Uygun renk, ışık ve sürtünme haslığı değerlerine sahip bitkisel boyalar ile boyanmış ilmelik yün halı ipliklerinde en az kopma mukavemeti kaybına yönelik boyama yönteminin geliştirilmesi
The development of dyeing method regarding the least breaking strength loss in woolen carpet yarns, dyed by natural dye with suitable color the fastnesses of light and abrassion values
- Tez No: 213739
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ZEYNEP ERDOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Botanik, El Sanatları, Ev Ekonomisi, Botany, Crafts, Home Economics
- Anahtar Kelimeler: Dokumacılık, Bitkisel boya, Yün halı ipliği, Mukavemet, % uzama, Weaving, vegetable dye, woolen carpet yarn, breaking strength, percent elongation
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Ev Ekonomisi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 174
Özet
Bitkisel boyacılık, el dokuması halıcılık sektöründe en önemli aşamalardan birisini oluşturmaktadır. Bitkisel boyacılığa verilen önem gün geçtikçe artmakta ve bu konuda yapılan araştırmalar çoğalmaktadır. Bitkisel boyalar ile renklendirilen ipliklerle dokunmuş halılar, iç ve dış pazarda değer kazanmaktadır. Bu halılarda aranılan diğer önemli özellik ise sağlamlıktır. Halı dokumada kullanılan yün ipliklerin dokuma sonucu bitim işlemlerinde kullanılan kimyasallara ve kullanım esnasında ortaya çıkabilecek zorlamalara karşı sağlamlığını uzun süre koruyan iplikler olması beklenmektedir. Ancak bitkisel boyalarla renklendirilmiş yün ipliklerde boyama sonucu bir miktar mukavemet değişikliği olduğu bilinmektedir. Kullanılan bitkinin çeşidi, cinsi, miktarı, kullanılan boyama yöntemi, kaynatma süresi, mordan olarak kullanılan kimyasalların çeşitleri ve miktarları da bu değişikliğin oluşmasında etkilidir. Boyama sonucu mukavemet kaybının engellenmesi, mukavemet artışını sağlayacak yöntemin geliştirilmesi için böyle bir çalışma yapılması planlanmış ve yapılmıştır. Araştırmanın materyalini, bugüne kadar bitkisel boyacılık alanında yapılan araştırmalarda ışık haslığı 5 ve üzeri, sürtünme haslığı 3 ve üzeri olan renklerin elde edildiği boyama formüllerinde kullanılan bitkiler ve mordanlar oluşturmaktadır. Bu bitkiler doğal ve kültüre alınmış Asma yaprağı (Vitis vinifera L.), Aspir (Carthamus tinctorius), Ayva yaprağı (Cydonia vulgaris L.), Ceviz yaprağı ve meyve kabuğu (Juglans regia), Elma yaprağı (Malus cominus), Kekik (Thymus sp.), Kökboya (Rubia tinctorum L.), Kurtbağrı (Ligustrum vulgare), Mürver meyveleri ve yaprağı (Sambacus nigra L.), Nar meyve kabuğu (Punica ganatum), Papatya (Anthemis tinctoria), Pinar (Cistus laurifolus L.), Roselle yaprağı (Hibiscus sabdariffa L.), Sığırkuyruğu (Verbascum mucronatum), Sütleğen (Euphorbia sp.)'dir. Bu bitkilerden elde edilen renkler, bu renklerin ilmelik yün halı iplikleri üzerindeki ışık ve sürtünme haslıkları, yün iplik mukavemeti ve % uzama değerleri belirlenmeye çalışılmıştır. Belirlenen bitkiler ilmelik yün halı ipliklerine göre %100 oranında alınarak 60 dk süresince kaynatılmıştır. İplikler boyanmadan önce literatürde geçen mordanlar kullanılarak ön mordanlama yöntemi ile 45 dk süresince mordanlanmıştır. Böylece toplam 74 boyama yapılmıştır. Boyanmış ipliklerden elde edilen renkler subjektif ve objektif (colorimetri cihazı kullanılarak) yöntemlerle değerlendirilmiştir. Elde edilen renkler sarı ve tonları, kahverengi ve tonları, yeşil ve tonları, krem, bej ve tonlarından kırmızıya kadar değişmektedir. Bu renkler üzerinde ışık ve sürtünme haslıkları incelenmiştir. İncelenen haslık değerlerinde bitki çeşitliliği ve mordanlara bağlı olarak farklılıklar tepit edilmiştir. Beyaz ve boyanmış yün ipliklerin kopma mukavemetleri ve % uzama değerleri instron cihazı kullanılarak bulunmuştur. Boyasız iplik ile boyanmış iplik arasındaki mukavemet değerleri karşılaştırılmış ve boyama sonucu mukavemet kaybına ya da artışına neden olduğu düşünülen bitki ve mordanlar tespit edilmiştir. Bu bitki ve mordanlar kullanılarak elde edilmesi planlanan renk üzerinden mukavemet artışını sağlayacak boyama formülleri önerilmiştir. 2007, 165 sayfa
Özet (Çeviri)
