Tarihî Türk lehçelerinde ünsüzler
Consonants in historical Turkish dialects
- Tez No: 464566
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET BURAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Tarihî Türk Lehçeleri, ünsüz, ünsüz değişmeleri, sedalılaşma, ünsüz türemesi, ünsüz ikizleşmesi, ünsüz benzeşmesi, ünsüz düşmesi, yer değiştirme, Historical Turkish Dialects, consonant, consonant mutations, voicing, consonant derivation, geminate, consonant assimilate, consonant disappearance, displacement
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 445
Özet
Türkçe, tarihî gelişimi içerisinde, çeşitli dil içi ve dil dışı etkiler altında ses, şekil ve cümle yapısı bakımından değişikliklere uğrayarak günümüze kadar ulaşmıştır. Dillerde en kolay değişen yapılar, ses sistemleridir. Türkçenin ses sistemi de tarihî süreçte birçok değişikliğe uğramıştır. Bu süreçte Türk dilinin ünlü varlığı, özellikle uzun ünlülerin zamanla kullanımdan kalkmasıyla, gittikçe fakirleşirken ünsüz varlığı ise gerek dil içi sebeplerle özellikle de dil dışı sebeplerle zenginleşen bir çizgide günümüze ulaşmıştır. Bu zenginleşme, bazen temel fonemlerin değişken seslerinin kullanılması olarak ortaya çıkarken bazen de karşılaşılan yeni dil, kültür ve medeniyet ortamlarından kaynaklanan yeni ünsüz seslerin kullanılmasıyla meydana gelmektedir. Tez çalışmamızda, genel olarak Tarihî Türk Lehçeleri başlığı altında toplanan; Köktürkçe, Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Oğuz Türkçesi dönemlerindeki ünsüz değişmeleri ve gelişmeleri incelenmiştir. Çalışmamız iki ana bölüm, Birinci Bölüm (Giriş) ve İkinci Bölüm (Tarihî Türk Lehçelerinde Ünsüzlerle İlgili Ses Değişmeleri) ile Sonuç ve Kaynakça bölümlerinden oluşmaktadır. Birinci Bölüm'de (Giriş), önce Tarihî Türk Lehçeleri'yle ilgili bilgiler verilmiştir. Sonra ses kavramı ve özellikle de ünsüz ses kavramı bütün ayrıntısıyla verilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda dünya dillerinde kullanılan ünsüzler de tanıtılmıştır. Bunun ardından ise Türk dilinin ünsüz sisteminin tarihî gelişimi ve Tarihî Türk Lehçelerinin ünsüz varlığı tanıtılmıştır. Bu bölümün son kısmında ise dillerde görülen ses değişmelerinin sebepleri üzerinde durulmuştur. Tezimizin İkinci Bölüm'ü Tarihî Türk Lehçelerinde görülen ses olaylarına ayrılmıştır. Tezin ana konusunu oluşturan bu bölümde, Tarihî Türk Lehçelerinde ünsüzlerde yaygın olarak görülen“sedalılaşma, ünsüz ikizleşmesi, ünsüz türemesi, ünsüz benzeşmesi, ünsüz düşmesi ve yer değiştirme”olayları, tanım, sebep ve örnekleriyle verilmiştir. Tezin sonuç bölümünde ise elde edilen verilerle ilgili hükümler maddeler halinde verilmiştir. Tezimizin Kaynakça kısmında tezin hazırlanışı sırasında faydalanılan eserler ve makaleler verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Turkish language reached today undergoing changes in terms of sound, shape and structure of the sentence under influences of various language and non-language in its historical development. Sound systems are the easiest and most changing structures in languages. Also sound system of Turkish language has undergone many changes throughout its history. In this process, The presence of the vowel of the Turkish language , especially with the removal of long vowels from use in over time , successively, while the presence of consonant else got poorer reached today for language reasons especially in a line thet thrives for other reasons in the language. This enrichment, sometimes it emerges while the use of basic phonemes alofons also sometimes that occur with encountered a new language, new culture and civilization from the enviroment through the use of new consonant sounds. In our thesis work examined , in general , collected under the title of historical Turkish dialects; Göktürkçe, Ancient Uygur Turkish, Karahanlı Turkish, Harezm Turkish, Kipchak Turkish, Chagatai Turkish, Ancient Oguzh Turkish period and the changes and developments in the consonant Our work has two main sections, the First Section ( Introduction ) and Second Section ( Sound Mutations in Consonants in the Historical Turkish Dialects ) and consists of the Conclusion and Bibliography. The First Section ( Introduction ), first, informations are given about Historical Turkish Dialects. Then sound concept and especially consonant sound concept were given with all details. In this context the consonants have been introduced that used in world languages. After that historical development of Turkish language's consonant system and consonant presence of Historical Turkish Dialects was introduced. In the last part of this chapter, focuses on the causes of sound change in languages. The second section of our thesis is divided into sound events in Historical Turkish Dialects. This section which forms the main subject of the thesis, common events in consonants in Historical Turkish Dialects“ voicing, geminate, consonant derivation, consonant assimilate, consonant dissappearance and displacement ”are given with its definitions, reasons and examples. In the Conclusion of the thesis the relevant provisions of the data obtained are itemized. Bibliography in our thesis books and articles have been given utilized during the preparation of the the thesis.
Benzer Tezler
- Geçmişten günümüze Türk yazı dillerinde görülen b>m ses değişimi
B>m voice changes seen in Turkish writing languages from past to present
ALPKAAN EREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERCAN ALKAYA
- Türkçede ünsüz uyumu
Consonant harmony in contemporary Turkish
REMZİ ÇALIŞIR
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SÜLEYMAN KAAN YALÇIN
- Erken dönem Osmanlı kroniklerinde coğrafi terimlerin art ve eş zamanlı dil incelemesi
Diachronic and synchronous analysis of geographical terms in the early period of Ottoman chronics
SEHER ERENBAŞ PEHLİVAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM ŞAHİN
- Karaçay-Malkar Türkçesi grameri
A grammar of Karachay-Malkar Turkish
AYŞE GÜNAY
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ AKAR
- «дивану лугат-ит-түрк» сөздүгү кыргыз тилинин тарыхый өнүгүшүн изилдөө булагы(фонологиялык жана морфонологиялык изилдөө)
Kırgız dilinin tarihi gelişiminin araştırılmasında bir kaynak olarak Divanü Lugati't-Türk (Fonolojik ve morfonolojik inceleme)
NEGİZBEK ŞABDANALİYEV
Doktora
Kırgızca
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADIRALI KONKOBAYEV