaşlı göl sedimanları (Konglomera, kumtaşı, kireçtaşı, marn, kiltaşı) yayılış göstermektedir. Çalışma sahasının merkezi kısmını oluşturan Kemalpaşa Ovası'nda ise Kuaterner yaşlı karasal dolgular bulunmaktadır. Sahada Akdeniz iklim şartları etkili olup, buna bağlı yaz kuraklığı görülmektedir. İklim özellikleri, sahada topografık özelliklerinde etkisi ile farklılıklar göstermektedir. Kemalpaşa Dağı'nın kuzey etekleri Manisa Dağı'nm güney eteklerine oranla eğim şartlarının farklı olmasından dolayı daha fazla yağış almaktadır. Yine sıcaklık şartları da benzer şekilde bakı dolayısıyla sahanın kuzey ve güneyi arasında farklılıklar göstermektedir. Sahanın kuzeyinde Manisa Dağı üzerinde bulunan yamaçlar, güneyde bulunan yamaçlara oranla daha fazla güneşlemektedir. XVIIIBu özellikleri ile saha tarımsal faaliyetler için elverişli bir ortam hazırlamakta, bağ alanları, zeytinlikler ve kiraz bahçeleri sahada geniş yer tutmaktadır. Sahada mevsimlik ve sürekli olmak üzere çok sayıda akarsu bulunmaktadır. Ancak sahadaki tüm akarsular sularını Nif Çayı aracılığıyla Gediz Nehri 'ne oradan İzmir Körfezi'ne ulaştırmaktadırlar. Saha yer altı ve yerüstü su kaynaklarınca zengindir. Bunda sahanın bol yağış alması kadar jeolojik ve litolojik özellikleri de etkili olmuştur. Sahanın litolojik özelliklerine bağlı olarak rezervuar görevi üstlenen kayaçlar, özellikle sahanın güneyinde yaz mevsiminde dahi sulama yapılmasına olanak tanıyacak kadar önemli miktarlarda su tutmaktadır. Ancak sahada son yıllarda özellikle sanayinin gelişmesinin ardından su kaynakları üzerindeki yoğun baskı neticesinde bu imkân giderek ortadan kalkmaktadır. Çalışma sahasında yükselti şartlarının toprak özellikleri üzerindeki etkilerine bağlı olarak ova tabanı ile çevre yüksek kütleler arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Ova tabanında alüvyal, yarı-alüvyal kolüvyal topraklar yayılış gösterirken, ovanın şekillenmesi ve toprak oluşumu üzerinde rol oynayan çevre kütleler üzerinde, merkezden çevreye doğru sırasıyla; Kırmızı Akdeniz Toprakları, Kahverengi Orman Toprakları, Regosoller, Kırmızı-Kahverengi Akdeniz Toprakları, Rendzinalar ve çıplak kayalık alanlar yer almaktadır. Bu topraklardan Alüvyal ve kolüvyaller, sahada tarımsal etkinlikler açısından taşıdıkları önem dolayısıyla sahada en önemli toprak grubunu oluşturmaktadır. Ancak bu topraklar üzerinde son yıllarda sanayi ve yerleşimin hızla gelişmesi, yöre halkını tarım için yeni alanlar bulma arayışına itmekte, bu da diğer toprak grupları üzerinde erozyon tehdidi oluşturmaktadır. Çalışma sahasında iklim, topografik özellikler, litoloji ve toprak özellikleri bakımından birbirinden farklı ortamlar sunan alanlar mevcuttur. Sahada sözü edilen koşulların yatay ve düşey doğrultuda gösterdiği değişiklere bağlı olarak, değişik bitki katları oluşmuştur. Araştırma alanında düşey doğrultuda yükselti 50-1500 metre arasında değişmektedir. Buna bağlı olarak tür kompozisyonunda değişiklikler görülmektedir. Kızılcam (Pinus brutia) sahanın klimaks vejetasyonudur. Ancak XIXsahada tahribata bağlı olarak asli türlerin ve kompozisyonlarının dağılışında önemli değişiklikler göze çarpar. Tahribatın olduğu alanlarda asli vejetasyonun yerini maki ve garigler almıştır. Kemalpaşa tarih boyunca sahip olduğu elverişli doğal şartlar sebebiyle bazı dönemler önemli, bazı dönemler sönük de olsa yerleşimin sürekli olduğu bir alandır. Antikçağdaki adı Nymphaion olan Kemalpaşa, özellikle Helenistik çağ ile Roma ve Bizans döneminde Sardes (Şart) ve İon kentleri arasında topografık şartlarının sağladığı avantaja bağlı olarak önemli bir ticari geçiş alanı olmuştur. Sahada Akadlar, Hitiler, Helenler, Lidyalılar, Pers, Roma, Bizans ve Osmanlı medeniyetlerinin yaşadığı bilinmektedir. Sahada bunu ispatlayan bazı kalıntılar vardır bunlardan en önemlileri Kemalpaşa-Torbalı karayolu üzerinde bulunan Karabel geçidinde M.