Doğu Anadolu bölgesi erken demir çağ çanak çömlek kültür bölgeleri: Gelişimleri, sınırları çanak çömlek grupları ve ilişkileri çerçevesinde değerlendirilmesi
Eastern Anatolia cultural regions of early iron age pottery: Evaluation in the frame of their developments, boundaries, pottery groups and connections
- Tez No: 490823
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ERKAN KONYAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1300
Özet
Doğu Anadolu'nun Erken Demir Çağ çanak-çömlek kültürü bu güne kadar çoğunlukla yivli seramik (groovy ware) üzerinden tanımlanmıştır. Bu çalışmada ise yivli seramikleri de içine alan dönemin tüm çanak çömlekleri mal, tip veya bezeme özelliklerine göre detaylı olarak analiz edilmiştir. Çalışmamız içerisinde öncelikle bölgede yapılmış kazı verileri dikkate alınmıştır. Kazı merkezleri ve buluntuları bölgenin coğrafi alt bölümlerine göre ayrıştırılarak incelenmiştir. Buna göre: Elazığ-Malatya Bölümü'nden Norşuntepe Höyüğü, Korucutepe Höyüğü, İmikuşağı Höyüğü, Değirmentepe Höyüğü, Tepecik Höyüğü ve İmamoğlu Höyüğü'nün; Erzurum-Kars-Ağrı Bölümü'nden Bozkurt Mezarları, Büyükardıç Yerleşimi, Sos Höyüğü, Pulur Höyüğü, Güzelova Höyüğü ve Bulamaç Höyüğü'nün; devamında Van Gölü havzasından Karagündüz Höyüğü, Karagündüz Mezarları, Van Kalesi Höyüğü, Yoncatepe Mezarları, Ernis/Evditepe Mezarları ile Dilkaya Höyük/Mezarlarının ve son olarak Hakkâri dağlık yöresinden ise M2 olarak isimlendirilmiş mezarın çanak çömleği incelenmiştir. Devamında Muş-Bitlis ve Van-Ağrı-Iğdır yüzey araştırmalarının buluntuları değerlendirilmiştir. Bölge müzelerinden tespit edilen Erken Demir Çağ çanak çömleğinden ise istatiksel anlamda faydalanılmıştır. Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya ve Kuzeybatı İran'la ortak bir coğrafya dolayısıyla kültürü paylaşması nedeniyle arkeoloji açısından da tüm tarihsel süreci boyunca benzer bir gelişim izlemiştir. Bu nedenle Gürcistan, Ermenistan, Nahçıvan, Azerbaycan ve Kuzeybatı İran'dan seçilen merkezlerin de çanak çömlekleri analiz edilerek Doğu Anadolu ile ilişkileri değerlendirilmiştir. Sonuç olarak incelenen üç bine yakın çanak çömleğin istatiksel değerlendirmeleri neticesinde Erken Demir Çağ çanak çömleği için“Kahve-Kiremit Renkli Seramik Kültürü”ve“Gri-Siyah Renkli Seramik Kültürü”olmak üzere iki ana kültür bölgesi oluşturulmuştur. Söz konusu geniş kültür bölgeleri içerisinde Elazığ-Malatya ovası, Muş-Bulanık ovası, Van Gölü havzası, Hakkâri dağlık bölgesi ve Ağrı Dağı etekleri ile Iğdır ovası gibi coğrafi-kültürel alt lokalizasyonlarda küçük çanak çömlek grupları ayrıştırılmıştır. Nihayetinde bölgenin, M.Ö. 1250'lerde yeni bir materyal kültürünün ortaya çıkmasıyla başlayarak Urartu'nun kuruluşuna kadar devam eden yaklaşık dörtyüz yıllık sürecinin çanak çömlek kültür haritası ortaya çıkarılmıştır.
Özet (Çeviri)
The Early Iron Age pottery culture of Eastern Anatolia has mostly been described through groovy ware until today. And in this study, all of the potteries of the period, including groovy ware, were analysed in detail according to their properties, types or decorative features. This study primarily focuses on the excavation data obtained in the area. Excavation centres and findings were analysed regarding geographical subparts of the region. In this respect: among the potteries we studied are those from Norşuntepe Mound in Elazig-Malatya region, Korucutepe Mound, İmikuşağı Mound, Değirmentepe Mound, Tepecik Mound, İmamoğlu Mound; Bozkurt Tombs in Erzurum-Kars-Ağrı region, Büyükardıç Settlement, Sos Mound, Pulur Mound, Güzelova Mound, Bulamaç mound and Karagündüz Mound in Van Lake basin, Karagündüz Tombs, Van Castle Mound, Yoncatepe Tombs, Ernis / Evditepe Tombs, Dilkaya Mound and Tombs and finally the M2 grave from the Hakkari mountainous region. Further, we analysed Muş-Bitlis and Van-Igdir-Agri regions surface survey findings. Besides, the Early Iron Age potteries available in the surrounding museums were statistically beneficial to the study. Since the Eastern Anatolia Region shares a common geography and thus a common culture with the South Caucasus and Northwest Iran, it has undergone a similar development in terms of archaeology throughout the historical process. For this reason, pottery samples from Georgia, Armenia, Nakhichevan, Azerbaijan and some selected centres in the Northwest Iran were also analysed and evaluated in terms of their relations with Eastern Anatolia. In conclusion, as a result of statistical analysis of about three thousand potteries, two main culture regions“Brown-Reddish Colour Ceramic Culture”and“Grey-Black Colour Ceramic Culture”for the Early Iron Age pottery were developed. Among these wide cultural regions, in such geographical-cultural sub-locations as Elaziğ-Malatya plain, Muş-Bulanık plain, Van Lake basin, Hakkari mountainous region, Ağrı Mountain foothills and Iğdır plain, small pottery groups were separated. Eventually, this study unearths the cultural map of pottery of about a four hundred-year process, starting with the emergence of a new material culture in the 1250s BC running until the establishment of Urartu.
Benzer Tezler
- Doğu Anadolu'da Demir Çağ yivli keramik geleneği
Iron Age Grooved ware tradition in Eastern Anatolia
AYLİN ÜMİT ERDEM
- Arkeolojik verilerin ışığında Epi-Paleolitikten Tunç Çağları sonuna kadar Anadolu-İran ilişkileri
Relation between Anatolia and İran from the Epi-Paleolithic to the end of Bronze Ages based on archeological fainding
BAYRAM AGHALARİ
- Ahmet Köroğlu koleksiyonu'ndaki bir grup erken demir çağ çanak çömleğinin değerlendirilmesi
Evaluation of a group of early iron age pottery in the Ahmet Köroğlu collection
ŞİLAN AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
ArkeolojiIğdır ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RIFAT KUVANÇ
- Salat Tepe buluntuları ışığı altında Doğu ve Güneydoğu Anadolu Erken Demir Çağ kültürel yapısı
The Early Iron Age cultural structure of the Eastern and Southeastern Anatolia in the light of Salat Tepe finds
IŞIK TUBA ÖNEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
ArkeolojiHacettepe ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF.DR. AYŞE TUBA ÖKSE
PROF.DR. ENGİN ÖZGEN
- Maddi kalıntılar doğrultusunda Anadolu'da M.Ö. 1200- 900 arası 'Balkan kavimleri' izleri
Between 1200-900 bc in Anatolia material remains of the 'Balkan tribes'
DENİZ ROTARMEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
ArkeolojiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKSEL SAZCI