Tarihî Türk lehçelerinde ünlüler
Vowels in ancient Turkish dialects
- Tez No: 240134
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET BURAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 338
Özet
Çalışmamızda, Türk dilinin ilk yazılı belgelerinin bulunduğu Köktürkçe döneminden itibaren, sırasıyla Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Türkiye Türkçesi dönemlerindeki ünlüler ve bu ünlüler ile ilgili ses olayları ele alınmıştır.Çalışmamız, Giriş, Tarihî Türk Lehçelerinde Uzun Ünlüler ve Uzun Ünlülerle İlgili Ses Olayları, Tarihî Türk Lehçelerinde Normal Süreli Ünlüler ve Normal Süreli Ünlülerle İlgili Ses Olayları, Tarihî Türk Lehçelerinde Ünlü Uyumları, Sonuç ve Kaynakça bölümlerinden oluşmaktadır.Giriş bölümünde, önce çalışmamızın inceleme alanına giren tarihî lehçelerle ilgili genel bilgiler verilmiştir. Daha sonra, sesin fizyolojisinden ve gramer unsuru olarak sesten bahsedilmiştir. Ardından ünlü kavramı, dünya dillerinde ve Türkçede ünlüler, ünlülerin özellikleri ve türleri hakkında bilgiler aktarılmıştır.Tarihî Türk Lehçelerinde Uzun Ünlüler ve Uzun Ünlülerle İlgili Ses Olayları bölümünde, Ana Türkçede varlığı tasarlanan uzun ünlüler esas alınarak, tarihî Türk lehçelerinde korunan uzun ünlüler, kısalan uzun ünlüler gösterilmiştir. Uzun ünlülere bağlı olarak oluşmuş ses olayları ile uzun ünlülerde görülen ses olayları ayrı başlıklar altında açıklanmıştır. Bölümün sonunda, elde edilen sonuçlar istatistiksel olarak verilmiştir.Tarihî Türk Lehçelerinde Normal Süreli Ünlüler ve Normal Süreli Ünlülerle İlgili Ses Olayları bölümünde, Ana Türkçe ve Eski Türkçe dönemlerindeki normal süreli ünlüler diğer tarihî Türk lehçelerindeki ünlülerle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma neticesinde, ünlülerin gelişim süreçleri ve ünlülerde görülen ses olayları değerlendirilmiştir.Tarihî Türk Lehçelerinde Ünlü Uyumları bölümünde, ünlü uyumları kalınlık-incelik (damak) ve düzlük- yuvarlaklık (dudak) uyumu başlıkları altında incelenmiş, uyuma giren veya girmeyen kelimeler, ekler tespit edilmeye çalışılmıştırSonuç bölümünde, çalışmamızda vardığımız sonuçlar maddeler halinde verilmiştir.Kaynakça bölümünde ise, çalışmamız boyunca yararlandığımız kaynaklar yer almıştır.
Özet (Çeviri)
In our study, vowels and phono events related to them since the Köktürkçe period in which the first written documents are included, in the periods of, respectively, Uygur Turkish, Karahanlı Turkish, Harezm Turkish, Kıpçak Turkish, Çağatay Turkish and Ancient Turkey Turkish are handled.Our study consists of Introduction, Long Vowels and The Sound Events related to them in Ancient Turkish Dialects , Normal Periodic Vowels and Sound Events related to them in Ancient Turkish Dialects, Vowel Harmony in Ancient Turkish Dialects, Conclusion and Bibliography.In the Introduction part, initially the general knowledge about ancient dialects are given. Then, the physiology of sound and its status as a grammar issue are mentioned. Later, the concept of vowel, the vowels in world languages and in Turkish, the characteristics and types of vowels are analyzed.In the part of Long Vowels and The Sound Events related to them in Ancient Turkish Dialects, on the base of long vowels in basic Turkish, long vowels saved in ancient Turkish dialects, and shortening long vowels are examined. The sound events occurred related to long vowels and the sound events that are seen in long vowels are analyzed under separated titles. At the end of this part, the obtained results are given statistically.In the part of Normal Periodic Vowels and Sound Events related to them in Ancient Turkish Dialects, normal periodic vowels in the period of basic Turkish and ancient Turkish are compared with the vowels in other ancient Turkish dialects. As a result of this comparision, the improving process of vowels and the events that are observed in vowels are examined.In the part of Vowel Harmony in Ancient Turkish Dialects, the vowel harmony is analyzed under the titles of back vowels-front vowel harmony and rounded-unrounded vowel harmony. The words and affixes that support and do not support the harmony are aimed to be fixed.In Conclusion, the results that are obtained in the study are given item by item.In Bibliography, the sources that we have applied are given.
Benzer Tezler
- Tarihî Türk lehçelerinde ünsüzler
Consonants in historical Turkish dialects
YILMAZ İNCE
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET BURAN
- Erken dönem Osmanlı kroniklerinde coğrafi terimlerin art ve eş zamanlı dil incelemesi
Diachronic and synchronous analysis of geographical terms in the early period of Ottoman chronics
SEHER ERENBAŞ PEHLİVAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM ŞAHİN
- «дивану лугат-ит-түрк» сөздүгү кыргыз тилинин тарыхый өнүгүшүн изилдөө булагы(фонологиялык жана морфонологиялык изилдөө)
Kırgız dilinin tarihi gelişiminin araştırılmasında bir kaynak olarak Divanü Lugati't-Türk (Fonolojik ve morfonolojik inceleme)
NEGİZBEK ŞABDANALİYEV
Doktora
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADIRALI KONKOBAYEV
- Байыркы түрк (руникалык) жазма эстеликтеринин тилинин фонетикасы
Eski Türk yazıtlarının ses özellikleri
TİLEK ŞARŞENBEK UULU
Yüksek Lisans
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURDİN USEEV