Geri Dön

Türk İslam edebiyatında âşık ve zâhid

Lover and prayerful in the Turkish Islamic literature

  1. Tez No: 261289
  2. Yazar: HÜSREV DERVİŞ UĞUR
  3. Danışmanlar: PROF. DR. AHMET YILMAZ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: divan şairi, divan edebiyatı, gazel, beyit, halk edebiyatı, tasavvuf, din, aşk, âşık, züht, zahit, dünya, divan poet, divan literature, lyric, couplet, folk literature, mysticism, religion, love, lover, piety, prayerful, world
  7. Yıl: 2010
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Selçuk Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk İslam Edebiyatı Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 138

Özet

Türk İslam Edebiyatında Âşık ve Zâhid adını taşıyan bu tezin asıl konusu, Sözlüklerimizde, Dinî kaynaklarımızda, Türk halk edebiyatında, Divan edebiyatında, kısacası Türk İslam edebiyatında âşık ve zâhit kavramlarının karşıladığı anlamı inceleyerek; aralarındaki fark ve benzerlikleri, Türk kültürünün âşığa ve zâhide bakış açısını örnekleriyle tespit edip halkın muhayyilesindeki farklı âşık ve zâhit tiplerini araştırmaktır.Tezin ana konusu Divan edebiyatını temsil yeteneğini haiz Fuzuli Divanındaki Âşık ve Zâhid tiplerinin incelenmesi, tasnif edilmesi ve örneklendirilmesidir. Asıl konuya geçmeden önce Türk İslam Edebiyatında âşık ve zâhid motifinin ne şekilde geliştiği örneklerle izah edilmiştir.Âşık ve zâhid kavramlarının her ikisi de müspet (olumlu)anlamları ifade etmektedirler. Birbirini tamamlayan ya da doğuran bir anlam ilişkisine ve iniltisine sahiptirler. Aşktan ismi fail olarak türeyen âşık sevmesinin sonucu olarak sevdiği dışındaki bazı şeyleri terk etme doğası ve tabiatına sahiptir. Zühd ve Zâhid kavramı önceleri aşkın bir sonucu olarak görülmüştür. 11.yüzyılda Yusuf Has Hacip ?Kutadgu Bilig? adlı alegorik eserinde Odgurmış ismindeki zahide akıbeti, irfanı ve dünyanın faniliğini temsil ettirerek o yüzyılda zahid isminin edebiyatımızda henüz aşınmadığını göstermiştir. Daha sonraki dönemlerde âşıkların çoktan geçtikleri bir aşama olarak görülmeye başlanmış, Bizzat âşıklar tarafından küçümsenmiş ya da daha fazlasını gören ve bilen âşıklar için küçük bir anlamı ifade etmiştir. Çünkü zâhid terk makamlarından sadece dünyayı terk edebilmekte, bunu da cennette kavuşmayı umduğu huri, gılman ve şarap için yapmaktadır. Hâlbuki âşık ise ukbayı da benliğini de ve hatta terk etmişlik düşüncesini de terk edebilecek kadar aşka mübteladır.Bu tezden çıkan sonuç şudur: Türk İslam edebiyatı boyunca hakiki ve mecâzî aşk gibi farklı aşk anlayışları, âşık oluş şekilleri bakımından farklı âşık motifleri veya âşıkların aşklarını ifade şekilleri bakımında farklı ifade şekilleri olagelmiştir. Ancak özellikle 11.yüzyıldan sonra şiirde semantik kırılmaya uğrayarak kaba sofu, duygusal inceliğine sahip olmayan, aşığı şarap içtiği için kınadığı, ayıpladığı halde tüm ibadetlerini cennette gitmek (şarap içmek) için yapan zâhid ekseriya aşık tiplerinin kadim rakibi olmuştur.

Özet (Çeviri)

The main subject of the this thesis that bears the title ?Lover and Prayerful in the Turkish Islamic Literature is to examine meanings of the lover and prayerful concepts in our Dictionaries, Religious Sources, Turkish Folk Culture, Divan Literature, in brief in the Turkish Islamic Literature; to determine differences and similarities between them with the perspective of Turkish culture to the lover and prayerful and search different types of lover and prayerful in the imaginations of people.The main subject of the thesis is to examine, classify and sample types of lover and prayerful in Fuzuli Divan which has got the capacity to represent Divan literature. Before going on the main topic, it?s exemplified in which form the lover and prayerful motifs in the Turkish Islamic Literature were developed.Both lover and prayerful concepts imply positive meanings. They have got a meaning relationship and endophasia which completes or creates each other. As a result of his love, the lover whose name is derived from love has got a nature and character of leaving thins excepting those he likes. Piety and prayerful concepts were first considered as a result of love. In the 11th century, Yusuf Has Hacip had the prayerful named Odgurmuş represent aftermath, comprehension and mortality of the world in his allegoric work titled ?Kutadgu Bilig? and showed that the name prayerful was not worn out in that century. In the subsequent period of times, it was begun to be considered as a stage that was passed through by lovers a long time ago, underestimated by the lovers themselves or had an inconsiderable meaning for the lovers who saw and knew more thing., because prayerful could only leave the abandonment rank and he does so for the houri, gillman and wine that he hopes to meet in heaven whereas lover is so addicted to love insomuch as leaving uqba, self-respect and even the though of desolation.The result from this thesis is that: throughout the Turkish Islamic Literature, there had been different understanding of love such as real and figurative, different love motifs in respect of the forms of falling in love or different expression forms in terms of expression forms, but especially after the 11th century, poem was also exposed to semantic break and the prayerful who does not have religious and emotional kindness and whose all the prayers are only to go to heaven and who condemns and blames lover as he drinks wine had been a long time rival especially for the lover types.

Benzer Tezler

  1. Latîfî Tezkiresi: Millet Kütüphanesi Günay-Turgut Kut Bölümü 40 numaralı nüsha (İnceleme-metin)

    The Tezkire of Latîfî: Ms. 40 Millet Library Günay-Turgut Kut Collection (Analyse-text)

    AYŞEGÜL OKAL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Türk Dili ve EdebiyatıMarmara Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULLAH UĞUR

  2. Türk İslam Edebiyatında sekiz cennet

    Eight paradises in Turkish İslamic Literature

    MUHAMMET ARI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Türk Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMET YILMAZ

  3. Türk âşık edebiyatı açıklamalı sözlüğü

    Annotated glossary of Turkish literature lovers

    FATMA KAÇAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Dilbilimİstanbul Aydın Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. KAMİL VELİ VELİ

  4. Erzurum'lu Âşık Nihânî'nin eserlerinde dini-tasavvufi öğeler

    Sufism elements in the poet of Aşık Nihani from Erzurum

    ASLI SEDA GÖKDAŞ YANGIN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinKafkas Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HÜSEYİN DOĞAN

  5. Âşık İkrârî'nin hayatı, sanatı ve şiirleri üzerine bir inceleme

    An analysis on Aşik Ikrârî's life, art and poems

    MUSTAFA SEÇİM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER SARAÇ