Algol türü örten çift yıldızlarda kütle aktarımı
Mass transfer in algol type eclipsing binaries
- Tez No: 169716
- Danışmanlar: PROF.DR. CAFER İBANOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Astronomi ve Uzay Bilimleri, Astronomy and Space Sciences
- Anahtar Kelimeler: Örten çift yıldızlar, Algoller, kütle aktarımı, S Equ, KO Aql, AB Cas, Eclipsing binaries, Algols, mass transfer, S Equ, KO Aql, ABCas
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Astronomi ve Uzay Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
ÖZET ALGOL TÜRÜ ÖRTEN ÇİFT YILDIZLARDA KÜTLE AKTARIMI SOYDUGAN, Faruk Doktora Tezi, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Cafer ÎBANOĞLU Haziran 2005, 143 sayfa Bu tezde Algol türü örten çift yıldızlar olan S Equ ve KO AqPmn kütle aktarım özellikleri incelenmiştir. 2003-2004 yıllarında yapılan tayfsal gözlemler ve analizleri çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Bunun yanında, bu iki dizge ile birlikte AB Cas'm O-C analizi yapılarak, yörünge dönemi değişimleri ve nedenleri üzerinde durulmuştur. S Equ, KO Aql ve AB Cas'm O-C değişimlerinin tümünün aynı karaktere sahip olduğu görülmüştür. Üç dizge de, parabolik ve çevrimsel veya dönemli değişimi birlikte göstermektedir. Korunumlu kütle aktarımı varsayımıyla üç dizge için de kütle aktarım oranlan hesaplanmış ve KO Aql'nin en yüksek aktarım oranına sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, S Equ ve KO Aql için, çevrimsel değişimlerin nedeni olarak soğuk bileşenlerinin manyetik etkinliği önerilmekte olup bu tayf verisinde görülen Ha salması ile de desteklenmektedir. AB Cas için ise çevrimsel değişimin, soğuk bileşenin manyetik etkinliği yanında, olası bir üçüncü cismin varlığından da kaynaklanabileceği belirtilmiştir. S Equ ve KO Aql'nin soğuk bileşenlerinin ilk kez dikine hız değişimleri belirlenerek, dizgelere ilişkin duyarlı ilk yörünge çözümleri yapılmış ve bileşenlerin salt öğeleri belirlenmiştir.VI Algollerde kütle aktarımının belirteçlerinden olan sıcak bileşenlerin dönme hızlan, tayf verisi kullanılarak S Equ ve KO Aql için belirlenmiş ve her iki dizgenin de baş büeşenlerinin eş-dönme değerlerine göre %30 daha hızlı döndükleri ortaya çıkarılmıştır. Bu sonuç, kütle aktarımı sonucunda S Equ ve KO AqPnin baş bileşenleri etrafında madde toplanmasının kanıtıdır. Bu iki dizgenin Ha ve H{3 fark tayfları, kütle aktarımı ve toplanmasına ilişkin önemli kanıtlar sunmuştur. Her iki sistemde de, özellikle birinci tutulma öncesi ve sonra güçlü soğurmalarla karşılaşılmıştır. Bu soğurma özelliğinin dikine hız değerlerinin genellikle baş bileşenlerle uyumlu olması, madde toplanmasının, akan maddenin alıcı yıldızla çarpıştığı bölge veya yakınında olduğunu göstermektedir. KO AqPnin soğurma yapışma ilişkin EW değerlerinin evreye göre değişimi, bu dizgede çok yoğun ve geniş evre aralığına yayılmış toplanma olduğunu göstermektedir. Ayrıca, S Equ' nun tayf verisinde tutulmalar dışmda genellikle iki pikli salma yapısı ile karşılaşılmıştır. Bu yapılardan birinin dikine hız değişimi soğuk bileşenle uyumlu olup, soğuk bileşenin manyetik etkinliğinden kaynaklanabileceği önerilmiştir. Diğer salma yapısı ise, farklı dikine hız değişimi göstermekle birlikte, kaynağının, dizgenin kütle merkezi ile soğuk bileşen arasında akan madde olduğu sonucuna varılmıştır. KO AqPda görülen salma yapısının dikine hız değişimi de, soğuk bileşeninki ile benzerlik göstermekte olup yoldaş bileşenin manyetik aktivitesinden kaynaklanabileceği önerilmiştir.