Vegetable dyeing constitutes one of the most significant stages in hand-woven carpet sector. The importance given to vegetable dyeing has been increasing and the number of the studies conducted on this topic has been gowing day by day. Carpets woven of fibers colored with vegetable dyes have been gaining value in both home and outside markets. Another significant characteristic requested in these carpets is strength. It is expected that the wool fibers which are used for weaving carpets are materials which maintain their strength for a long time against chemicals used in the ending processes following the weaving process and the ruptures which may appear during usage. However, it is known that a certain amount of change in strength is observed in wool fibers colored with vegetable dyes after the dyeing process. The variety, type and the quantity of the herb used, the dyeing method used, boiling time, the types of chemicals used as mordant and their quantities are also effective in the existence of this change. The present study was planned and conducted in order to prevent the loss of strength of fibers after the dyeing process and to develop a method which would provide an increase in strength. Plants and mordants which were used in dyeing formulas by which colors with light fastness values 5 and above and abrasion fastness values 3 and above were obtained in the studies conducted in the area of vegetable dyeing so far, constituted the material of the present study. These plants were natural and cultured Gape leaf (Vitis vinifera L.), Safflower (Carthamus tinctorius), Quince leaf (Cydonia vulgaris L.), Walnut leaf and fruit skin (Juglans regia), Apple leaf (Malus cominus), Thyme (Thymus sp.), Madder (Rubia tinctorum L.), Ligustrum (Ligustrum vulgare), Elder berry fruit and leaf (Sambacus nigra L.), Pomeganate fruit skin (Punica ganatum), Camomile (Anthemis tinctoria), Rockrose (Cistus laurifolus L.), Roselle leaf (Hibiscus sabdariffa L.), Mullein (Verbascum mucronatum) and Euphorbia (Euphorbia sp.). The colors obtained from these plants, light fastness and abrasion fastness values of these colors on knot wool carpet fibers, wool fiber strength and the percent elongation rates were determined. The plants determined for the study were taken 100 % considering the wool carpet fibers and boiled for 60 minutes. Before being dyed, fibers were mordanted for 45 minutes by using the mordants mentioned in literature thorough the pre-mordanting process. In this way, a total of 74 dyeing processes were performed. Colors obtained from dyed fibers were evaluated through subjective and objective methods (by using a colorimetry apparatus). The colors obtained vary from yellow and shades of yellow, brown and shades, geen and shades, cream, beige and shades to red. Color fastness to light and abrasion were inspected on these colors obtained. Differences were determined in the inspected fastness values depending on the plant variety and the mordants used. The breaking strength values and the percent elongation values of white and dyed wool fibers were found by using an instron device. The strength values of uncolored fibers and dyed fibers were compared and the plants and mordants which were considered to cause a decrease or an increase in strength after the dyeing process were determined. Dyeing formulas were suggested, which would provide an increase in strength via the color which is planned to be obtained by using these plants and mordants. 2007, 165 pages
Benzer Tezler
- Dispers siyah azo boya eldesi, karakterizasyonu ve uygulanabilirliğinin araştırılması
Investigation of obtainment, characterization and applicability of disperse azo black dye
FATİH AKKURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Kimya MühendisliğiGazi ÜniversitesiKimya Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ALICILAR
- Söğüt(Salix alba) ekstraktı mordanlı pamuk, yün elyaf ve ahşap numunelerinin Sarıkız Çayı otu (sideritis trojana ehrend) ile boyanma özelliklerinin incelenmesi
Investigation of Sarikiz of Herb Tea usage of in dyeing of textile products
NİL ACAR
- Vişne (P. cerasus) meyvelerinin tekstil boyamacılığında kullanılabilirliğinin araştırılması
Investigation of usage of sour cherry (P. cerasus) in dyeing of textil products
SUAT LEVENT GÜNER
- Biyoenzimler ve biyoenzimlerin örme kumaş özelliklerine etkisi
Bioenzymes and the effects of bioenzymes on properties of knitted fabrics
ALEV ERENLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Tekstil ve Tekstil MühendisliğiÇukurova ÜniversitesiTekstil Mühendisliği Bölümü
PROF. DR. R. TUĞRUL OĞULATA
- Nar kabuğu ile farklı mordanlar kullanarak yünlü kumaş boyama
Dyeing of wool fabrics with punica granatum rind by using of different mordan salts
ZÜHAL ÖĞÜTGEN