Kırgız destanı 'Kız Darıyka' üzerinde bir araştırma
A study on the Kirghiz epic 'Kiz Darıyka'
- Tez No: 162539
- Danışmanlar: DOÇ.DR. ALİMCAN İNAYET
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 340
Özet
ÖZET Kız Darıyka Destanı, Kırgız Türklerinin köklü destancılık geleneği içerisinde önemli bir yere sahiptir. Doğu şiir geleneğinden gelen bu destan, Türk destancılık geleneğine ait motifleri ve geleneksel yapıları da bünyesine katarak Kırgız Türklerinin millî eserleri haline gelmiştir. Kız Danyka, Kırgızlar arasında en yaygm ve en çok varyanta sahip olan dinî dastanlardandır. Biz bu çalışmamızda, Kız Danyka destanına ait anlatmalar arasında varyant olma derecesine ulaşabilen Kadırkul Alimanov'un anlatmasını esas aldık. Akınların geleneğine uygun olarak, destanın nerede, ne zaman ve kimden öğrerıüdiğinin anlaülmasıyla başlayan bu anlatma, destana sonradan eklenen motif ve epizotlar dolayısıyla diğer anlatmalardan epey farklıdır. Kırgız destancılık geleneğine uygun bir hâle getirilen doğu kaynaklı bu anlatmanın seyri, Darıyka ile Hz. Ali'nin evlenmesinden, özellikle de Hz. Ali'nin memleketine dönmesinden sonra değişmektedir. Hz. Ali ile evlendikten sonra bahadırlığını ona devreden Danyka'nın, ilk önce Hz. Ali'nin ardından da oğlunun gidişi ve kayboluşu üzerine yaşadığı acı ve çaresizlik, Türk destan geleneğindeki bahadır kız tipine uymamaktadır. Aynı şekilde bahadır Şaysılda'nın da babasına ve ağabeyine el kaldırmasının utancına dayanamayarak ölmek istemesi ve yerin altına girip kaybolması da alp tipine uygun değildir. Kısacası Danyka ile Hz. Ali'nin evlenmesinden sonra yaşananlar, eserin doğu kaynaklı bir destan olmasının sonucudur. Çalışmamızın“Giriş”bölümü,“Kırgız Türklerinin Tarihi”,“Kırgız Türklerinde Din”(Şamanizm-İslamiyet) ve“Destan Türü, Kırgız Destancılık Geleneği ve 'Kız Danıyka'”alt başlıklarından oluşmaktadır. Birinci bölümde, ilk olarak üzerinde çalıştığımız K. Alimanov anlatmasının özetine yer verilmiştir. Ardından destanın epizotları tespit edilmiş ve incelenmiştir. İkinci bölümde,“Çocuksuzluk”,“Ad Verme”,“Eğitim”,“Âşık Olma”,“Evlenme- Düğün”,“Gurbet”,“Ölüm- Yas Tutma”,“At”ve“Sayılar”başlıkları altında destanın motif yapısı incelenmiştir.Üçüncü bölümde“Allah”,“Hz. Muhammet”,“Hz. Ali”gibi bazı önemli dinî şahsiyetler ve“Namaz-Abdest”,“Dua”,“Ölüm-Kader”,“Düldül”,“Hz. Ali'nin Kılıcı”ve“Diğer İslamî Unsurlar”başlıkları altında destandaki İslamî unsurlar ele alınmıştır. Çalışmamızın genel bir değerlendirilmesinin yapıldığı“Sonuç”kısmından sonra,“Metinler”bölümü gelmektedir. Bu bölümde, Kız Danyka Destanı'nın, Kadırkul Alimanov orijinal anlatmasının transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesine aktarılmış metni yer almaktadır. Çalışmamız,“Bibliyografya”ve“Dizin”bölümleriyle tamamlanmıştır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Kız Danyka is one of the most popular and varied religious epics among the Kirghiz Turks. It has an important place within the fundamental storytelling traditions of the Kirghiz Turks. This epic has become a national masterpiece by the adding of Turkic storytelling motifs and traditional structures with Middle Eastern poetic traditions. In our study we used the work of Kadirkul Alimanov as our basis of analysis because his was the work which best showed the complete epic form of Kız Danyka. Alimanov' s investigation like all other studies dealing with spoken word minstrel traditions began with the explanation of who, where, and when this epic was collected but differed completely from the other studies on Kız Danyka in regards to motifs and episodes which Alimanov added to the epic. This narration of Middle Eastern origin was changed in order to fit within the tradition of Kirghiz storytelling. For example Danyka and Caliph Ali' s marriage and Caliph Ali' s return to his homeland are not the same in their Middle Eastern versions. At the same time we see Middle Eastern influences in the epic. For instance Danyka' s giving of her heroic attributes to the Caliph AH upon their marriage as well as her pain and desperation at the loss of Ali and her son do not fit the traditional Turkic heroine type. Likewise the hero Şaysılda's raising of his hand to slap both his father and older brother and out of this shame his desire to die along with Şaysılda falling into a hole in the ground do not fit traditional Turkic storytelling archetypes. Basically, the things which Danyka experiences after her marriage to Caliph Ali are a result of non-Turkic Middle Eastern influences into Turkic culture. Our study's introduction has the following sections:“The History of the Kirghiz Turks”;“The Religion of the Kirghiz Turks”(Shamanism and Islam); and“Epic type, Kirghiz Epic Tradition and Kız Danyka.”In our first chapter abstract of Alimanov' s narration is shown. Afterward the epic's episodes are analyzed and studied.In the second chapter is divided in this manner:“Childlessness”;“Name Giving”;“Education”;“Being in Love”;“Marriage-Wedding”;“Far From Home”;“Death-Grieving”;“Horse”; and“Formulaic Folklore Numbers.”In the third chapter we look at the Islamic elements within the epic. Our sections are:“Allah”;“The Prophet Mohammed”;“The Caliph Ali”;“Namaz and Ritual Absolution”;“Prayer”;“Death-Destiny”;“Düldül”;“The Caliph Ali's Sword”; and“Other Islamic Elements.”After our general analysis of the work in the conclusion section the“Text”section includes all of Alimanov's original transcriptions of the epic and a Turkish translation. The study is completed with a bibliography and an index.
Benzer Tezler
- Kırgız destanlarında hitaplar ve unvanlar
Addresses and titles in Kyrgyz epics
HAFİZE KÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıKastamonu ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DÖNE ARSLAN
- Kırgız halk destanı 'Kız saykal' (İnceleme, metin)
Кыргыз элинин «кыз сайкал» эпосу (анализ, текст)
M.NURULLAH CİCİOĞLU
Doktora
Türkçe
2010
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkiye Çalışmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SULAYMAN KAYIPOV
- Kırgız destanlarında kadın tipler
Female characters in Kyrgyz epics
HÜSEYİN AKSOY
Doktora
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELAMİ FEDAKAR
- Kazak ve Kırgız sahası destanlarında kahraman eğitimi
The education of the hero in the epics from Kazakh and Kyrgyz regions
GÜVEN KESKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMET ÇETİN
- Kırgız destanları üzerine kültürel tespit ve tahliller(Karagul Botom, Calayır Calgız, Ak Bermet - Kaçkan Kız, Kız Cibek)
Cultural fi̇ndi̇ng and analysi̇s on Kyrgyz epi̇cs(Karagul Botom, Jalayir Jalgyz, Ak Bermet - Kachkan Kyz, Kyz Jibek)
YUSUF DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Atatürk ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MAYRAMGÜL DIYKANBAY