Çağdaş Türk lehçelerinde ünlüler
The vowels in the contemporary Turkic dialects
- Tez No: 240155
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET BURAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çağdaş Türk lehçeleri, ünlüler, ses olayları, Contemporary Turkic Dialects, vowels, phonological cases
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bölümü
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 539
Özet
Dilin temeli sese dayanmaktadır; çünkü dil, yüzeysel yapıda öncelikle sesle var olabilen canlı bir varlıktır. Bu canlı varlık zaman içinde farklı nedenlere bağlı olarak ses, şekil, söz dizimi ve söz varlığı yönünden bazı değişmeler ve gelişmeler yaşar. Türkçe de hem kendi gelişim çizgisi sürecinde ortaya çıkan iç etkenlerden hem de coğrafya değişikliği, din değişikliği, alfabe değişikliği gibi dil dışı etkenlerden dolayı, söz varlığında, ses bilgisinde ve az da olsa gramer ve cümle yapısında bazı değişmelere uğramıştır. Tarihî süreç içerisindeki bu değişmeler ve gelişmeler göz önüne alındığında dil içi ve dil dışı etkenlerden en fazla etkilenen unsur Türkçenin sesleri ve ses sistemi olmuştur.Dilde meydana gelen ses bilgisel değişme ve gelişmelerin tespit edilmesi büyük bir önem arz etmektedir. Çünkü bir dilin seslerinin niteliği ve niceliği bakımından tanımlanmasının, tarihî süreç içerisinde o dilin seslerinde meydana gelen değişmelerin ve ses olaylarının ortaya konularak ses ortaklıklarının ve farklılıklarının belirlenmesinin o dilin gelişmesine ve yayılmasına olumlu yönde etkileri vardır. Bu yönüyle Türkçede meydana gelen ses bilgisel değişmelerin ve gelişmelerin doğru bir şekilde ortaya konulması, Türkçenin eski devirleriyle günümüz Türkçesi arasındaki benzerliklerin ve farklılıkların tespit edilmesinde, günümüzde farklı yazı dilleri hâlinde gelişmekte olan Türkçenin ortak bir ses ve yazı birlikteliğine ulaşmasında ve Türkçenin ses sisteminin nasıl bir yapıya sahip olduğunun belirlenmesinde etkin rol oynayarak Türkçenin gelişmesine olumlu yönde katkı sağlayacaktır.Türkçede meydana gelen ses bilgisel değişmelerin ve gelişmelerin ortaya konulması maksadıyla yapılan bu çalışma, sadece ünlülerle sınırlandırılmış olup, Türkçenin çağdaş lehçelerindeki ünlülerini ve bu ünlülerde görülen ses olaylarını konu edinmektedir.Çağdaş Türk lehçelerindeki ünlülerin görünümleri, ses özellikleri ve ses olayları bakımından karşılaştırılmalı olarak incelenmesinin hedeflendiği bu çalışmada ünlüler açısından lehçelerin ve lehçe gruplarının birbiriyle olan yakınlıkları, kendi aralarındaki ses bilgisel bağları veya farklılıkları ortaya konulmaya çalışılmıştır.Bu çalışma üç bölüm halinde tasarlanmıştır. Bu bölümler sırasıyla Giriş, Türk Dili ve Lehçeleri, Ünlü Kavramı ve Türk Dilinin Ünlüleri, Çağdaş Türk Lehçelerindeki Ünlülerin Nitelikleri başlıklarından oluşan Birinci Bölüm; Ünlülerin Ses Bilgisi Görünümleri ve Ünlülerle İlgili Ses Olaylarının yer aldığı İkinci Bölüm ile bu bölümlerden elde edilen bulgularla ilgili çıkarımların yer aldığı Sonuç başlığını taşıyan Üçüncü Bölümdür. Bu bölümlerden sonra ise eserde kullanılan kaynakların gösterildiği Kaynaklar kısmı yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
Language is based on sounds, because language is a living thing that exists first of all with sounds at the surface structure. This living thing has changes and evolutions in terms of its sounds, forms, word order and vocabulary in the course of time due to various reasons. Turkish has also undergone some changes in its vocabulary, phonology and even some small changes in its grammar and sentence structure due to both the internal factors which have generated during its own development process and the external factors such as changing geography, religion and alphabet. If these changes and evolutions that happened in the course of time are taken into consideration, the ones that have been affected by the internal and the external factors most are the phonemes and phonemic system of Turkish.Identifying the phonological changes in the language is very significant. Because defining a language in terms of the quality and the quantity of its sounds and identifying common and differing sounds by explaining the changes and evolutions that have happened in that language in the course of time have positive impacts on the development and the spread of that language. Paralell to this, a proper identification of the phonological changes in Turkish will have a positive contribution to the development Turkish by playing an efficient role in the identification of the similarities and differences between the old periods of Turkish and the contemporary Turkish, in reaching a phonological and writing consensus on Turkish which is evolving with various writing systems today, and in ascertaining what kind of structure Turkish sound system has.This study which is carried out to identify the phonological changes in Turkish is restricted with the vowels only, and deals with the vowels and the phonological cases that occur in these vowels of the contemporary Turkic dialects. In this study, which aims a comperative analysis of the vowels of the contemporary Turkic dialects in terms of their phonological characteristics, the similarities of the dialects in terms of vowels, the phonological links and differences between them are tried to be explicated.This study is made of three parts. These parts are as respectively follow: the first part which Intoduction, Turkish Language and Turkic Dialects, The Concept of Vowel and The Vowels in Turkish Language, The Phonological Characteristics of The Vowels in Turkic Dialects; the second part which includes the Phonological Appearances of The Vowels and the Phonological Cases in Vowels; and the conclusion part in which the findings that are obtained from the second part are given. The study also has a bibliography that presents the resources that are used in the study.
Benzer Tezler
- Erken dönem Osmanlı kroniklerinde coğrafi terimlerin art ve eş zamanlı dil incelemesi
Diachronic and synchronous analysis of geographical terms in the early period of Ottoman chronics
SEHER ERENBAŞ PEHLİVAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM ŞAHİN
- Türkmence Varka ile Gülşah metni esasında bir gramer incelemesi
A grammar analysis based on the Turkmen Varka Gülşah text
ELİF YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FEYZİ ERSOY
- Mirzâ Mehdî Han Esterâbâdî, Senglah: Mebâniyü'l-Lügat ve Kitâbü'l-Elif (1v.-119r.)
Mirzâ Mahdi Han Astarâbâdi, Sanglakh: Mabâniyu'l-Lugat and Kitâbu'l-Alif (1v.-119r.)
MEHMET RIZA HEYET
Doktora
Türkçe
2021
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. F. SEMA BARUTCU ÖZÖNDER
- Çuvaş Türkçesinde yer alan kelime başı vokal köklerinin sınıflandırılması
Classification of vocal roots in Chuvash Turkish
BAHAR DADAŞ YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EKREM AYAN
- «дивану лугат-ит-түрк» сөздүгү кыргыз тилинин тарыхый өнүгүшүн изилдөө булагы(фонологиялык жана морфонологиялык изилдөө)
Kırgız dilinin tarihi gelişiminin araştırılmasında bir kaynak olarak Divanü Lugati't-Türk (Fonolojik ve morfonolojik inceleme)
NEGİZBEK ŞABDANALİYEV
Doktora
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADIRALI KONKOBAYEV