Ö. 13.yy'a ait Hititlerden kalma iki savaşçı kabartması, bir Bizans sarayı, Kız kalesi harabeleri ile Ulucak Höyüğü' dür. Kemalpaşa Ovası'nda I. ve II. sınıf araziler geniş bir alan kaplar. Bu araziler doğal şartların sonucu olarak ova tabanında yer almaktadır. III.,IV., VI. ve VIII. sınıf araziler sahada I. sınıf araziler kadar geniş yer kaplamamaktadır. VII. sınıf araziler ise çevre yüksek kütleler üzerinde genişçe yer kaplarken, sahada VI. sınıf arazi bulunmamaktadır. Kemalpaşa Ovası sahip olduğu geniş alanlı I.ve II. sınıf arazileri ile sahada beşeri ve ekonomik faaliyetler açısından son derece elverişli ortamlar sunmaktadır. Ova'nın topografya, iklim ve toprak özellikleri, sahip olduğu su kaynakları çok eski dönemlerden beri sahanın insan tarafından çeşitli amaçlarla (yerleşme, tarım, ticaret,vb.) kullanılmasına yol açmıştır. Günümüzde de Kemalpaşa Ovası önemli bir tarım alanıdır. Ancak başlangıçta düzensiz sanayileşme, sonrasında yörede kurulan 'Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi' verimli tarım alanlarının aleyhine geliştiği gibi bir dizi çevre sorununa yol açmıştır. Bu durum temelde arazi yetenek durumu dikkate alınmadan gerçekleştirilen yanlış arazi kullanımından kaynaklanmaktadır. Bu noktadan hareketle; çalışmada sahanın arazi yetenek sınıflarının saptanmış, mevcut kullanım ve ideal kullanım arasındaki farkların ortaya konmuştur. XXTektonik bir ova olan Kemalpaşa Ovası' nın kuzeyi ve güneyi mikroklima açısından çok farklı özellikler taşır. Çalışma sahasının farklı ekolojik özellikleri tarımsal faaliyetlere de yansımıştır. Ovanın güneyinde Nif Dağı'nm kuzeye bakan kesimi mikroklima şartları sayesinde ülkemizin önde gelen kiraz üretim sahası haline gelmiştir. Nif Çayı' nın suladığı ova zengin tarımsal potansiyeli ile dikkati çeker. Çağımızda doğal kaynakların sınırsız olmadığının anlaşılmasıyla birlikte bu tür çalışma ve uygulamaların yapılması önem kazanmıştır. Kemalpaşa Ovası İzmir için olduğu kadar ülkemiz için de önemli tarım alanlarından birini oluşturmaktadır. Ancak sahada görülen çevresel bozulmalar tümüyle insan faaliyetlerine dayalı olduğu için öncelikle çiftçi ve yerel yönetimlerin bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar yapılması gerekmektedir. Sahada çevresel sorunların önemli boyutlar kazanmaya başlaması, bu konuda yaygın bir bilincin olmadığını göstermektedir ve eğer arazi yetenek sınıfları doğrultusunda kullanım önlemleri alınmazsa bu sorunlar çözülmesi güç boyutlara varacaktır. Özellikle son yarım yüzyıl içersinde doğal kaynakların sınırsız olmadığının iyice anlaşılması ile birlikte çevre koruma bilinci önem kazanmaya başlamıştır. Bu tür sorunlar özellikle büyük kentlerin çevresinde gelişen sanayi yatırımları ile daha da büyük boyutlara varmıştır. Bu noktada Kemalpaşa Ovası da İzmir anakentine yakın olması nedeniyle doğal özelliklerini hızla yitirip, insana ve çevreye zarar verme sınırına yaklaşmaktadır. Ancak bunlar sanayiye yatırım ortamı hazırlayan yerel yönetimlerce 'kalkınma' adı altında göz ardı edilmektedir. Elbette sanayi faaliyetleri insan için gereklidir. Ancak sahada temel sorun sanayinin varlığından ziyade arazi yetenek sınıfları dikkate alınmadan yanlış bir alanda kurulmuş olmasıdır. Sahada bulunan Kemalpaşa Organize Sanayi havzanın en değerli alanlarını işgal etmektedir. Yine özellikle sanayi faaliyetleri neticesinde Nif Çayı hızla kirlenmektedir. Ayrıca çiftçiler de kısa sürede önemli karlar elde edebilmek gayesiyle bilinçli bir arazi kullanımından uzak görünmektedir. Tarımsal faaliyetlerin ön plânda olduğu çalışma alanında, yakın bir gelecekte tarımın önemini yitireceği, yerleşim ve sanayi amaçlı kullanımların ön plâna çıkacağı açıktır. Anahtar kelimler: 1) Arazi yetenek sınıflaması 2)Arazi Kullanımı 3) Yanlış Arazi Kullanımı 4)Çevre Bilinci 5) Sürdürülebilirlik. XXI

