Canıl Mirza destanındaki epik unsurlar
The epic elements of Canil Mirza
- Tez No: 279812
- Danışmanlar: PROF. DR. NERİN YAYIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bölümü
- Bilim Dalı: Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 258
Özet
Cañıl Mırza Destanı hem aynı adlı kahramanının kadın olması, hem de içerdiği tarihi tabakalar bakımından son derece dikkate değerdir. Kazan, Kasım, Kırım, Astırahan, Altın Orda ve Çağatay hanlıklarından izler taşıyan, bir başka ifadeyle tarihî olaylarını söz konusu hanlıklara geri götüren Cañıl Mırza Kırgız tarihinde XIII- XVIII. yani beş asırlık bir dönemi içine almaktadır.Destanın tarihi kahramanlarına baktığımızda ise destanda adı geçen `Camgırçı Han, Edige gibi kahramanların tarihi kaynaklarda da karşımıza çıkması, destanın gerçekçi bir tarihi zemine oturtulduğunu göstermektedir. Destanda Cañıl Mırza'nın babası olarak geçen `Camgırçı Han' Altın Orda'nın kalıntısı olarak kabul edilen Astarhan Hanlığı'ının hükümdarı olup bu hanlık tarihte kurulan ilk Türk devleti olması açısıyla önemlidir. Yine Edige Mırza Altın Orda Devleti'nin emirlerinden olup aynı zamanda Timur-Kutluk'un koruyucularından birisidir. Destanın Cañıl'dan sonra en önemli kahramanı olan Abıl'ın da İşin Sultan'ın oğlu olduğu ortadadır ve Abıl, tarihî kaynaklara göre Orta Asya Türkleri'nin Ruslar'la olan özgürlük mücadelesi sırasında (1629'dan başlayarak) görülmektedir.Cañıl Mırza Destanı'nında olaylar Kırım, Ukrayna, Türkistan, Moğolistan, Kırgızistan ve Özbekistan topraklarında geçmektedir. Bu durum olayların gerçekte de cereyan ettiği toprakları göstermesi bir yana destan anlatıcısının hem Kırgız, hem de Türk Dünyası tarihini iyi bildiğini de ifade etmektedir.Epik kurallar geçerli olmakla birlikte Cañıl başta olmak üzere diğer destan kahramanlarının şahsında avcılık ve atıcılılık, destanın başından sonuna kadar kendisini sürekli hissettirmektedir. Hatta Caıñl'ın çocuklarını bile bırakarak arkasına bakmadan geri dönüşünde atıcılıktaki becerisinin azalması etkilidir.Diyebiliriz ki Cañıl Mırza destanı gerek çok geniş bir tarihî döneme ve coğrafyaya oturması, gerekse içerdiği ve anlatıda aynı oranda etkisi görülen epik ve mitik unsurlar bakımından Kırgız folklorundaki haklı yerini almıştır.
Özet (Çeviri)
The Epic of Cañıl Mırza is worth to attract attention both because the protagonist called Cañıl Mırza is a woman and because of the historical layers it contains. It keeps traces from Kazan, Kasim, Crimean, Astırahan, Altın Orda and Çağatay Khanates, in other words Cañıl Mırza carries back the historical phenomena to the aforementioned khanates, and contains a five centuries long period within the Kirghiz history, namely between XIII-XVIII centuries.The protagonists in the epic like Camgırcı Khan and Edige can also be traced in the historical sources, thus one can conclude that this epic is based on a real historical context. Camgırcı Khan who is known as the father of Cañıl Mırza in the epic is the sovereign of the Astarhan Khanate which is accepted as the heir of Altın Orda, and is significant as the first Turkish state in the history. Also Edige Mırza is one of the emirates of the Altın Orda state and one of the protectors Timur-Kutluk. It is apparent that Abil, who is the second important character after Cañıl, is the son of the Sultan Işil and is seen in the historical sources during the liberation struggles of Central Asian Turks with the Russians starting 1629.In the epic of Cañıl Mırza the events take place in the lands of Crimean, Ukraine, Turkestan, Mongolia, Kyrgyzstan, Uzbekistan. This fact not only reveals the real lands of the phenomena, but also shows that the narrator of the epic knows both the Kyrgyz and Turkish history well.In addition to the epic rules, particularly Cañıl and the other protagonists of the epic use hunting, markmanship throughout the whole epic. Indeed what is important in Cañıl?s return where he even leaves his children, is the waning in his marksmanship talent.In conclusion, one can say that the epic of Cañıl Mırza holds its own place deservedly both in terms the large historical and geographical period on which it is based and in terms of the epic and mythical components in the narrative.
Benzer Tezler
- Cañıl Mırza Destanı'nın bağlamsal sözlüğü (Abdıbalık Çorobayev varyantı) (İsim ve fiiller)
Contextual dictionary of Cañıl Mırza (Abdibalik Çorobayev variant) (Nouns and verbals)
ZEYNEP DUMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAfyon Kocatepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CÜNEYT AKIN
- Kırgızca Canıl Mırza Destanı'nın transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesine aktarılması
The transcrirtion and the Turkish translation of the Kırgız epos of 'Janıl Myrza' is as follows
HATİMA ADİLBEKOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞERİF ALİ BOZKAPLAN
- Sarinci-Bököy ve Cañıl Mırza destanlarının bağlamsal sözlüğü (S. Konokbayev ve M. Nusulmankulov varyantları) (isim ve fiiller)
Contextual dictionary of Sarinji-Bokoy and janyl myrza (S. Konokbayev and M. Musulmankulov variants) (nouns and verbs)
ERKUT RESULOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAfyon Kocatepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CÜNEYT AKIN
- Kırgız destanlarında kadın tiplerinin tahlili ('Cañıl Mırza', 'Kococaş', 'Eşimkul menen Zuura')
Analysis of female types in Kyrgyz epics ('Cañil Mirza', 'Kocaş', 'Eşimkul and Zuura')
SONGÜL GÖK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıArdahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MAYRAMBEK OROZOBAYEV
- Kırgızların küçük destanlarında Baktı Bolat
Başlık çevirisi yok
CEYDA ÖYKE
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET TÜRKMEN