Eski insan topluluklarında stres göstergelerinin incelenmesi: İkiztepe ve Tasmasor örnekleri
Examination of stress indicators in the ancient human populations: The examples of İkiztepe and Tasmasor
- Tez No: 288309
- Danışmanlar: PROF. DR. YILMAZ SELİM ERDAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Antropoloji, Anthropology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Antropoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 218
Özet
Bu çalışmada Erzurum'da bulunan Tasmasor Yakın Çağ topluluğu ve Samsun'da bulunan İkiztepe Erken Tunç Çağı topluluklarına ait iskelet kalıntıları incelenmiştir. Çalışmada, stres göstergelerinin topluluklardaki durumunun ortaya çıkarılması ve bu stres göstergelerinin her iki toplulukta çevreye uyarlanma durumu açısından bütünsel bir şekilde ele alınması hedeflenmiştir. Ayrıca, incelenen stres göstergelerinin karşılaştırmalı olarak ele alınmasıyla bunların birbirleriyle ilişkileri ve olası nedensel bağlarının belirlenmesi amaçlanmıştır.Tasmasor topluluğu ve İkiztepe topluluğu iskelet büyüme profillerinin incelenmesiyle Tasmasor topluluğunda daha belirgin olmakla birlikte, bu iki topluluğun bebek ve çocuklarında büyüme geriliği olduğu saptanmıştır. Mine hipoplazileri üzerine yapılan incelemede Tasmasor topluluğu bireylerinin İkiztepe topluluğundaki akranlarına göre dönemsel stresler ile daha fazla karşı karşıya kaldığı ve bunların daha şiddetli tepkiler oluşturduğu saptanmıştır. Dönemsel streslere işaret eden bir diğer stres göstergesi olan Harris çizgilerine bakıldığında her iki topluluğun birbirine yakın oranlarda bu stres göstergesine sahip olduğu söylenebilmektedir. Tasmasor topluluğu ve İkiztepe topluluklarında porotic hyperostosis ve cribra orbitalia üzerine yapılan analizlerde her iki toplulukta da bebek ve çocukların anemi ile ilişkili stresle karşı karşıya kaldığı saptanmış, bununla beraber Tasmasor topluluğunda bu tip stresin daha yoğun ve şiddetli olarak yaşandığı tespit edilmiştir. Topluluklar genel enfeksiyon sıklığına işaret eden periostitis açısından da ele alınmış, Tasmasor topluluğunda periostitis İkiztepe topluluğunda göre yaklaşık üç kat daha fazla tespit edilmiştir. Ölümlülük değerlerine bakıldığında her iki toplulukta da beş yaş altı ölümlülük oranlarının bebek ve çocukların yarıdan fazlasına işaret ettiği dolayısıyla erken yaşlarda ölüme neden olan etkenlerin toplulukların demografik yapısının oluşmasında önemli bir etken olduğu saptamıştır.Tasmasor topluluğunda tespit edilen stres göstergeleri bu toplulukta bebek ve çocukların İkiztepe topluluğundaki akranlarına göre daha sık ve daha şiddetli stres koşulları ile karşı karşıya kaldıklarına işaret etmektedir. Bu durumun ortaya çıkışında beslenme yapıları arasındaki farklılıkların önemli bir yeri olduğu düşünülmektedir. Bu durumun ortaya çıkışında İkiztepe yerleşiminin bulunduğu çevrenin ekolojik çeşitliliğinin etkili olduğu düşünülmektedir. Topluluklar arasında stres göstergelerindeki farklılıkların ikinci önemli nedeni ise hastalık durumları ile ilişkilidir. Gerek beslenme yapısının negatif etkisinin gerekse sıklıkla karşılaşılan hastalıkların Tasmasor topluluğu bebek ve çocuklarının bağışıklık sistemini daha fazla olumsuz etkilediği bu durumun da toplulukta tespit edilen stres göstergelerinin genel örüntüsünü doğrudan etkilediği düşünülmektedir.Stres göstergelerinin birbirleriyle ilişkilerinin ortaya çıkarılması amacıyla bu stres göstergelerinin yaş aralıklarına göre dağılımları, aynı bireyde bulunma durumları ve ölüm yaşı ortalamasına etkileri incelenmiştir. Stres göstergelerinin karşılaştırılması sonucunda ölüm oranları ve iskelet büyüme profillerinin diğer stres göstergelerinin örüntüleri ile ilişkili olduğu ancak bu stres göstergelerinin birikimsel doğasının bu ilişkileri ortaya çıkarmada bir engel oluşturduğu saptanmıştır. Dönemsel stres göstergelerinden mine hipoplazilerinin diğer stres göstergelerinin örüntüsü ile ilişkili olduğu fakat Harris çizgilerinin diğer stres göstergeleri ile bir korelasyon göstermediği ve bunun olasılıkla bu stres göstergesinin doğasıyla alakalı olduğu tespit edilmiştir. Porotic hyperostosis ve cribra orbitalianın benzer bir örüntüye sahip olduğu ve olasılıkla aynı nedenler tarafından üretildiği, periostitisin ise stres göstergelerinin genel örüntüsünün ortaya çıkışında önemli bir paya sahip olduğu saptanmıştır. Periostitisin ölüm yaşı ortalamasını azaltan, Harris çizgileri, porotic hyperostosis ve cribra orbitalianın ise ölüm yaşı ortalamasını artıran bir etkiye sahip olduğu saptanmıştır.