Özet (Çeviri)

ABSTRACT Kemalpaşa plain is a depression base which is cut by East- West directioned faults that are commonly found in Western Anatolia, bordered by the rising boulders from North and South and its geology is shapened by these blocks. On the north of the plain, there is Spil(Manisa) Mountain, on the south Nif(Kemalpaşa) Mountain, on the west, Belkahve enterance that separates Bornova and Kemalpaşa plains. Actually Kemalpaşa is a subsidiary branch of Gediz Graben and Spil Mountain on the west. Besides, tectonical events such as rising, subsiding and distortion since miosen, fluvid processes, climate, geological and litological features had also an effect on plain's present appearance. Kemalpaşa plain is roughly laid in East- West direction between Nif Mountain and Spil Mountain as the continuity of Gediz basin. Being in a region where İzmir- Ankara(Neo Tethyan) sture zone and Menderes massive transgress, Kemalpaşa plain has different units with respect to formal and media features. These formations are categorized from the oldest to youngest as such: On the Southeast of the base, there is spread of paleozoic old crystallized limestone and marble on Çal, Çatma and Mahmut Mountain. On Manisa Mountain Mesozoic old limestone and flisches have a wide spread. Again on Manisa Mountain Neogen old lakes sediments (Pudingstone, sandyrock, limestone, marn, clayrock) show a spread. On Kemalpaşa which forms the central part of study base is old quetarnary continental gangue found. On the base, Mediterranean climate conditions are effective, thus summer aridity is seen. Kemalpaşa Mountain's north steps have more rain than Manisa Mountain's south sides due to difference of slope conditions. Again temperature conditions are similarly different between North and South regions of the base due to the aspect. On the north of the base, side on Manisa Mountain experience sunlight more than the sides on the south. With such features the base offers a suitable region agricultural applications, olive groove and cherry gardens have a wide area. XXIIOn the base there are many streams both seasonal and permanent but all the stream on the base transport their content to İzmir Bay by the creek Nif. Kemalpaşa plain is rich of both ground water and surface water sources. On this result geological and lithological features are also effective as well as plentiful rains. Rocks which work as reservoirs due to the lithological features of the base contain big amounts of water that especially enable irrigation in south of the base even in summer season. Nevertheless due to the development of industry on the region in recent years, this opportunity has been diminished due to the relative stress especially. On the study base due to the effects of height conditions on earth features, there are important differences between depression base and high masses around. On the depression base whereas alluvial, semi-alluvial and colluvial earth are observed, on the central masses which affect plain shaping and earth forming, from center to outside are Reddish Mediterranean Soil, Brown Forest Soil, regosols, Reddish- Brown Mediterranean Soil, Rendzina Soil and empty rock areas observed. Among these lands alluvials and colluvials form the most important earth group on the base since they do not have important agricultural application restrictions. Nevertheless the recently rapid growth of residence and industry on these lands, direct region's people to seek new agricultural land which forms an erosion threat on the other earth groups. On the study base there are different areas that offer different media due to climate, topographic specifications, lithological and earth specifications. Different vegetation communities have been formed due to the vertical and horizontal differences of these specifications mentioned above. On the research site vertical height is differentiated between 50-1500 metres. Therefore differences in species composition are observed. Red Pine (Pinus brutia) vegetation is the climax vegetation of the base. But, due to destruction, important differences in the spread and composition of primary species are observed. On the destructed areas original vegetation have been replaced with maqui and garique. XXIIIThrough the history, even though Kemalpaşa have experienced both important and unimportant periods, has always had a permanent residence due to its suitable natural conditions. Kemalpaşa, whose ancient name was Nymphaion, have been an important commercial transport land between Sardes and ion cities due to its topographic conditions in Byzantine period. On the side its known that Akad, Hittite, Hellen, Lydia, Persian, Roman, Byzantine and Ottoman civilizations have survived. The most important ruins are two Hittite warrior reliefs dated to 13th century B.C., in Karabel passage on Kemalpaşa-Torbalı highway, one Byzantine palace, Kizkalesi ruins and Ulucak tumulus. On Kemalpaşa plain, primary and secondary class areas have a wide range, these areas are placed on the depression base due to natural conditions. III., IV., VI., and VIII. class areas are not observed as much as I. class areas. Whereas VII. Class areas have a wide range on high masses around, on the base V. class areas are absent. Kemalpaşa plain with its wide ranged I. and II. class areas provides a very suitable media for anthropological and economical applications. Topographical, climate and earth features, water resources such of the plain has driven people to use the land for different purposes such as residence, agriculture and etc. In present, Kemalpaşa plain is an important agricultural area. But firstly the irregular industrialization and afterwards 'Kemalpaşa Organize Sanayi Sitesi' founded in the region has caused negative effects on abundant soil and environmental problems. Basically this situation depends on false land usage without taking care of land capability class. From this point, in the study performed, land capability classes were estimated, the differences between present usage and ideal usage revealed. Tectonic Kemalpaşa plain's north and south regions show different aspects of microclimate. Different ecological features of the study base has results on agricultural activities. The south of the plain, the region of Nif Mountain facing the north has become a pioneer cherry production land due to the microclimate features. The plain which is irrigated by Nif creek drives attention with its rich agricultural potential. In our century by the understanding that nature resources are not limitless such studies and activities have gained importance. Kemalpaşa plain is an important XXIVagricultural region both for İzmir and our country. But, since the environmental destruction on the area depend on totally human activities, firstly studies to inform farmers and local authorities should be executed. Environmental problems are raising day by day which shows that there is not a strong common knowledge and information about the subject. And if proper precautions due to land capability class are not taken, those problems will reach to a harder point to solve. Especially in the last half century with the understanding of the fact that natural resources are limited, protection of the environment have gained importance. Such problems have reached to a greater dimension especially due to the industrial investments around the big cities. In this point, Kemalpaşa plain is also about to lose its natural features and harm people and environment due to being close to a big city as İzmir. Unfortunately these facts are underestimated by the local authorities that provide investment media to industry under the title of development. Of course, industrial activities are necessary for humans. But the main problem on the base is to being built in a false area without taking care of land capability whether than the presence of industry. Kemalpaşa Organize Sanayi, which is landed on the side encapsulates the most valuable areas of the basin. Again Nif creek has been repeatedly polluted due to the industrial activities. Moreover, farmers are observed not to tend appropriate agricultural land usage to gain big profits in short time. On the area where agriculture activities are primary, the fact that usage for residence and industry will be a priority in near future.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    187185

