XVI. yüzyıl Osmanlı Tahrir Defterlerine göre Gagauzlar
Gagauzes according to XVI ?th century Ottoman Tahrir Registers
- Tez No: 227789
- Danışmanlar: PROF. DR. KAZIM YAŞAR KOPRAMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Bölümü
- Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 239
Özet
Gagavuzlar hakkında XIX. Yüzyılın sonlarında V.A. Moşkov ile başlayan araştırmalar, XX. Yüzyılda çok büyük yol kat ederek yüzlerce makale ve kitap birikimine ulaştı. Fakat Türkiye'de yazılanlar arasında kimse Osmanlı arşivleri üzerinde araştırma yaparak herhangi bir eser ortaya koymadı. Bu araştırmanın amacı işte bu boşluğu doldurmaktır.Osmanlı arşivlerindeki XVI. Yüzyıl boyunca değişik zamanlarda yapılmış nüfus sayım ve yazım defterlerinden Gagavuzlar'ın yaşamış olduğu Silistre, Akkerman, Edirne, Gümülcine, Vize-Kırkkilise, Çirmen, Niğbolu ve Biga sancaklarında bulunan köy ve kasabalardaki Gagavuz kişi adlarının listelerini çıkardık, bu adların onomastik ve toponimik açıdan değerlendirmesini yaptık. Bu araştırma sonunda şu sonuçları elde ettik:Gagauz-Gagavuz adına Silistre Sancağı'nın Dobruca, Deliorman ve Bulgaristan'ın Karadeniz kıyılarındaki 1261-1300 yılları arasında Bizans'a iltica etmiş Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus'un kurduğu I. Dobruca Oğuz Devleti'nin hakim olduğu bölgelerdeki Gagavuzlar arasında rastlanmıştır. Bu adın kesinlikle Keykavus'un Anadolu (Konya-Karaman'dan) Sarı Saltık Baba liderliğinde giden 12000 çadırlık Türkmen halkı tarafından Gaygavuz-Gagavuz şeklindeki telaffuzdan doğduğu anlaşılmıştır. Bu durum Türkolog P.Wittek'in 1952'de savunduğu tezi doğrulamıştır.Diğer bir sonuç ise, Gagavuzların yaşadığı sancaklarda kullandıkları şahıs adları arasında en çok Uz-Oğuz adları görüldüğünden %70'inin Tuna üzerinden Balkanlara geçip yerleşen Uz (Oğuz)'lardan olduğuna, Kuman-Kıpçak Türklerinin adlarına %10 oranında, Anadolu'dan gelen Selçuklu Türklerinin en çok %10 oranında yer aldığı izlenimidir. Bu durum da Moşkov'la (1903) birlikte Basarabya Gagavuzlarının başpapazı M. Çakır(protoierey) ve tarihçi A. Manov'un ?Gagavuzlar Kıpçak (Ukrayna) bozkırlarından Balkanlara gelen Uzların torunlarıdır? şeklindeki görüşlerini doğrulamaktadır. ?Çoğunluk Uz (Oğuz)'lardan olmakla beraber bugünkü Gagavuz topluluğunun tarihte Uz-Oğuz, Kuman, Peçenek ve Anadolu Selçuklu Türkleri'nin Dobruca, Oğuz Devleti topraklarında Bizans'ın yönetiminde Hristiyan-Ortodoks dini inancında kaynaşarak ortaya çıkan bir Hristiyan Türk topluluğudur? sentezine varmış bulunuyoruz.
Özet (Çeviri)
The research about Gagavuzes started with V. A. Moschkov at the end of XIXth century and has made a great success by proceeding to hundreds of abstracts and books in the XXth century. Nevertheless any of the researchers in Turkey hasn't done any researches on Ottoman archives.The purpose of this study is to fill this emptiness. We have found the names of Gagavuzian people who lived in Silistre, Akkerman, Edirne, Gümülcine,Vize-Kırkkilise, Çirmen and Biga provinces from the books has been written about the censuses made at different times during the XVIth century. After that we took the names and we evaluated them by onomastic and toponimic point of view. As a conclusion we decided the results belove:The name Gagauz-Gagavuz was seen in Dobruca and Deliorman from Silistre province, the province of Bulgaria in the Black Sea shore; which the Gagavuzes who lived in the places that Selcukian Sultan İzzeddin IInd Keykavus (immigrated to Bizantini and has established the Ist Dobruca Oğuz State between the years 1261-1300) was sovereign on. It's been clear that the name Gagavuz is coming from the Turkmen people (coming from Anatollia (Konya-Karaman) in the leadership of Sarı Saltık Baba with 12000 tents) who were using the words Gaygavuz-Gagavuz. This situation has confirmed the statement of Turkhologist P.Wittek in 1952.Another result is; in the provinces that Gagavuzian people were living we can see that the most common names are Uz-Oğuz, we had the impression to say that 80% of them were from the Uz(Oğuz)es who has passed to Balcanian countries over Tuna, 10% of them were from the Kuman-Kıpçak Turks and 10% were from the Turks who has immigrated from Anatollia. This situation is confirming the statements of Moschov (1903), A.Manov and Michail Ciachir(the head priest-protoierey- of the Basarabya Gagavuzes and Historic) who were stating ?the Gagavuzes are the grandsons of the Uzes coming from the Kıpçak (Ucraine) steps to Balcanian countries?. We have made a synthesis as ? Despite the fact that most of the Gagavuzian people today are from Uz(Oğuz)es, we can say that Gagavuzian people today are a Christian Turkish society, in the historical perspective who were living in the lands of Uz-Oğuz, Kuman, Peçenek and Anatollian Selcuk Turks in Dobruca, and under the management of Bizantinian, they have accepted the Christian-Orthodox belief?.
Benzer Tezler
- Tahrir defterlerine göre XV. ve XVI. yüzyıllarda Sivas şehir merkezi
Accordig to Tahrirs center of Sivas in the 15 th and 16 th
SERPİL SÖNMEZ
- Osmanlı arşiv belgelerine göre XVI. yüzyılda Kırıkkale il bölgesi (Keskin, Konur, Dinek nahiyeleri)
Kırıkkale city region in the sixteen century according to the Ottoman archive documants
REFET METİN
- XV. yüzyıl sonu ve XVI. yüzyıl başında tahrir defterlerine göre Limni Adası'nın sosyo ekonomik durumu
Socio-economic status of the Island of Limnos according to the tax registers at the end of the XV. century and the beginning of the XVI. century
ARZU KURU YOON
- Xvı. yüzyılda Samsun-Ayıntab hattı boyunca yerleşme, nüfus ve ekonomik yapı
Settlement, population and economic structure along Samsun-Ayintab line at 16th century
ALPASLAN DEMİR
- XV ve XVI. yüzyılda Zile kazası: 1455-1574
The district of Zela during the XV and XVIth centuries: 1455-1574
MURAT HANİLÇE