Özet (Çeviri)
VII ABSTRACT MASS TRANSFER IN ALGOL TYPE ECLIPSING BINARIES SOYDUGAN, Faruk Ph.D. Thesis, Department of Astronomy and Space Science Supervisor: Prof. Dr. Cafer İBANO?LU June 2005, 143 pages In this thesis, the properties of mass transfer in Algol type binaries S Equ and KO Aql have been investigated. The work has been based on the spectroscopic observations obtained in 2003-2004 and their analysis. In addition to these systems, the O-C analysis of AB Cas has also been carried out and their orbital period changes and their causes are discussed. Analyses have shown that all the O-C variations pertaining to these systems are similar in character. All three systems show parabolic and cyclic or periodic variations combined together. By assuming a conservative mass transfer, the mass transfer rates have been calculated for three systems and it was established that KO Aql has the highest mass transfer rate. For the systems S Equ and KO Aql, the cause of the cyclic variations has been proposed to the magnetic activity of the cooler components and this is supported observationally by the Ha emission on their spectra. For AB Cas, on the other hand, the cyclic or periodic variation can originate by the presence of a third body in the system, in addition to the magnetic activity of the cooler component. The radial velocity variations of the cooler components of S Equ and KO Aql have been determined for the first time and according to thevm precise orbital solutions, the absolute parameters of the components have been obtained. The rotational velocities of the hotter components, which is an indicator of mass transfer in Algol type binaries, have been determined for the systems S Equ and KO Aql using the spectral data, and it is found that both of the hotter components in these systems rotate %30 faster than the synchronized values. This result constitutes an evidence that, in S Equ and KO Aql, there is a mass accretion around the hotter components due to a mass transfer process. For these two systems, the Ha and HP difference profiles presented important evidences on mass transfer and mass accretion. In both systems, especially before the primary eclipse and afterwards, we observed strong absorption. The radial velocities of this absorption feature for KO Aql show us that the mass accretion is very dense and occupies a wide phase interval. Furthermore, for S Equ, there are two- peaked emission features at outside-eclipse phases. For one of these features, the radial velocity variation is related to the cooler component and proposed to originate from the magnetic activity of the cooler component. The other emission feature which shows a different radial velocity variation, deduced to originate from the region between the centre of mass and the cooler component which is occupied by the flowing matter. For KO Aql, the radial velocity variation of the emission feature shows a similarity to that of the cooler component, and believed to originate from the magnetic activity of the secondary component.
Benzer Tezler
- Etkinleşen çift yıldızlarda dönem analizi
Period changes of interacting binaries
SERTAÇ SERKAN DOĞRU
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Fizik ve Fizik MühendisliğiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiFizik Ana Bilim Dalı
PROF.DR. OSMAN DEMİRCAN
- Algol türü örten çiftlerde yığılma disklerinin oluşumu ve yapısı
Structure and formation of accretion disks in algol type binaries
AHMET DEVLEN
Doktora
Türkçe
2001
Astronomi ve Uzay BilimleriEge ÜniversitesiAstronomi ve Uzay Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ÖMÜR GÜLMEN
- Algol türü örten çift sistemlerin evrimsel modellemesi
Evolutionary modelling of algol-type eclipsing binary systems
EDA ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Fizik ve Fizik MühendisliğiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiFizik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİLİZ KAHRAMAN ALİÇAVUŞ
- Zonklayan bileşenli örten çift yıldızlar
Eclipsing binaries with pulsating components
AHMET DERVİŞOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Astronomi ve Uzay BilimleriEge ÜniversitesiAstronomi ve Uzay Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. CAN AKAN
- Bazı algol türü örten çift sistemlerin ışık ve dönem analizi
Light and period analysis of some algol type eclipsing binary stars
MEHMED NAİM BAĞIRAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Astronomi ve Uzay BilimleriAnkara ÜniversitesiAstronomi ve Uzay Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BİROL GÜROL