    Kemalpaşa Havzası'nda arazi kullanımı bilincinin değerlendirilmesi

    Evaluation of land use consciousness at Kemalpaşa basin

    PERİHAN GÜL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    CoğrafyaDokuz Eylül Üniversitesi

    Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ADNAN SEMENDEROĞLU

  2. Tez No

    64331

    Ulucak yöresinin (Kemalpaşa Ovası) arazi kullanımı

    Başlık çevirisi yok

    NEZAHAT KARA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1997

    CoğrafyaEge Üniversitesi

    Fiziki Coğrafya Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ECMEL ERLAT

  3. Tez No

    150702

    Önemli zeytin (Olea europaea L.) çeşitlerinin izoenzim polimorfizmleri ve genetik özellikleri

    Isoenzyme polymorphisms and genetic characteristics of important olive (Olea europaea L.) cultivars and types

    SEVDA DÜLGER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    ZiraatÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

    Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. MURAT ŞEKER

  4. Tez No

    653

    Çekirdeksiz kuru üzümde uygulanan politikanın Ege Bölgesinde üretim ve üretici açısından sonuçlarının değerlendirilmesi

    Başlık çevirisi yok

    GÜVEN ÖZERİN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1986

    ZiraatEge Üniversitesi

    Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. METİN TALİM

  5. Tez No

    371945

    Coğrafi bilgi (CBS) destekli arazi kullanım planlamasına yönelik bir model üretilmesi İzmir ili Kemalpaşa ilçesi örneği

    Geographic information system (GIS) support to produce a model for land use planing Kemalpasha province county case

    GÖKHAN ŞEKER

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    ZiraatEge Üniversitesi

    Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA BOLCA

Geri Dön