Özet (Çeviri)
In this study the skeletal remains belonged to the Early Bronze Age İkiztepe Population located in Samsun and the Recent Period Tasmasor Population located in Erzurum were examined. In the study, the revealence of the status of stress indicators in both communities and the examination of these stress indicators in terms of the adaptation to the environment were aimed to study holistically. In addition, the main goal of the study is to find out the possible causal connections among the stress indicators and their relationships with each other.Upon the analysis of skelatal growth profiles of the Tasmasor and İkiztepe populations, it is observed that both populations yielded evidences of growth retardation in infants and children, with the Tasmasor population presenting more prominent instances. Studies on enamel hypoplasia indicate that individuals from the Tasmasor population suffered from periodical stresses more frequently, and developed more severe reactions than their peers from the İkiztepe population. On the other hand, an analysis of the Harris line ? a line that is considered as yet another indicator of periodical stress ? in both populations reveals similarities in the stress the groups were exposed to. A comparative analysis of the Tasmasor and İkiztepe populations regarding porotic hyperostosis and cribra orbitalia indicates that infants and children in both populations suffered from anemia-related stress, and points out that such stress was more commonly and severely experienced in the Tasmasor population. The populations were also studied with respect to periostisis, i.e., an indicator of the frequency of infections, and periostosis in the Tasmasor population was three times higher than that of İkiztepe. Mortality rates in both populations signify more than half of the infants and children below the age five, thereby reveal the influence of early age deaths in the formation of demographic structures of these populations.The stress indicators indentified in infants and children of Tasmasor population indicate that they were exposed to more severe and frequent stress conditions than their peers in İkiztepe. The differences in the nutritional models of both populations are considered as the main reason for the emergence of these circumstances. The diversity of ecological conditions surrounding İkiztepe is regarded as the main factor for the differantiation in question. The second major reason of the differences in stress indicators observed in both populations was associated with morbidity. Both the nutritional model and the commonly encountered diseases had a more adverse effect on the immune system of infants and children in the Tasmasor population than on those in the İkiztepe population, and this condition had direct influence on the general pattern of stress indicators that were observed in Tasmasor.For the purpose of revealing the relationship between stress indicators, age distribution of the indicators in question, the likelihood of their concurrence in the same individual as well as their effect on mortality rates were examined. A comparison of stress indicators revealed that mortality rates and skeleton growth profiles were highly related with other stress indicator patterns, however, the cumulative nature of these stress indicators hindered the revealance of these relationships. It is observed that enamel hypoplasies, i.e., one of the periodical stress indicators, are highly related with other stress indicator patterns, but that Harris lines do not necessarily correlate with other stress indicators, which is due to the nature of the indicator in question. It is also observed that porotic hyperstosis and cribra orbitalia have a similar pattern and are most probably caused by the same reasons, whereas periostitis plays an important role in the constitution of the general pattern of stress indicators. Thus, it is concluded that periostitis decreases the mortality rate whereas Harris lines, porotic hyperstosis and cribra orbitalia increases it.
Benzer Tezler
- İnsanın biyomekanik adaptasyonu: Resuloğlu yerleşimine ait uzun kemiklerin kesitsel geometrik analizi
Human biomechanical adaptation: Cross-sectional geometric analyses of long bones in Resuloğlu population
BELKIS ABUFAUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Antropolojiİstanbul ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DERYA ATAMTÜRK DUYAR
- Yoncatepe iskelet topluluğunda osteoartritin (Dejeneratif eklem hastalığı) incelenmesi
Examination of osteoarthritis (Degenerative joint disease) in Yoncatepe skeletal population
ALAZ DENİZ PEKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Antropolojiİstanbul ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DERYA ATAMTÜRK DUYAR
- İnsanın insanlaşma sürecinde sanat oluşumlarına yeniden bakış
A Look at the art styles through the humanisation process
AYLA GÖKDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Güzel SanatlarMarmara ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. MÜRTEZA FİDAN
- Anadolu'da bazı eski insan topluluklarında biyolojik uzaklıkların belirlenmesi
Determination of the biological distances of some ancient human populations in Anatolia
SERPİL EROĞLU
Doktora
Türkçe
2005
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. YILMAZ SELİM ERDAL
- Anadolu erken Tunç Çağı topluluklarında ağız ve diş sağlığı
Dental health in early Bronze Age populations of Anatolia
MELİHA MELİS KORUYUCU
Doktora
Türkçe
2019
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILMAZ SELİM ERDAL