Doğu Anadolu'da Demir Çağ yivli keramik geleneği
Iron Age Grooved ware tradition in Eastern Anatolia
- Tez No: 241393
- Danışmanlar: PROF. DR. ALTAN ÇİLİNGİROĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 525
Özet
Erken ve Orta Demir Çağlar boyunca Doğu Anadolu ve çevresinde varlık gösteren yivli keramikler, uzun bir süre Doğu Anadolu'nun Erken Demir Çağ göstergesi olarak kabul edilmiştir. Ancak bugün bahsi geçen keramiklerin Urartu merkezlerinde de ele geçmesinden dolayı Orta Demir Çağ'da da kullanım gördüğü konusunda şüphe yoktur. Bu konudaki en büyük problem höyük gibi tabakalı yerleşimlerden veya mezarlardan ele geçen yivli kapların Demir Çağ'ın hangi evresine tarihlendiği konusunda ortaya çıkmaktadır. Bunun en önemli nedeni höyüklerin hemen hemen tümünde Erken Demir Çağ tabakalarının zayıf olması ve mezarların hem Erken hem de Orta Demir Çağ olmak üzere uzun bir süre kullanım görmesinden kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda yivli keramiklerle ilgili yapılan çalışmalarda bilim adamları genellikle çalıştıkları merkezler ölçeğinde tarihlendirme yoluna gitmişlerdir. Buna göre yivli çanak çömleklerle ilgili bu tür tarihlendirme önerileri, genellikle keramik üzerinden değil, tümüyle yivli keramiğin ele geçtiği kontekstin tarihi üzerinden yapılmıştır. Zira Erken ve Orta Demir Çağ'da varlık gösteren yivli çanak çömleklerde, görünürde mal özelliği veya kap formu açısından belirgin farkların bulunmayışı bilim adamlarını bu şekilde kontekst üzerinden tarihlendirme yapma eğilimine yöneltmiştir. Dolayısıyla tez konumuz kapsamında ele alınan bu çalışma, yivli çanak çömleklerin mal grupları, kültür bölgeleri ve tipolojisi açısından değerlendirildiği tek çalışma olma özelliğine sahiptir. Mal grupları açısından değerlendirildiğinde yivli keramiklere ait çeşitli mal grupları tespit edilmiş ve bunların kültür bölgeleri oluşturulmuştur. Elazığ-Malatya, Erzurum-Kars, Van ve Güneydoğu olmak üzere çeşitli bölgelerde varolan tipik mal özellikleri ortaya konmuştur. Tipolojik açıdan ise toplam 46 tip yivli çanak çömlek tespit edilmiş ve bunların bölgesel dağılımı ve tarihlendirmeleriyle ilgili çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Bunlardan belirli kap tiplerinin sadece Erken ve Orta Demir Çağı'na tarihlendiği anlaşılırken, bir kısmının da hem Erken, hem de Orta Demir Çağ olmak üzere uzun bir süre kullanım gördüğü tespit edilmiştir.Sonuç olarak yivli çanak çömleklerle ilgili Doğu Anadolu için genel bir tarihlendirme yapılmış ve buna göre söz konusu keramiğin en erken M.Ö. 1200'de ortaya çıktığı ve Urartu'nun yıkılışına kadar yaklaşık 600 yıllık bir süreçte varlık gösterdiği anlaşılmaktadır. Yivli keramiklerdeki farklı mal grupları bunların tek bir etnik gruba ait olmadığını ve bunları kullanan halkların farklı etnik gruplardan oluştuğunu göstermektedir. Bu dönemde Doğu Anadolu Bölgesi'nde varlık gösterdiği bilinen Nairi, Uruadri ve Diauehi olmak üzere birçok farklı halk grubunun bu keramiği kullandığı anlaşılmaktadır.
Özet (Çeviri)
The Grooved Ware tradition of the Early and Middle Iron Ages in Eastern Anatolia has long been accepted as a hallmark of the Early Iron Age for a long time. Today there is no doubt that this pottery tradition also continues during the Middle Iron Age, according to the existence of this pottery in the Urartian sites. The main problem about this pottery is based on the dating of the sherds, especially coming from the mounds and graves, since Early Iron Age layers of the mounds are so weak and all the graves were used both in the Early and Middle Iron Ages. This makes difficult to date these grooved pottery whether to the Early or Middle Iron Ages.Therefore, many scholars usually dated the grooved pottery according to their excavation sites and not directly from the features of the pottery but looking at the context of the pottery. The appearance of the same ware types and forms in both periods is the reason why scholars have discussed the dating problem by looking at the contexts. That?s why this study is the only one which is about the ware types and forms of the grooved ware in the Eastern Anatolia. According to the ware types, several ware groups were determined for the grooved ware in the Eastern Anatolia. The study on the ware types indicate that some of the ware types were dominated in different regions such as Elazığ-Malatya, Erzurum-Kars, Van and Southeast Anatolia. According to the typological study on the sherds, totally 46 different forms of grooved ware were determined. The regional distribution of these forms and their dating were also discussed in this study. Some of them were dated to both the Early and Middle Iron Ages while others were dated only to the Early or Middle Iron Age according to the typological study on the grooved ware.As a result, the general dating suggestions were done with the typological study on the grooved ware for the Eastern Anatolia. The earliest date for the grooved ware in Eastern Anatolia was suggested as 1200 BC and continued until the collapse of the Urartian Kingdom, which means an existence of about 600 years. The different ware types of grooved ware indicate that this pottery tradition is used by different ethnic groups instead of only one ethnic group. In this period different peoples lived in Eastern Anatolia such as Nairi, Uruadri and Diauehi should be the users of the grooved pottery in different areas.
Benzer Tezler
- Ahmet Köroğlu koleksiyonu'ndaki bir grup erken demir çağ çanak çömleğinin değerlendirilmesi
Evaluation of a group of early iron age pottery in the Ahmet Köroğlu collection
ŞİLAN AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
ArkeolojiIğdır ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RIFAT KUVANÇ
- Doğu Anadolu bölgesi erken demir çağ çanak çömlek kültür bölgeleri: Gelişimleri, sınırları çanak çömlek grupları ve ilişkileri çerçevesinde değerlendirilmesi
Eastern Anatolia cultural regions of early iron age pottery: Evaluation in the frame of their developments, boundaries, pottery groups and connections
GULAN AYAZ
- Doğu Akdeniz bölgesinin geç kuvaterner dönemi paleoiklim koşullarının antalya civarındaki mağara çökel kayıtları ile yeniden kurgulanması
Late quaternary paleoclimate reconstruction of Eastern Mediterranean region by using speleothem records from Antalya
KORAY KOÇ
Doktora
Türkçe
2019
Jeoloji MühendisliğiAkdeniz ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERDAL KOŞUN
- Çavuştepe Kalesi ve Nekropolü'nde 2016-2019 kazılarında ele geçen çanak çömleklerin değerlendirilmesi
Evaluation of the pottery uncovered during the excavations at Çavuştepe Castle and its Necropolis in 2016-2019
ALİYE CEREN KENBER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
ArkeolojiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAFET ÇAVUŞOĞLU
- Türkiye'de nüfus ve eğitimde fırsat eşitsizliği
Başlık çevirisi yok
ŞENER BÜYÜKÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1992
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Yönetimi ve Planlaması Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT ADEM